نگاهی کوتاه به «مباهله»

در تاریخ اسلام، حوادث و رویدادهایی به وقوع پیوسته است که به فراخور اهمیت و جایگاهی که در حقانیت و تثبیت اسلام دارند به آنها توجه نشده است. نگاه صرفا شکلی و یادبودی، از این وقایع بسیار مهم هم هرگز نتوانسته جایگاه واقعی و اهمیت آن را بازگو کند. از این رو لازم است صاحبان اندیشه و قلم اهمیت، جایگاه و کارکردهای  این رخداد مهم را  به مردم بیان کنند. یکی از این رویدادها مباهله است؛ برخی تاریخ‌نگاران حادثه مباهله را به اندازه غدیر مهم دانسته و آسیب‌های غفلت آن را مشابه آسیب‌های فراموشی غدیر می‌دانند. بازگویی و توجه به مباهله از این رو حائز اهمیت فراوانی است  که این رویداد مهم نه تنها حقانیت دین اسلام و آیین محمدی(ص) را در گذشته به اثبات رسانده است؛  بلکه سندی از حقانیت دین اسلام برای همیشه تاریخ است.

این رویداد می‌تواند از زوایای مختلف  بررسی و مطالعه شود. در این گفتار ابتدا  به صورت کوتاه به داستان مباهله اشاره سپس چند ویژگی مهم آن ذکر می‌شود. 

مُباهَلَه عملی بین دو طرف مدعی حقانیت صورت می‌گیرد که در گفت‌وگو به نتیجه نمی‌رسند و  توافق می‌کنند تا لعن و نفرین خدا شامل گروهی شود که به دروغ ادعای حقانیت می‌کنند.

این واقعه در اسلام  در روز  بیست و چهارم ذی‌الحجه سال نهم هجری میان پیامبر اسلام(ص) و مسیحیانِ(نجران) اتفاق افتاده است. ماجرا اینگونه بود که پیامبر(ص) پس از فتح مکه به سران حکومت‌های جهان و مراکز مذهبی نامه‌ نوشت و آنان را به اسلام دعوت کرد. از جمله به  اسقف نجران نامه نوشت و از آنان خواست که اسلام را بپذیرند. آنان گروهی را به نمایندگی به مدینه فرستادند تا سخنان پیامبر(ص) را بررسی کنند. آنان پس از گفت‌وگو بر حقانیت عقاید خود اصرار کردند، تصمیم بر این شد که مسئله از راه مباهله میان پیامبر(ص) و آنان خاتمه یابد. مسیحیان نجران، در روز موعود پس از مشاهده پیامبر(ص) و همراهانشان(علی، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام) از این کار خودداری کردند و راضی به  مصالحه با پیامبر(ص) شدند.

بررسی واقعه مباهله  نشان می‌دهد که اسلام و آیین محمدی(ص) واجد ویژگی‌های زیر است: 
۱. این واقعه نشان می‌دهد که اسلام ماهیتی مصالحه جویانه دارد و از ظرفیت گفت‌وگو بهره می‌برد.
۲.پذیرش انجام مباهله، نشان می‌دهد که پیامبر(ص) با وجود اطمینان و یقین به حقانیت اسلام، فرصتی را برای مخالفین عقائد خود مهیا کرده است.
۳. این واقعه نشان می‌دهد که راه گفت‌وگو بر سایر شیوه‌های تبلیغی و ترویجی دین اسلام  تقدم دارد.
۴. این رویداد همچنین منزلت و جایگاه همراهان پیامبر(ص) را اثبات می‌کند، زیرا مسیحیان پس از مشاهده همراهان پیامبر(ص) از انجام مباهله امتناع کردند.  

علیرضا قبادی، پژوهشگر دین