املاء خطرناک‌ترین سنت الهی است

به گزارش ایکنا، آیت‌الله جوادی آملی؛ مفسر قرآن و شارح نهج‌البلاغه، 6 مهرماه در درس اخلاق در مسجد اعظم با بیان اینکه سخنان امیرالمؤمنین مانند قرآن کریم به چند بخش قابل تقسیم است، گفت: یعنی هم مطالب کوتاه و هم بلند دارد همچنین مضمون سور مکی مباحث اعتقادی و توحیدی است و گاهی مسائل اخلاقی را بیان کرده است، ولی سور مدنی عمدتاً مرتبط با فروعات دین و احکام نماز و روزه و ... است و بیانات امیرالمؤمنین هم گاهی مرتبط با اصول و گاهی فروع است.

وی افزود: بیانات نورانی حضرت، گاهی خطبه، نامه و خطابه و گاهی دعا و ... است و گاهی کلمات پراکنده را سیدرضی نقل کرده است که معلوم نیست مستقل است یا جزء ادعیه و کلمات و خطبه و ... است؛ تفسیر ادعیه و خطبه و نامه و ... آسان است زیرا وقتی سرمایه اصلی در دست مفسر است تبیین مفاد آن دشوار نیست؛ سرمایه اصلی مفسر تبادر و سیاق است و سیاق کمک گرفتن از صدر و ذیل نامه و خطبه و خطابه است و وقتی این دو عامل در دست مفسر باشد تفسیر نامه و خطبه دشوار نیست، البته صعوبت علمی نهج‌البلاغه جای خود را دارد. 

آیت‌الله جوادی آملی با بیان اینکه کلمات قصار معلوم نیست جزء خطبه است یا خطابه و ...، گفت: تبیین این کلمات حکیمانه آسان نیست، زیرا صدر و ذیل آن در دسترس نیست مگر اینکه حضرت در پاسخ به سؤالی بفرمایند و آن سؤال در اختیار ما باشد؛ در تبیین کلمات قصر به کلمه 116 رسیدیم. حضرت فرمودند: وَ قَالَ: كَمْ مِنْ مُسْتَدْرَجٍ بِالْإِحْسَانِ إِلَيْهِ، وَ مَغْرُورٍ بِالسَّتْرِ عَلَيْهِ، وَ مَفْتُونٍ بِحُسْنِ الْقَوْلِ فِيهِ؛ وَ مَا ابْتَلَى اللَّهُ أَحَداً بِمِثْلِ الْإِمْلَاءِ لَهُ؛ كسى كه خداوند نعمت‌هايش را پياپى به او مى‌دهد، ولى او به‌جاى شكر، كفران می‌كند و فرمود: بسا كسا كه با احسان و نعمت خداوندى كم كم به عذاب او نزديك شود. با پوشيده داشتن گناهش فريب مى‌خورد و از اين كه، مردم او را به نيكى ياد مى‌كنند، فريفته گردد. خداوند، هيچ‌كس را به چيزى چون مهلت دادن به او، نيازموده است.

وی افزود: این تعبیر شرح دو آیه قرآن است که قرآن فرموده است شما خودتان اهل محاسبه باشید قبل از آن‌که از شما محاسبه شود. حَاسِبُوا أَنْفُسَكُمْ قَبْلَ أَنْ تُحَاسَبُوا؛ حضرت فرمود: بدترین دشمن شما هوای نفس شماست. شیطان که هوا ابزار او است شش‌هزار سال عبادت کرد و به راز و رمز خدعه و باطل‌نشان دادن حق، و حق‌ نشان دادن باطل آگاه است و ابزار کار هم در دست اوست و سابقه طولانی هم در این مسیر دارد و آدم را هم از بهشت بیرون راند و سوگند یاد کرد که انسان را از راه درون گمراه کند، لذا خواسته‌های درونی و بیرونی وظیفه روزانه ما است. 

استاد حوزه علمیه اظهار کرد: واژه مستدرج به معنای تدریج است؛ حضرت فرمود خداوند نعمات پیاپی به انسان می‌دهد و گناهانش را می‌پوشاند و او را در نزد مردم بزرگ جلوه می‌دهد ولی او کفران نعمت می‌کند تا اینکه سقوط می‌کند و به سنت استدارج الهی مبتلا خواهد شد. 

نسبت‌دادن رفاه به استحقاق فرد باعث سقوط است

آیت‌الله جوادی آملی اضافه کرد: این فرد هم از نظر زندگی مرفه است و هم در جامعه محترم و این رفاه را به حساب استحقاق خودش می‌آورد و حرمت اجتماعی را هم به حساب لیاقت خود می‌گذارد و دفعتا سقوط می‌کند بنابراین اگر خداوند به کسی نعمت داد و جامعه به افراد احترام کرد آنها نباید خودشان را ببازند و گم کنند؛ این آزمون و ابتلاست. 

وی افزود: انسان به خیلی از گناهان زبانی و غیر زبانی مبتلا می‌شود و خداوند ستارالعیوب است؛ فرشتگانی که مراقب ما هستند می‌نویسند و می‌نگارند؛ «ما یَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلاّ لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ»؛ آن که در شانه راست است رقیب عتید و آن که در شانه چپ است رقیب عتید است نه اینکه یکی بر شانه راست و دیگری بر شانه چپ باشد و اینها اعمال را می‌نویسند ولی حق بیان آن را ندارند. 

وی ادامه داد: وَ مَغْرُورٍ بِالسَّتْرِ عَلَيْهِ، وَ مَفْتُونٍ بِحُسْنِ الْقَوْلِ فِيهِ؛ املاء فرصتی برای تنبه‌دادن است و خدا فرد را تنبیه می‌کند تا به هوش بیاید و توبه کند ولی کسی هم موقعیت سیاسی اجتماعی و هم رفاه دارد و سالیان درازی به این روال است و خدا دفعتا او را مؤاخذه می‌کند و گرفتار خواهد شد. به همین دلیل فرمود: وَ مَا ابْتَلَى اللَّهُ أَحَداً بِمِثْلِ الْإِمْلَاءِ لَهُ. این جملات نورانی تفسیر آیات قرآن کریم در سوره اعراف و قلم است؛ فرمود: وَالَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُونَ؛ وقتی خدا بخواهد کسی را گرفتار کند تدریجا او را از راهی می‌گیرد که نفهمد.

مفسر قرآن کریم بیان کرد: در سوره قلم هم فرموده است: فَذَرْنِی وَمَنْ يُكَذِّبُ بِهَٰذَا الْحَدِيثِ ۖ سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُونَ. یعنی خدا آرام و آرام و مخفیانه او را گرفتار عذاب می‌کند از جا و راهی که نمی‌داند و کسی که نمی‌داند راهی هم برای درمان ندارد و خدا  همه راه‌ها را می‌بندد و کسی نمی‌تواند گرهی بگشیاد. 

«یاالله» انسان نیم‌مرده هم مقبول است

آیت‌الله جوادی آملی با بیان اینکه نهج‌البلاغه مفسر قرآن کریم است، تصریح کرد: خطر گرچه هر جا باشد زیانبار است ولی املا و مهلت‌دادن خطر کم‌نظیری است؛ اگر مهلت تمام شده باشد انسان غرق بلاست و هیچ راهی ندارد ولی اگر بین راه باشد توسل و دعایی هست که انسان استغاثه و توبه کند؛ علامه مجلسی فرموده است خدایی که فرمود من انسان را از روح خودم خلق کردم هم او هم می‌تواند روح را بگیرد. خدا روح را یکجا به انسان داد ولی وقتی انسان مرد ابتدا پای او می‌میرد و کم کم به سایر اعضای بدن سرایت می‌کند؛ وقتی تا ساق و سینه مرد باز اندیشه و زبان انسان باز است و خدا از انسان نیم‌مرده هم یاالله را قبول می‌کند. 

وی اضافه کرد: اگر به این تعبیر حاسبوا قبل ان تحاسبوا عمل شود هم کشور و هم ملت راحت خواهند بود و هم مردم بین‌الملل گرفتار جنگ سوم و چهارم جهانی نخواهند شد؛ الان مشکل بشر این است که از مرگ غافل محض است یعنی نمی‌داند وقتی می‌میرد مانند درختی است که هیزم می‌شود یا مانند پرنده‌ای است که پرواز می‌کند و این حرف‌ها اصلا برای بشر امروز مطرح نیست وگرنه نه تحریم و نه جنگ نیابتی و ... در کار نخواهد بود. 

آیت‌الله جوادی آملی افزود: اصلا به این فکر نیستند که بعد از این دنیا چه؟ من کیستم و وقتی مردم چه سرنوشتی دارم. به همین دلیل گفته‌اند که خود را محاسبه کنید و به استقبال مرگ بروید زیرا آن دنیا به مراتب بهتر از این دنیاست. بنابراین وقتی می‌گوییم کلام ائمه(ع) نور است و همتا و مفسر قرآن کریم به همین دلیل است.