منتظران ظرفیت تحمل عدالت را در خود ایجاد کنند

حجت‌الاسلام جواد جعفری، کارشناس، پژوهشگر و نویسنده حوزه مهدویت در گفت‌وگو با ایکنا به تشریح این موضوع پرداخت که نمود اعتقاد قلبی به مهدویت در جامعه چگونه است و انتظار برای ظهور را چطور می‌توان در رفتار افراد مشاهده کرد و گفت: همانطور که از واژه انتظار مشخص است، انتظار یعنی چشم به راه بودن و هر فردی که چشم به راه چیزی یا کسی است و انتظار وقوع اتفاقی را دارد، اولین کاری که انجام می‌دهد مهیا شدن برای وقوع آن موضوع است. این مثال معروف است که می‌گویند کسی که منتظر مهمان است خانه را مهیای مهمان می‌کند و انتظارش از اعمالش مشخص می‌شود و اگر مدعی شود منتظر مهمان است ولی کاری نکند، طبیعی است که ادعای او قابل پذیرش نیست.

وی تصریح کرد: وقتی می‌گوییم منتظر ظهور حضرت ولی عصر(عج) هستیم باید این ادعا در عمل ما نمود داشته باشد. این نمود شاخصه‌های مختلفی دارد که یکی از آنها که به کرات در احادیث شیعه و سنی ذکر شده عدالت است. وقتی باور داریم زمانی که امام زمان ظهور می‌کنند زمین را پر از عدل و داد خواهند کرد، اگر کسی انتظار و توقع چنین اتفاقی را دارد و منتظر است که زمین پر از عدل شود، باید برای تحمل این عدالت در خود ظرفیت ایجاد کند.

نویسنده کتاب «شرح وصال؛‌ بررسی تشرف به محضر امام زمان(عج) و شرایط آن در فرهنگ شیعه»، ادامه داد: اگر فردی عملاً وقتی می‌بیند کسی یا چیزی حق است، حتماً مدافع آن می‌شود ولو به زیان و ضرر خودش و نزدیکانش باشد و اگر می‌بیند کاری ظلم است و مخالف آن باشد ولو اینکه برای او زیان‌بار باشد، این رفتار نشان می‌دهد که او منتظر است اما اگر ناحقی را دید و چون به نفع خودش بود با آن مخالفت نکرد، نشان می‌دهد که ظرفیت پذیرش عدالت را ندارد و می‌خواهد از زیر بار عدالت شانه خالی کند. چنین فردی نمی‌تواند بگوید من منتظر ظهور امام زمان هستم چون با ظهور امام زمان(عج) قرار است عدالت اجرا شود.

آنهایی که دعای ندبه می‌خوانند اما آماده ظهور نیستند

وی اضافه کرد: مسئله پذیرش عدالت را حتی در مثال‌های ساده و کوچک زندگی خانوادگی هم می‌توان دید. مثلاً در یک اختلاف خانوادگی ما طرف حق را می‌گیریم یا طرف عضوی از خانواده که به ما نزدیک‌تر است؟ اگر در اختلاف خانوادگی طرف خواهر یا برادرمان که ناحق هستند را گرفتیم معلوم می‌شود هر چه قدر هم دعای ندبه و زیارت آل یاسین بخوانیم عملاً آماده ظهور نیستیم و منتظر بودن چنین فردی یک ادعای بی‌پایه و اساس است.

این پژوهشگر حوزه مهدویت با تأکید بر اینکه آماده شدن برای عدالت یکی از شاخصه‌هایی است که نمودهای زیادی در زندگی دارد، گفت: مردم در زمان حکومت حضرت علی(ع) ظرفیت عدالت ایشان را نداشتند و بسیاری از دوستان و نزدیکان حضرت علی(ع) مثل طلحه و زبیر به امام علی(ع) اعتراض کردند و سهم خاص و ویژه خواستند و وقتی که حضرت علی(ع) این مسئله را نپذیرفتند با اینکه می‌دانستند حضرت حق هستند،‌ ایشان را ترک کردند و حتی در مقابل ایشان ایستادند، همین مسئله نشان می‌دهد که یکی از نمودهای منتظر، طرفدار عدالت بودن در جامعه است.

وی ادامه داد: اکنون نیز دلیل فسادی که در جامعه وجود دارد و مردم از آن ناراحت هستند به این دلیل است که افراد به جای اینکه به دنبال عدالت باشند به دنبال کسب منافع خودشان هستند و همین مسئله موجب می‌شود فساد گسترش پیدا کند و مبارزه با آن دشوارتر شود ولی کسی که منتظر حضرت است طبیعتاً نباید اینگونه زندگی کند.  

حجت‌الاسلام جعفری به اهمیت معرفت در شناخت حق و عدالت نیز اشاره کرد و گفت: کسی که منتظر است باید قدرت شناخت خود را بالا ببرد تا وقتی حق و ناحق با هم تلاقی کردند بتواند حق را بشناسند. برای منتظر واقعی بودن مقدمه‌ای با عنوان معرفت داریم. کسی که منتظر امام زمان خود است، باید ایشان را بشناسد و از سیره و روش امام آگاه باشد. همین معرفت و شناخت موجب می‌شود افراد بتوانند حقیقت و حق را بهتر بشناسند. کسی که به این مسائل ورود پیدا نکرده و معرفت کسب نکرده، طبیعی است که در شناخت حق و حقیقت دچار مشکل شود و عدالت را تشخیص ندهد.

وی به نمودهای اجتماعی عدم شناخت عدالت و حق پرداخت و افزود: فرد منتظر باید در مسائل کلان جامعه معرفت، شناخت و علم داشته باشد؛ به همین دلیل در روایات نیز آمده است: «امامت را بشناس تا اگر امر ظهور زود محقق شود یا به تأخیر بیفتد، ضرر نبینی». فرد باید مدام دانش خود را نسبت به امام و مسائل جامعه بالا ببرد تا بتواند به درک درستی از عدالت و حقیقت برسد.

نویسنده کتاب «حدیث حضور» در پاسخ به این سؤال که ویژگی‌های فردی یک منتظر حقیقی چطور بر جامعه تأثیر می‌گذارد؟ گفت: فرد هر طوری که پرورش پیدا کند در کلان جامعه مؤثر خواهد بود. مثلاً روحیه عدالت خواهی را در نظر بگیرید؛ این روحیه در انتخابات خود را نشان می‌دهد. اینکه چقدر نامزدهای انتخابات را براساس نگاه عادلانه و شایستگی انتخاب می‌کنیم و چقدر بر این اساس که عضو خانواده، حزب یا گروه وابسته به ما هستند و یا وعده‌ا‌ی به ما داده‌اند. این یک رفتار منتظرانه نیست که نامزدهای انتخابات را براساس منافع شخصی و گروهی و اینکه وعده‌ای از آنها گرفته‌ایم، انتخاب کنیم.

منتظر واقعی و چالش منفعت فردی و اجتماع

وی تصریح کرد: کسی که منتظر عدالت کامل است نباید نگاه و منافع فردی را بر منافع جامعه برتری دهد. ما گاهی مسئولانی را سرکار می‌آوریم که از عدالت بیگانه و اهل رانت هستند بنابراین رفتار شخصی ما است که بر عملکرد اجتماعی تأثیر می‌گذارد. وقتی حضرت ظهور ظهور کنند، هر آئینی که از قرآن و سنت پیامبر و اهل بیت(ع) از یادها رفته و ترک شده را زنده می‌کنند؛ یعنی جامعه قرار است بر پایه قرآن و احادیث اداره شود و این قوانین در جامعه احیا شود. اگر کسی اول به قوانین قرآن و حدیث معرفت پیدا کند و بخواهد این امور را در زندگی فردی خود پیاده کند و زندگی او براساس قرآن و روایات باشد و حلال و حرام را بشناسد و به آن عمل کند،‌ این پایبندی خود را در جامعه نیز نشان می‌دهد. کسی که منتظر است اول باید صالح شود و خودسازی کند بعد جامعه و محله را اصلاح کند و بعد منتظر مصلح باشد و هر چه تعداد منتظران جامعه ما بیشتر شود، جامعه به سمت اصلاح پیش خواهد رفت.

گفت‌وگو از زهرا ایرجی