مشغول‌کردن طالبان به مسائل داخلی؛ راهکار اصولی مقابله با زیاده‌خواهی‌ آنها

عبدالرضا فرجی‌راد، عضو هیئت علمی گروه ژئوپلیتیک واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی و سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان، در گفت‌وگو با ایکنا درباره افزایش تنش‌ها میان ایران و طالبان به ویژه درگیری شدید مرزی روز گذشته گفت: برداشت مسئولان نسبت به این گروه تروریستی و مافیایی خوش‌بینانه بود در حالی که طالبان هیچ تفاوتی با گذشته خود ندارد بلکه حتی در دوره جدید فشارهایی می‌آورند که در دوره قبل نمی‌آوردند و لذا به دلیل همین نگاه خوش‌بینانه الان در حال ضرر و خسارت دیدن هستیم، ورود آب حدود دو سال است که کاملا قطع شده و از همه مهمتر امنیت مرزهای ما به خطر افتاده است.

وی افزود: علاوه بر این فارس‌زبان‌ها، شیعیان، زنان و دختران، به شدت تحت کنترل و در محدودیت کامل هستند. در واقع این تصور که اگر کوتاه بیایم و با طالبان مدارا کنیم، آنها نیز راه می‌آیند، غلط بود. 

رویکرد تهاجمی طالبان نسبت به همسایگان

فرجی‌راد با اشاره به رویکرد تهاجمی طالبان نسبت به همسایگان از ابتدای رسیدن به قدرت گفت: آنها به دنبال ایجاد ترس و وحشت در منطقه هستند تا از این طریق بتوانند به خواسته‌های خود برسند. اگر به یاد داشته باشید در همان ابتدای بر سر کار آمدن چند خمپاره به تاجیکستان و ازبکستان زدند و بعد به بهانه مسائل قدیمی مرزی با پاکستان درگیری‌هایی داشتند. آنها در مورد ایران حداقل در منطقه «دوغارون» چنین نگاهی دارند اما آنقدر هم زرنگ هستند که علت درگیری را بیان نکنند و سعی دارند به طور غیر مستقیم یک نوع ترس از درگیری و جنگ را به همسایگان القا کنند.

استاد ژئوپلیتیک دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد:‌ در خصوص ایران نیز از زمان روی کار آمدن، حداقل 7 تا 8 مورد درگیری مرزی داشتند که مسئولان با نگاه خوش‌بینانه بیان می‌کردند سربازان مرزی طالبان با مسائل مرزی بین‌المللی آشنایی نداشتند اما به اعتقاد من تمام این درگیری‌های مرزی حساب‌شده و با هدایت مرکز است و به هیچ‌وجه نباید گول طالبان را خورد و همان اشتباه پاکستان را تکرار کرد.

راهکار مقابله؛ پرهیز از جنگ تا حد امکان

فرجی‌راد درباره راهکار مقابله با طالبان و گزینه جنگ با این گروه گفت: صحبت این نیست که به استقبال جنگ و درگیری با این گروه برویم بلکه راه‌هایی وجود دارد که می‌توان طالبان را در داخل افغانستان مشغول کرد. در واقع ضمن پرهیز از درگیری و جنگ تا حد ممکن، اما در مقابل اینها نباید کوتاه آمد چون آنها را گستاخ‌تر کرده و احساس غرور کاذبی در آنها ایجاد می‌کند که تصور می‌کنند می‌توانند همه همسایگان را تحت فشار گذاشته و حرف خود را به کرسی بنشانند. 

سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان یادآور شد: طالبان در 20 سال گذشته یک جنگ مستقیم نداشته و چه در جنگ 20 سال پیش و چه دو سال قبل که کابل را تصرف کردند اغلب با تطمیع و خرید فرماندهان طرف مقابل با پول‌های پاکستان و عربستان و به واسطه شرایط بد اقتصادی افغانستان پیشروی می‌کردند و مردم هم به ویژه در قضیه 20 سال پیش به دلیل نارضایتی از وضع موجود به آنها می‌پیوستند و دو سال پیش هم طالبان با خیانت آمریکایی‌ها توانست بدون درگیری خاصی کابل را اشغال کند.

وی افزود: حتی در زمان حکومت اشرف غنی هم طالبان چندین شهر یا ولایت را تسخیر کرد اما ظرف یکی دو روز ارتش افغانستان آنها را شکست داد، لذا هنوز اینها یک جنگ واقعی را تجربه نکرده‌اند و بیشتر یک غرور کاذب دارند که باید شکسته شود.

تقویت گروه‌های مخالف طالبان

فرجی‌راد درباره حمایت ایران از برخی گروه‌های مخالف طالبان مانند احمد مسعود به عنوان یکی از راهکارهای مقابله ایران با طالبان و برخی تحلیل‌ها مبنی بر ضعیف بودن او گفت: ما به دنبال بی‌ثباتی در افغانستان نیستیم اما وقتی طالبان مرزهای ما را ناامن کرده و یا در ویدئوهای خود به تصرف تهران و «محمود افغان» اشاره می‌کند، نشان می‌دهد «کله اینها بوی قرمه سبزی» می‌دهد. به فرض که احمد مسعود ضعیف شده باشد، می‌تواند قوی شود و این مشکلی ندارد و هنوز نیروهای او در ارتفاعات هستند. زیرا هیچ طرفی در منطقه از ایران، روسیه و چین گرفته تا تاجیکستان و ازبکستان به احمد مسعود کمکی نکرده و طبیعی است که ضعیف شود.

وی با تأکید مجدد بر اینکه ایران دنبال درگیری نیست، تصریح کرد: بحث اصلی من این است اگر طالبان بخواهد به این روش‌ها در مقابل ایران ادامه دهد، باید با این ابزارها آنها را در داخل کشور مشغول کرد و با توجه به نگاه اکثریت مردم به اینها به ویژه در مناطق شمالی و غربی، گروه رقیب می‌تواند به راحتی طالبان را در چند ماه وادار به عقب‌نشینی کند.

تلاش طالبان برای تغییر ترکیب جمعیتی افغانستان

فرجی‌راد درباره تأکید چندباره مقامات طالبان به فراگیر بودن دولت فعلی و بی‌توجهی به درخواست کشورهای همسایه از جمله ایران مبنی بر تشکیل دولت فراگیر گفت: طالبان یک گروه پشتون قبیله‌گرای متعصب است که از مذهب حنفی هم سوء استفاده می‌کند و از شیعه، زبان فارسی، زنان و تحصیل دختران هم نفرت دارد. آنها اکنون با زیرکی در حال تغییرات شدید در ترکیب و بافت جمعیتی افغانستان هستند و آب را حتی در منطقه سیستان افغانستان برای زمین‌های کشاورزی افغانستانی‌ها رها نمی‌کنند تا ساکنان آن منطقه مجبور به مهاجرت شده و طالبان طرفداراهای خود را در آن منطقه مستقر کند و اگر این روند ادامه پیدا کند به تدریج جمعیت غیر پشتون و مخالف طالبان افغانستان را ترک کرده و وارد کشورهای همسایه و دوردست می‌شود و این باعث می‌شود طالبان با داشتن یک جمعیت نژادی یکدست‌تر به راحتی کار خود را پیش ببرد.

توافق دوحه با هدف بحران‌سازی برای ایران نبود

فرجی‌راد درباره محتمل بودن سناریوی بحران‌سازی فراگیر آمریکا برای ایران از سوی طالبان گفت: آمریکا شاید بخواهد این کار را انجام دهد اما وقتی در حال مذاکره با ایران و رسیدن به یک توافق بلندمدت هسته‌ای است این کار را نمی‌کند زیرا بالاخره لو می‌رود. این به معنای آن نیست که آمریکایی‌ها اگر طالبان با ایران وارد درگیری شود خوشحال نمی‌شوند اما نمی‌توان گفت توافق دوحه با هدف ایجاد بحران یا مزاحمت برای ایران بوده زیرا طالبان با تاجیکستان، ازبکستان و پاکستان هم درگیری‌هایی داشتند اما چون هم مرز ما با آنها طولانی‌تر است، هم مسئله آب را با آنها داریم و هم اینکه آنها با زبان فارسی و شیعه مشکل اساسی دارند و لذا مشکلات بیشتری نیز با ایران نسبت به سه همسایه دیگر دارند.

این استاد ژئوپلیتیک دانشگاه در پایان اظهار کرد: بنابراین فارغ از نیت‌های آمریکا، خود طالبان در درجه اول بیمار است و باید به نحو ظریف و هوشمندانه با آنها برخورد کرد و حتی‌الامکان باید از جنگ و درگیری هم پرهیز کرد اما اگر زیاده‌خواهی کردند باید پاسخ جدی به آنها داد که این پاسخ می‌تواند شامل مواردی همچون همکاری و تقویت مخالفان، بستن راه‌های اقتصادی و یا پاسخ متقابل سریع نظامی در صورت حمله نظامی آنها باشد تا سر جای خود بنشینند.                                        

گفت‌وگو از مهدی مخبری