ترجمه قرآن به ترکی استانبولی و تکیه بر تفسیر روایی اهل بیت(ع)

ترجمه‌های متعددی به زبان ترکی استانبولی در داخل و خارج از ترکیه منتشر شده است و عمده این ترجمه‌ها نسبت به ترجمه‌های تحت اللفظی که در گذشته خصوصاً دوران عثمانی مرسوم بوده از روشی پیشرفته برخوردارند.

به گزارش ایکنا؛ در یکصد سال اخیر، حدود 90 ترجمه از قرآن کریم به زبان ترکی استانبولی در ترکیه منتشر شده است که تقریبا 70 ترجمه از آنها طی سالهای 1950 به بعد، یعنی در شصت سال اخیر صورت گرفته و بقیه مربوط به سالهای 1900 تا 1950 است.

عمده این ترجمه‌ها نسبت به ترجمه‌های تحت اللفظی که در گذشته خصوصاً دوران عثمانی مرسوم بوده از روشی پیشرفته برخوردارند. براساس گزارشی که از کتاب‌ها و نسخ خطی متعلق به دوره عثمانی ارائه شده، حدود 30 ترجمه به صورت تحت‌اللفظی انجام گرفته است.

مشکل عمده‌ای که در همه ترجمه‌های قدیم و جدید وجود دارد، عدم استفاده از معارف اهل بیت(ع) و منابع غنی شیعه در ترجمه قرآن است. قابل ذکر است که به غیر از یک نفر از مترجمان ترک‌زبان، هیچ یک از آنان پیرو مذهب اهل بیت(ع) نبوده و دسترسی چندانی به تفاسیر و منابع دیگر شیعه نداشته‌اند.

تنها استاد «عبدالباقی گلپینارلی» که از شخصیت‌های برجسته علمی و ادبی ترکیه در دوران معاصر به شمار می‌رود شیعه بوده که او نیز به دلیل عدم آشنایی با مراکز علمی شیعه و قرارگرفتن در فضای فکری دیگر مذاهب، در ترجمه خود کمتر از معارف اهل بیت(ع) و منابع غنی آن استفاده کرده است.

بنابراین نیاز مبرم به ترجمه‌‌ای به زبان ترکی که در آن از تفاسیر شیعه و روایات اهل بیت(ع) استفاده شایسته شده باشد وجود داشت و ترجمه حاضر عمدتاً برای پاسخگویی به چنین نیازی عرضه شده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی ترابی یکی از مترجمان قرآن به ترکی استانبولی است که در ترجمه خود کوشیده است از تفاسیر شیعه خصوصاً تفسیر صافی، تفسیر شبر و تفاسیر جامعی چون مجمع‌البیان بیشترین بهره را ببرد. بر این اساس اگر در ترجمه آیه‌ای، معانی مختلفی در عرض هم مطرح بوده، آن احتمالی ترجیح داده شده که مستند روایی از اهل بیت(ع) داشته است. علاوه بر این در بخش توضیحات تفسیری نیز معارف والا و سخنان ائمه اطهار(ع) مورد توجه قرار گرفته است.

ترجمه قرآن و شاگردی در محضر علما

مرتضی ترابی در سال 1341 هجری شمسی در روستای «یاسی قایا» در «تاشلیچای»(شهری شیعه نشین در استان آغری/ آگری واقع در شرق ترکیه) در خانواده‌ای مذهبی به دنیا آمد. در سال 1350 به همراه خانواده به نجف اشرف هجرت کرد و وارد حوزه علمیه شد. ادبیات عرب را در همان شهر خواند و در سال 1354 به شهر مقدس قم هجرت کرد. در این شهر دروس سطح و سطوح عالی را در زمینه‌های فقه و اصول و فلسفه نزد اساتید بنام حوزه فرا گرفت.

سال‌های متمادی در مجلس درس آیات عظام شیخ میرزا جواد تبریزی، وحید خراسانی، جعفر سبحانی، سید محمود هاشمی و علامه حسن زاده آملی حاضر شد و مدارج علمی را طی کرد.

سپس وارد میدان ترجمه تخصصی متون دینی از عربی و فارسی به ترکی استانبولی شد و بین سالهای 1362 تا سالهای 1380 در سازمان تبلیغات اسلامی و مجمع جهانی اهل بیت(ع) مدیریت امور ترجمه را بر عهده داشت وموفق به ترجمه و ویراستاری کتاب‌های مهمی از دو زبان یاد شده به ترکی استانبولی در زمینه‌های حدیث، عقاید و فقه شد و همچنین در مدت یاد شده سردبیری فصلنامه پیام اهل بیت(ع) را که در آنکارا منتشر می‌شد، بر عهده داشت.

طی سال‌های 1383 تا 1388 به دعوت مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی، ترجمه قرآن کریم به زبان ترکی را انجام داد. ویژگی این ترجمه علی رغم کثرت ترجمه‌های قرآن کریم به زبان ترکی استانبولی این است که در گزینش معنا از میان معانی متعدد برای آیات، تفسیر مأثور اهل بیت(ع) اساس قرار داده شده است.

مؤخره «قرآن از دیدگاه اهل بیت(ع)»

از دیگر مزایای این ترجمه، نگارش مؤخره‌ای بر آن با عنوان «قرآن از دیدگاه اهل بیت(ع)» است که حاوی عناوین گوناگونی همچون رابطه اهل بیت(ع) با قرآن، تعلیم و تعلم قرآن، قرائت و آداب آن، اعجاز قرآن، نزول و جمع‌آوری قرآن، جامعیت قرآن و مصون بودن قرآن از تحریف است. در این مؤخره سعی شده است دیدگاه شیعه براساس احادیث اهل بیت(ع) درباره علوم قرآن استخراج و به صورت بدیعی عرضه شود.

این ترجمه از سوی حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی ترابی و زیر نظر مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی و با همکاری هیئت علمی آن، انجام شده و در سال 2009 میلادی توسط انتشارات کوثر در شهر استانبول ترکیه به چاپ رسیده است.