فقدان فهم مشترک رسمی و حکومتی؛ عامل ضعف در دیپلماسی اقتصادی + صوت

مجیدرضا حریری، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به اهمیت دیپلماسی اقتصادی در راستای تأمین منافع ملی گفت: طی سال‌های گذشته همواره دیپلماسی اقتصادی مغفول مانده و ظرفیت‌های نهفته آن مورد استفاده قرار نگرفته است.

وی افزود: نباید دیپلماسی اقتصادی را محصور به یک سازمان و نهاد کرد. به عبارت بهتر نباید گفت دیپلمات‌های ما حتماً باید اقتصاد خوانده باشند تا بتوانند مفهوم دیپلماسی اقتصادی را درک کنند. دیپلماسی اقتصادی مفهومی همه شمول است که محصور به وزارت خارجه نیست بلکه تمام سازمان‌ها و نهادها به ویژه‌ای آنهایی که با اقتصاد و تجارت خارجی درگیر هستند باید کارکرد دیپلماسی اقتصادی را تحلیل و درک کنند.

دیپلماسی اقتصادی؛ مفهومی فراگیر

رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین ادامه داد: اگر دیپلماسی اقتصادی را محدود به یک سازمان و نهاد کنیم قطعاً به نتیجه مطلوب دست پیدا نخواهیم کرد. موضوع دیپلماسی اقتصادی نوعی نگرش در حوزه سیاستگذاری به‌ویژه در حوزه سیاستگذاری خارجی است. دیپلماسی اقتصادی یک موضوع کلی است که باید تمام بخش‌ها به آن فرادولتی بنگرند.

حریری بیان کرد: البته مثل سایر بخش‌ها که تصمیم‌گیری‌ها از جانب سیاستگذاران اتخاذ می‌شود و مجری آن وزارت خارجه است، قاعدتاً باید تصمیم‌گیری‌ها از جانب افرادی خاص اتخاذ و مجریانش هم مشخص شود و وزارت امور خارجه یکی ازمجریان به شمار می‌رفت نه تنها مجری.

وی با بیان اینکه دیپلماسی اقتصادی یک تفکر است، گفت: اگر به این تفکر دست پیدا کنیم آن‌وقت می‌توان ابزار مناسب برایش تعریف کرد.

رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین نسبت به نبود تفکر واحد در حوزه دیپلماسی اقتصادی انتقاد کرد و در این رابطه افزود: یکی از ضعف‌هایی که درحوزه دیپلماسی اقتصادی در کشور وجود دارد این است که، هنوز تعریف دقیق، کامل و واحدی از دیپلماسی اقتصادی ارائه نکرده‌ایم. در حال حاضر ما معاون دیپلماسی تجاری در وزارت امور خارجه داریم و آقای مهدی صفری شخص فعالی است، دید درستی دارد و تمام توان خود را متمرکز کرده است. اما اگر قرار باشد با وزارت خارجه یا نصب معاون دیپلماسی تجاری مشکل دیپلماسی اقتصادی حل شود خب تا به امروز این مشکل حل شده بود.

تقویت دیپلماسی اقتصادی نیازمند تصمیمات کلان

حریری ادامه داد: به باور من تقویت دیپلماسی اقتصادی نیازمند تصمیم‌گیری کلان است. همچنین ضروری است که تمام مسئولان نظام به یک فهم مشترک نسبت به دیپلماسی اقتصادی برسند و سپس مجریان دیپلماسی اقتصادی را مشخص کنند. حتماً باید به این فهم مشترک دست پیدا کرد تا وقتی از دیپلماسی اقتصادی سخن گفته می‌شود منظورش چیست. متأسفانه این فهم واحد وجود ندارد و هرفرد و هر مسئولی تعریف متفاوت از دیپلماسی اقتصادی ارائه می‌دهد، لذا پیش از اجرا باید به یک فهم مشترک نسبت به مفهوم دیپلماسی اقتصادی دست پیدا کرد.

بیشتر بخوانید:

وی با اشاره به تعاریف موجود از دیپلماسی اقتصادی در کشور گفت: برخی می‌گویند وزارت خارجه باید برای پیشبرد اهداف اقتصادی کار دیپلماتیک انجام دهد و ساده‌ترین تعریف همین است، برخی دیگر هم بر این باورند کارکرد دیپلماسی اقتصادی یعنی استفاده از تمام ارکان اقتصادی برای پیشبرد تجارت خارجی و تعریف سوم هم این است که اقتصاد را در سیاست خارجی اولویت قرار دهیم و به طرف آن پیش برویم. متأسفانه در کشور، میان این تعاریف اختلاف وجود دارد و هنوز به تعریف واحد دست پیدا نکرده‌ایم و تا زمانی هم که در میان مجریان تکثر تعاریف وجود داشته باشد دیپلماسی اقتصادی کارکرد صحیحی نخواهد داشت.

رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین معتقد است که طی سال‌های گذشته هم دولت و هم مجلس و سایر نهادها نگاه شعاری و آرمان‌گرایانه به دیپلماسی اقتصادی داشته‌اند اما ملزومات و پیش‌شرط‌های تحقق دیپلماسی اقتصادی را به درستی درک نکرده‌اند.

نقش دیپلماسی اقتصادی در پیشبرد اقتصاد دانش‌بنیان

حریری با اشاره به تأثیر دیپلماسی اقتصادی در پیشبرد اهداف خرد و کلان اقتصاد دانش‌بنیان گفت: متأسفانه جدا از اینکه مفهوم واحدی از دیپلماسی اقتصادی در کشور وجود ندارد، تعریف واحدی از اقتصاد دانش‌بنیان هم در دست نیست. هنوز اصطلاح اقتصاد دانش‌بنیان را به خوبی درک و فهم نکرده‌‎ایم و برخی نمی‌دانند اقتصاد دانش‌بنیان چیست و چه را پیگیری می‌کند؟

وی ادامه داد: در جهان یک تعریف واحد و تخصصی برای اقتصاد دانش‌بنیان مطرح شده است ولی در کشور ما چندین تعریف از اقتصاد دانش‌بنیان در دست است. مثلاً برخی شرکت سایپا را دانش‌بنیان می‌دانند، آیا به نظر شما سایپا دانش‌بنیان است؟ امروز مفهوم دانش‌بنیان در حد چند تبلیغ تلویزیونی نزول کرده، مثلاً شرکت‌های تولید محصولات غذایی خود را دانش‌بنیان عنوان می‌کنند یا شرکت‌هایی که کپی‌کار هستند را دانش‌بنیان معرفی می‌کنند، لذا تا این حد مفهوم دانش‌بنیان را تنزیل داده‌ایم، درصورتی‌که اقتصاد دانش‌بنیان تخصصی‌ترین جنبه اقتصاد است و تا زمانی‌که کارکرد تخصصی اقتصاد دانش‌بنیان را درک نکنیم، صحبت از دیپلماسی اقتصادی و ارتباط آن با اقتصاد دانش‌بنیان کاری بیهوده است.

فهم رسمی حکومتی از دیپلماسی اقتصادی

رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چنین تأکید کرد: باید فهم رسمی حکومتی از اقتصاد دانش‌بنیان و دیپلماسی اقتصادی وجود داشته باشد و آن فهم را در جامعه ترویج داد. تا زمانی که فهم رسمی حکومتی وجود نداشته باشد هرکه از دید خود تعریف خواهد کرد. مثلاً در رابطه با همین اقتصاد مقاومتی باید بگویم چون تعریف رسمی حکومتی از آن ارائه نشده هرکه هر چه به ذهنش می‌رسد بیان می‌کند و براساس سلیقه شخصی و منافع فردی و گروهی از اقتصاد مقاومتی تعریف ارائه می‌دهد.

حریری پیشنهاد کرد: ابتدا در محیط‌های علمی درباره دیپلماسی اقتصادی و اقتصاد دانش‌بنیان بحث و گفت‌وگو شود و خروجی این مباحث ارائه یک تعریف واحد باشد، چون اگر قرار است به فهم مشترک دست پیدا کنیم، این فهم مشترک در دانشگاه شکل خواهد گرفت نه در جای دیگر.

وی در پایان گفت: دیپلماسی اقتصادی ظرفیت‌ها و توان بالقوه اقتصادی کشور را در حوزه بین‌المللی معرفی می‌کند و از سوی دیگر از توان دیپلماسی برای پیشبرد اهداف اقتصادی بهره می‌برد. کار دیپلماسی اقتصادی این است که ظرفیت‌های بالقوه را در صحنه بین‌المللی بالفعل برساند.

گفت‌وگو از سعید امینی