ویژگی‌های مرکز تخصصی یادگیری و یاددهی قرآن + فیلم
مدیر مؤسسه قرآن و عترت ریحانةالنبی(س) شهرری و دارنده رتبه نخست جشنواره شیوه‌های نوین آموزش قرآن و نماز به کودکان گفت: اگر قرار باشد مرکز تخصصی یادگیری و یاددهی به صورت موفق در حوزه قرآن عمل کند، باید به صورت جدی بر روی چهار مقوله تولید محتوا به زبان کودکانه، مهارت مربی و مادر، جذابیت بصری و هنری در محیط آموزشی و مدیریت برنامه‌ها کار کند.
مؤسسه قرآن و عترت ریحانةالنبی(س) شهرری فعالیت خود را با مدیریت مهدی فاضلی، روانشناس، دارنده رتبه نخست جشنواره شیوه‌های نوین آموزش قرآن و نماز به کودکان، مدرس و مؤلف کتاب آموزش قرآن و نماز به ویژه در عرصه مادر و کودک، از دهه 80 آغاز کرده است و در سال 1394 موفق به اخذ مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد.
در کارنامه فعالیت‌های این مؤسسه اقدامات متعددی چون برگزاری قریب به 755 دوره تربیت مربی، شبکه‌سازی معلمان قرآن در عرصه کودک در سطح کشور، تولید 30 اثر مکتوب و نرم‌افزاری با موضوع نماز و قرآن و اجرای طرح ملی شهر نماز در بیش از 23 استان و مجری طرح «هر مادر یک مربی» و... ثبت شده است. به منظور آشنایی بیشتر با فعالیت‌های قرآنی آن با مهدی فاضلی، مدیر این مؤسسه، گفت‌وگو کردیم که مشروح آن را می‌خوانید؛
ایکنا ـ در ابتدا درباره فعالیت مؤسسه و علت راه‌اندازی آن بگویید.
به طور کلی زمینه علایق برای رسیدن به رشد و بلوغ به دوره کودکی و سبقه خانوادگی بازمی‌گردد و من هم از این جریان مستثنا نبودم. خاطرم هست هنگامی که هفت هشت سال داشتم، در شهرری به جلسه خانگی قرآنی می‌رفتم که به نام یک شهید نامگذاری شده بود. با توجه به اینکه این جلسه خانگی صبح جمعه تشکیل می‌شد، اشتیاق بسیاری را در من ایجاد می‌کرد. صبح‌های جمعه حدود یک ساعت و 30 دقیقه بساط صبحانه در حیاط این خانه، که با گل‌ها و درختان زیبایی آراسته شده بود، پهن بود.
از سوی دیگر به اندازه‌ای با احترام با قرآن‌آموزان برخورد می‌کردند که تفاوتی با بزرگترها احساس نمی‌کردیم و حتی هنگامی که آیاتی را تلاوت می‌کردیم، با تشویق مربی جلسه همراه بود و هنوز خاطره آن برای من زنده است. به همین دلیل در دوره‌های تربیت مربی به آموزگاران و والدین تأکید می‌کنم که «کلمات جادوست و اثر آن جادویی مضاعفی دارد». بنابر این نباید کارهای خوبتان را برای بچه‌ها کوچک کنید. حتی آفرین گفتن و تجلیل اندک از فرزندان را نادیده نگیرید، چراکه نقش‌آفرین است. بنابراین نقش مساجد، حسینیه‌ها و جلسات خانگی قرآن و نقش همراهی مادران با فرزندان به منظور حضور مستمر در این عرصه حائز اهمیت است.
هنگامی که در سال 70 به عنوان مسئول دارالقرآن هلال‌احمر شهرری مشغول به فعالیت شدم به دلیل دغدغه‌ای که در حوزه کودک و قرآن داشتم، مرکز تخصصی قرآن کودک را راه‌اندازی کردم، چرا که جای خالی آن حس می‌شد و کماکان نیز احساس می‌شود و در زمینه‌هایی چون قصه کودک، آموزش زبان انگلیسی به کودک و ... کارهایی انجام شده، اما در بحث قرآن و کودک، کارهای تخصصی زیادی انجام نشده است، حتی برای آموزش قصه‌هایی از قرآن، اهل‌بیت(ع) و معصومین به کودکان با خلأ روبه‌رو هستیم.
ایکنا ـ به نظر شما راهکار آموزش موفقیت‌آمیز قرآن به کودکان چیست؟
یک معلم باید همواره سعی کند که با روش‌های متفاوت‌‌تری فعالیت‌ها و طرح‌ها را به کودکان آموزش دهد. به عبارت دیگر معلم باید نگاه علمی به شیوه‌های آموزش داشته باشد. هنگامی که این نگاه علمی باشد، نگاه تعصبی برداشته می‌شود. اولین قانون در تکنولوژی آموزشی این است که آموزش را آسان کنید و شیوه آموزش قرآن از این موضوع مستثنا نیست؛ یعنی قرآن را با شیوه‌های نوین، آسان، سریع و علمی درس دهید.
ایکنا ـ علاوه بر شیوه‌های علمی یک مرکز تخصصی، ویژگی‌های یادگیری و یاددهی آن چیست؟
اگر قرار باشد مرکز ما مرکز تخصصی یادگیری و یاددهی موفق در حوزه قرآن باشد، باید به صورت جدی بر روی چهار مقوله کار شود. تفاوت یک مرکز قرآنی با دیگر مراکز این است که تولید محتوایی متفاوتی داشته باشد و هنگامی که محتوای خوبی را در حوزه آموزش به ویژه در عرصه قرآن تولید نمی‌کنیم، نمی‌توانیم شاهد اتفاق خوبی باشیم.
در کنار سایر کارهای نمادین و نمایشی کشور باید مراکز تولید محتوای غنی قرآنی ایجاد شود. باید قرآن را با زبان کودکانه درس دهیم؛ زبان کودک نیز قصه، بازی، شعر، نمایش و ... است. پس باید تولید محتوایی به زبان کودکانه داشته باشیم، مربی و مادر مهارت داشته باشد و به آنها آموزش دهیم تا مهارت پیدا کنند، باید محیط‌ها جذابیت بصری و هنری داشته و محیط یادگیری باشند و مدیریت برنامه‌ها و برنامه‌ریزی در طول سال مهم است. همان‌طور که برای مناسبت‌های مختلف، اعیاد و شهادت‌ها برنامه‌ریزی می‌کنیم، روزهایی را به نماز، قرآن و روزه اختصاص دهیم و برای آنها جشن بگیریم. پس هرچه یک مرکز تخصصی‌تر شود، موفق‌تر خواهد بود.
ایکنا ـ درباره طرح‌های مؤسسه بگویید.
محور فعالیت مؤسسه به عنوان مرکز تخصصی کودک و مادر است. یکی از ویژگی‌های مؤسسه ما، آموزش به مادران به مانند مربیان است؛ یعنی مادران با حضور در دوره‌های مادر و کودک (در کنار آموزش فرزندان در پیش‌دبستانی) از آموزش‌های لازم برخوردار می‌شوند. همچنین، تقریباً 30 اثر را در حوزه کودک و قرآن تهیه و تولید کردیم، چراکه تولید محتوا لازمه مراکز تخصصی قرآنی است و تولید محتوا در حوزه آموزش الفبا، آموزش روخوانی قرآن با روش رنگ‌آمیزی، شعر و قصه، بسته آموزشی شهر نماز، شکوفه‌های بهشت ویژه پیش‌دبستانی، آموزش قرآن با رنگ‌آمیزی، تهیه و چاپ پوسترهای آموزشی قرآنی در سایزهای متنوع و... است.
از سوی دیگر چون مرکز تخصصی کودک هستیم، سعی کردیم بر دوره‌های تربیت مربی به صورت شاخص کار کنیم؛ یعنی در سطح کشور در کنار تولید محتوا، شبکه مادر و مربی را ایجاد کردیم. در حوزه تربیت مربی نیز کارگاه‌های آموزش قرآن آسان و نماز شیرین را ویژه مربیان کودک در سه حوزه مقدماتی، تکمیلی و پیشرفته برپا کردیم که مربیان پس از فراگیری فنون آموزش نماز و قرآن با حضور در دوره تکمیلی با سرفصل‌هایی چون تربیت بدون تنبیه، نحوه دوستی با خردسالان، چگونگی قانونمند کردن خردسالان، چگونگی پرورش فرزندان باهوش و... آشنا می‌شوند. در این دوره مربی به عنوان «مشاور مادر» است تا بتواند کودک را در زمینه آموزش مهارت‌های زندگی همراهی کند.
از دیگر طرح‌های ملی مؤسسه، اجرای «هر مادر ایرانی، یک مربی قرآنی» است. این طرح اینک در سراسر کشور در حال برگزاری است، اما طرح فوق دو سال پیش از کرونا با همراهی کانون‌های فرهنگی ـ هنری مساجد در کشور احیا شد، به طوری که طی آن دو سال میزبان قریب به دو هزار نفر از مادران بودیم تا از آموزش‌های لازم برخوردار شدند. کرونا به ما نشان داد که اگر مراکز آموزشی تعطیل شوند، خانه تعطیل نمی‌شود. بنابر این باید به مادر آموزش داد تا با کسب مهارت‌های لازم به آموزش‌های فرزندان بپردازند.
همچنین شهر نماز با شعار «شهر من، شهر نماز» از دیگر طرح‌های ملی مؤسسه است که در سال 1401 در 13 استان و 60 شهر برگزار شد. خاطرم هست روزی آیت‌الله العظمی سبحانی از مؤسسه بازدید کردند و از نزدیک با تألیفات و آثار مؤسسه آشنا شدند و گفتند: «کارهای خوب و جذابی انجام شده و امیدوارم کارهایی بهتری نیز در آینده انجام شود». از ایشان درباره طرح «شهر نماز» و «هر مادر، یک مربی قرآن» پرسیدم. گفتند این کار به اندازه‌ای مهم است که اگر جوان بودم و انرژی داشتم، همین کار را انجام می‌دادم.
ایکنا ـ مؤسسه ریحانةالنبی(س) از جمله مؤسساتی است که توانسته با ارائه توانمندی و ظرفیت، مشارکت و همکاری سازمان‌ها و نهادهایی چون وزارت ارشاد و آموزش و پرورش را در اجرای طرح‌هایی چون شهر نماز جذب کند. در این باره توضیح دهید.
طرح ملی شهر نماز، سنت احیای شیرین و ساده نماز است که در این مسیر دوستان خوبی همراه مجموعه شدند. این طرح از شهرری با همکاری اداره‌کل اوقاف و امور خیریه شهرری آغاز و سپس نمونه‌سازی شد و در تهران به مرحله اجرا رسید و کم‌کم در سایرشهرها فراگیر شد. شاید یکی از ویژگی‌های دوره تربیت مربی مادر و کودک این است که کارگاه شهر نماز جزو برنامه اصلی آن بود، به طوری که نماز یکی از مهمترین آموزش‌ها بود. 14 خلاقیت در بحث شهر نماز با مدل‌های تشویقی متفاوت، قصه‌های گوناگون و بازی و... وجود دارد. از سوی دیگر به دلیل فقدان برنامه قرآنی خاص در پایه اول ابتدایی، این طرح ویژه آموزگاران پایه اول نیز در نظر گرفته شد.
بانی خیر این طرح، حجت‌الاسلام حمیدرضا ارباب‌سلیمانی، مشاور وزیر فرهنگ و دبیر شورای اقامه نماز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بودند که قبلاً این طرح را در کانون فرهنگی ـ هنری مساجد تجربه کرده بودند. در همین راستا آقای اصغر باقرزاده، معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش و آقای میکائیل باقری، مدیرکل قرآن، عترت و نماز آموزش و پرورش، نیز همراه هستند، به طوری که امسال چهارمین سالی است که این طرح با اخذ تأییدیه رسمی و هماهنگی با 10 استان و همکاری دو وزارتخانه آموزش و پرورش و ارشاد با ادارات کل استان‌ها اجرا می‌شود. البته نمی‌توان از همراهی حجت‌الاسلام بهشتی نیز چشم‌پوشی کرد.
خاطرم هست که حمایت فراسازمانی دو وزارتخانه فوق در زمانی که حجت‌الاسلام حشمتی، معاون قرآن و عترت ارشاد بودند طی اولین تفاهم‌نامه با آقای مسیب‌زاده، مدیرکل سابق قرآن، عترت و نماز آموزش و پرورش، موجب شد تا طرح شهر نماز در شش استان اجرا شود. تمامی آموزش‌های آن رایگان است. این طرح در سال 1401 در پنج شهرستان و چهار منطقه استان تهران با همکاری محمد خراسانی‌زاده، مدیر کل وقت ارشاد استان تهران، انجام شد. طی این همکاری در طول یک ماه تمامی آموزش‌ها رایگان برگزار شد و با اهدای سه هزار کتاب و تربیت 1300 مربی و آموزگار و اهدای 100 پوستر نماز «کلید بهشت» همراه بود.
از سوی دیگر استان‌های طلایی کشور که با آموزش بیش از ٥٠ تا ٩٠ درصد شهر‌ها و آموزگاران پایه اول ابتدایی استان خود موفق به این عنوان شدند شامل بوشهر، هرمزگان، تهران، سمنان، گیلان، سیستان و بلوچستان و کرمان هستند. همچنین در جمع‌بندی اجرای این طرح ملی، شهر‌های الگوی شهر نماز ۱۴۰۱ شامل شهر جم (استان بوشهر)، شهر آباده (استان فارس)، سرپل ذهاب (استان کرمانشاه)، کرمان، یزد، تهران (شهرری و برخی مناطق تهران) و کاشان (اصفهان) هستند که بیش از سه سال از اجرای این طرح در آن شهر‌ها می‌گذرد.
در این میان شهر آباده (با چهار شهر از توابع) به عنوان بهترین شهر نماز در سال 1401 بود، چراکه توانست هزار و 300 مربی و آموزگار پایه اول را در بهمن 1401 آموزش دهد و طی مراسمی در سه روز متوالی با قریب به دو هزار و 100 دانش‌آموز جشن نماز را برپا کنند که این امر مدیون همراهی شورای فرهنگ عمومی شهرستان و آموزش و پرورش و فعالان نماز شهر آباده بود.
امیدواریم امسال با هماهنگی‌های انجام‌شده شاهد اجرای طرح ملی نماز در 9 استان باقی‌مانده باشیم.
بیشتر بخوانید:
- استان‌ها و شهر‌های الگوی طرح ملی «شهر نماز» معرفی شدند
- دوره تخصصی تربیت مربی قرآن کودک در یزد برگزار شد
ایکنا ـ آیا آثار و تألیفات مؤسسه به سایر زبان‌ها چاپ شده است؟
بله، کتاب آموزش نماز با عنوان «صلاةالبراعم» به زبان عربی ترجمه شده و حدود پنج سال است که طرح شهر نماز در سایر کشورهای عربی نیز اجرا می‌شود.
ایکنا ـ چقدر از شیوه‌های آموزشی مناسب کودکان و به‌روزرسانی طرح‌ها بهره می‌برید؟
بسیار، چراکه آموزش کودک بدون بازی، تصویر، شعر و قصه معنا ندارد. این قانون تکنولوژی آموزشی در جهان است و کار بدون ابزار و مهارت دوام ندارد. بنابر این اگر بخواهیم آموزش را آسان و لذت‌بخش کنیم، باید آموزش‌ها به زبان کودک باشد و مربیان، معلمان و مادران باید به اندازه انگشتان دست با تکنیک‌های مختلف آموزش نماز، حفظ و... آشنا باشند.
یکی از فعالیت‌های مؤسسه ما سنت‌سازی بوده است و همواره سعی کرده‌ایم به آن عمل کنیم، البته قریب به شش تا هفت سال زمان می‌برد تا موضوعی به سنت تبدیل شود. مجموعه ما با بضاعت کم، قریب به شش ماه برای تألیف و تهیه آثار تلاش کرد و بیش از شش سال زمان گذاشت تا آن طرح به صورت ملی و سنت تبدیل شود و طرح شهر نماز و هر مادر یک مربی قرآن نیز این‌گونه است.
ایکنا ـ از افتخارات مؤسسه بگویید.
در سال 92 در جشنواره ملی شیوه‌های نوین آموزش نماز به کودک رتبه نخست را کسب کردیم. البته تنها یک دوره از این جشنواره ملی برگزار شد و جای خالی این جشنواره احساس می‌شود، چرا که برگزاری آن موجب ایجاد انگیزه و ارائه ایده‌های نو می‌شود.
چرا نمایشگاه بین‌المللی قرآن هر سال با همان سبک و سیاق واحد برگزار می‌شود؟! در حالی که طی یک سال می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق از برنامه‌ها و طرح‌های تکراری در نمایشگاه قرآن جلوگیری کرد. همچنین مؤسسه دارنده شش رتبه اول در جشنواره‌های مختلف است و یک سال نیز از مؤسسه ما به عنوان مؤسسه مروج نماز در کشور تجلیل شد.
ایکنا ـ صحبت پایانی.
در تمام دنیا از مراکز صاحب ایده به خوبی بهره برده می‌شود. ما زحمت می‌کشیم تا بهتر و به درستی و به صورتی متفاوت از تلاشمان بهره‌برداری شود. رسانه‌ها باید بیشتر به آموزش خلاق قرآن و نماز بپردازند و از سوی دیگر باید طرح‌ها و کارهای خوب مؤسسات تبلیغ شود. جای رسانه ملی در اهتمام آموزش قرآن به کودک و جای بخش تخصصی کودک در معاونت قرآن و عترت ارشاد خالی است. باید از طریق تعامل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اوقاف و امور خیریه، سازمان تبلیغات اسلامی، میز کودک و خانواده شکل گیرد، زیرا توجه به مادران دارای فرزندان کمتر از 9 سال و کودکان مهم است.
باید آموزش ساده قرآن و نماز را به کودکان تعلیم دهیم و با بازنگری در توجه ویژه به این مقوله‌های آموزشی کودکان اهتمام داشته باشیم. امیدوارم روزی شاهد برپایی نمایشگاه‌های تخصصی قرآن کودک، پارک قرآنی و مسابقات قرآن ویژه کودکان باشیم.
گفت‌وگو از سمیرا انصاری
انتهای پیام
