علاقه وافر کودکان و نوجوانان به دیدن انیمیشن و فیلم بر کسی پوشیده نیست اما فیلمها، سریالها و انیمیشنهای تولید شده در کشورهای مختلف جهان چه تأثیری بر کودکان ایرانی دارد؟ آیا این فیلمها و انیمیشنها با توجه به محتوای خشونتآمیز و داستانهای مبتنی بر فرهنگی متفاوت میتواند تأثیر تخریبی بر ذهن و روان بچههای ما داشته باشد؟ اگر بله؛ چطور میتوان این آسیبها را به حداقل رساند و یا از بروز آنها پیشگیری کرد.
خبرگزاری ایکنا، برای رفع نگرانی و دغدغه خانوادههای ایرانی در این زمینه به تولید کلیپهای تخصصی آموزشی اقدام کرده است. حسین حقپناه، کارشناس سواد رسانهای طی ۱۲ جلسه به بیان دانستنیهای انیمیشنی برای خانوادهها میپردازد.
حسین حقپناه در هشتمین قسمت از این مجموعه به موضوع «ناهنجاریهای جنسی 2» پرداخته که مشروح آن را در ادامه میخوانید و مشاهده میکنید.
در مورد شاخصهای مرتبط با انتخاب فیلم انیمیشن صحبت کردم و به یکی از پرچالشترین شاخصهای این موضوع یعنی ناهنجاریهای جنسی رسیدیم. اما در این بخش از گفتوگو قصد داریم تا یک روند عجیب و البته جدید را با هم بررسی کنیم. امروزه اتفاق جدیدی در حوزه کودک و نوجوان در سینمای دنیا به ویژه هالیوود در حال رخ دادن است.
در تمام این سالها برای حوزه کودک و نوجوان نوعی توافق نوشته و البته نانوشته وجود داشته که نباید محتوای صریح و حتی غیر صریح جنسی را در سنین کودکی مشاهده کند و در نقاط مختلف دنیا به صورت خیلی سختگریانه با این موضوع برخورد میشده است. گرچه کشورهایی مانند ژاپن به صورت عریانتری در انیمیشنسازی خود به این موضوع پرداخته و دلیل آن نیز به خاطر فرهنگ خود ژاپنیهاست. باید به خانوادهها این هشدار را داد که اگر فرزندان ایشان اهل انیمیشنهای ژاپنی هستند، باید دقت زیادی به این موضوع داشته باشند؛ چراکه کنایهها، نمایشها و دیالوگهای صریح و غیر صریح جنسی در این انیمیشنها خیلی زیادتر است و ممکن است فرزندان ما در این زمینه با آسیبهای جدی مواجه شوند.
اما چند سالی است که سینمای غرب و به ویژه سینمای آمریکا نیز وارد این مسئله شده است و به انحرافات جنسی میپردازند که البته امروزه کمتر به عنوان انحراف در دنیا شناخته میشود. آنچه که ما به عنوان lgbtqia plus میشناسیم و از آن به عنوان اقلیتها یا گرایشهای جنسی یاد میشود، گویی در حال پذیرفته شدن در دنیاست که اصلاً بیماری، آسیب، انحراف و گناهی به همراه ندارد و این مسئله اندک اندک به شکل صریح و غیر صریح در انیمیشنها نمایش داده میشود.
والدین و مربیان و معلمان در این زمینه باید از دو جهت دقت کافی داشته باشند. جهت اول اینکه نباید بیش از اندازه به این موضوع حساس شوند. اگر دو شخصیت اصلی فیلم دو دختر و یا دو پسر هستند، این مسئله لزوما به معنای همجنسگرایی نیست. حداقل باید به این صورت به موضوع نگاه شود که فرزندان ما اینگونه برداشت نمیکنند. گاهی اوقات ما با دانشهای قبلی و نگاه بدبینانه و انتقادی که به غرب و شرق عالم داریم با فیلم و انیمیشن مواجه میشویم و تصور غلطی از آن داریم؛ در حالیکه کودکان ما ممکن است مطلقاً متوجه این موضوع نشوند. بسیاری از این ادبیات در جامعه وجود دارد که ممکن است در لایه ناخودآگاه ذهن کودکان تأثیر گذارد که این مسئله هنوز از پژوهشهای صورت گرفته تأیید و اثبات نشده است.
نباید بیش از اندازه نسبت به این موضوع حساس شد یا اگر نمایش رنگینکمان را در هر انیمیشنی مشاهده کردیم، این مسئله دال بر این نیست که این انیمیشن یا فیلم قصد ایجاد فضای منفی است. باید این مدلولها و دالها در کنار هم از یک حدی بیشتر حضور داشته باشند و روند و تکرار آنها بخواهد واقعاً معنایی را منتقل کند؛ لذا نباید بیش از اندازه حساس شد.
نکته دوم اینکه والدین ما باید حساس باشند؛ چراکه برخلاف دهههای گذشته در حال حاضر متأسفانه پای این بحثها در فضای فیلم و انیمیشن کودک باز شده است. اگر خانوادهها جایی دیالوگی را شنیدند که مبتنی بر پذیرش تفاوتها حتی در همین فضای زن و مرد بودن است و اگر جایی خانوادهای نمایش داده میشود که منطقی و هنجاری نیست، باید حتماً ورود کرده و حاضر باشند. در این زمینه خانوادهها یا باید نسخه پالایش شده را برای کودکان فراهم کنند و یا مسئله را برای کودکان خود توضیح دهند.
در پایان لازم است خانوادهها دقت کنند که بحثهای خانواده، هنجارهای جنسی و ... مسائلی است که باید در رابطه با آنها در فضای بیرون از رسانه و فیلم و انیمیشن با فرزندان خود گفتوگو کنند. همچنین، خانوادهها باید مبانی اخلاقی، اعتقادی و عبادی فرزندان خود را در این حوزه تقویت کنند و بدانند که فرزندان آنها لزوماً با یک فیلم و انیمیشن آسیب نمیبینند و از سوی دیگر رشد پیدا نمیکنند. جای این آموزشها و گفتوگوها به تدریج و البته با دقت و حساسیت بیرون از رسانه و در محیط امن، گرم و صمیمی خانواده است.
انتهای پیام