بسیاری از آیات قرآن با سلامت مرتبط هستند

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا رستمی هرانی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه(س)، شامگاه 9 مهرماه در نشست علمی «قرآن و علم» که از سوی انجمن قرآن و حدیث این دانشگاه برگزار شد، گفت: وقتی ما به قرآن کریم برای استخراج مطالب علمی مراجعه داریم به خصوص در بحث طب و سلامت باید از روش درست بهره ببریم وگرنه گرفتار افراط و تفریط در این مسئله خواهیم شد؛ حدود 20 سال قبل به ما می‌گفتند که ما هزار و 165 آیه طبی داریم که برای ما قابل باور نبود ولی برخی هم می‌گویند تمام آیات قرآن کریم مرتبط با طب و سلامت هستند. بنابراین باید مراقب باشیم تا گرفتار افراط و تفریط نشویم. لذا تلاش کردیم تا این مسئله را روشمند کنیم تا به درک درستی از تعداد آیات طبی برسیم.

وی افزود: اولین روش علمی که در تفسیر هم به کار رفته است رجوع به ادبیات عرب و علوم بلاغی به عنوان مقدمه تفسیر قرآن است؛ در این مباحث 4 نوع اشاره و مطلب طبی می‌بینیم. در روایتی داریم که قرآن کریم 4 سطح دارد؛ عبارات؛ اشارات؛ لطایف و حقایق که عبارات قرآن برای عموم مردم است و اشارات آن برای خواص است. برخی اشارات قرآن صریح است مثلا در مورد عسل گفته است که فیه شفاء یعنی در عسل شفا وجود دارد. قرآن در مورد زنبور عسل فرمود ما به او وحی کردیم که از میوه‌ها بخورد و عسل بدهد ولی الان به او شکر می‌دهند که شفابخشی آن را از بین می‌برد.

رستمی هرانی با بیان اینکه دلالت آیات قرآن بر مباحث بهداشتی دارای دلالت مطابقی، تضمینی و التزامی است، گفت: مثلا در آیه: فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٞ فَزَادَهُمُ ٱللَّهُ مَرَضٗاۖوَلَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمُۢ بِمَا كَانُواْ يَكۡذِبُونَ؛ به بیماری قلبی با صراحت اشاره شده است و مراد از بیماری قلبی، قلب عنصری نیست بلکه ابتلاء به بیماری‌هایی چون حسادت و کینه و ... است؛ بیماری واگیردار است و باعث بیماری دیگران هم می‌شود. برخی اشارات صریح ولی عام هستند: وَلَا تَقْرَبُوا الزِّنَا ۖ إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَسَاءَ سَبِيلًا؛ در اینجا هم با صراحت به بیماری جنسی اشاره کرده است. اشاره دیگر هم در آیه شریفه: فَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ ۖ وَمَنْ يُرِدْ أَنْ يُضِلَّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقًا حَرَجًا كَأَنَّمَا يَصَّعَّدُ فِي السَّمَاءِ ۚ كَذَٰلِكَ يَجْعَلُ اللَّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ» است که به شرح صدر اشاره دارد.

تاثیر آسیب اخلاقی بر جسم

وی افزود: برخی از معلمان و استادان دانشگاه شرح صدر ندارند و اجازه ابراز اندام به دانشجو نمی‌دهند و این نوعی آسیب اخلاقی است ولی آیا این آسیب اخلاقی بر جسم اثر نمی‌گذارد؟ در اینجا فردی را که تنگی صدر دارد به کسی تشبیه کرده است که به آسمان رفته است و در آنجا کمبود اکسیژن وجود دارد. برخی آیات هم به صورت استنباطی واجد اشارات طبی است مانند آیه شریفه: وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ إِحْساناً حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ كُرْهاً وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً حَتَّى إِذا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ بَلَغَ أَرْبَعينَ سَنَةً قالَ رَبِّ أَوْزِعْني أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَ عَلى والِدَيَّ وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَصْلِحْ لي في ذُرِّيَّتي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَ إِنِّي مِنَ الْمُسْلِمينَ؛ یعنی حمل و فصال(شیردادن به بچه) 30 ماه است؛ در آیه: وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَىٰ وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ؛ هم فرموده است که شیردادن دو سال است و مادر باید دو سال کامل به بچه شیر بدهد اگر بخواهید سالم باشند.

عضو هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه(س) اظهار کرد: در اینجا این پرسش وجود دارد که اگر دو سال کامل برای شیردادن است و کل این فرایند 30 ماه است پس زمان بارداری شش ماه خواهد بود یعنی اقل مدت حمل، شش ماه است. بنابراین ما با کنار هم قراردادن این چند آیه پی بردیم که اقل حمل شش ماه و طول شیردهی دوسال است و در این مدت پدر بچه باید به تغذیه و پوشش مادر رسیدگی کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه(س)تصریح کرد: البته بر اساس آیه شریفه: وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ ۖ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ ۚ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ ۚ لَا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَهَا ۚ لَا تُضَارَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلَا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ ۚ وَعَلَى الْوَارِثِ مِثْلُ ذَٰلِكَ ۗ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالًا عَنْ تَرَاضٍ مِنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا ۗ وَإِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلَادَكُمْ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِذَا سَلَّمْتُمْ مَا آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ؛ این رزق‌دهی و تهیه لباس باید به اندازه معروف و بر طبق توان مالی مرد باشد که در آیه هم به آن اشاره شده است. این آیه نشان می‌دهد که ای مادر توجه کن هر چه می‌خوری در بچه تاثیر می‌گذارد.

وی تاکید کرد: بنابراین ما بر اساس ادبیات عرب به این نتیجه می‌رسیم که بسیاری از آیات قرآن به صورت جدی مرتبط با سلامت و طب و بهداشت انسان است. البته بنده معتقدم که همه قرآن کریم مایه سلامت انسان است زیرا خود قرآن کریم فرموده است: وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ ۙ وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا؛ قرآن برای ظالمان خسارت و برای مؤمنان مایه آرامش و شفاست. 

قرآن برای همه بشریت است نه مسلمین

همچنین غلامرضا نورمحمدی؛ استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در سخنانی با اشاره به رویکرد برون‌دینی و درون‌دینی به بحث قرآن و سلامت، گفت: در یک برنامه بین‌المللی در کانادا سخن از همین مباحث بود که فردی به بنده گفت شما چرا این‌قدر نسبت به قرآن حس ناسیونالیستی دارید و بنده جواب دادم قرآن کریم برای همه بشریت است و مخصوص مسلمین نیست زیرا همه خطاب‌های قرآن کریم یا خطاب به عموم مردم و یا مؤمنان است نه مسلمین و در آیاتی هم با صراحت با عالمین سخن گفته است. موریس بوکای نویسنده کتاب قرآن، تورات، انجیل و علم معتقد است که در کتب پیشین فقط قرآن در مورد جنین و مراحل خلقت انسان سخن به میان آورده است. 

وی با بیان اینکه برخی موضوعی علمی را از بیرون می‌گیرند و چند آیه و روایت کنار آن می‌گذارند و تصور می‌کنند مقاله علمی پژوهشی نوشته‌اند و این خطاست، اظهار کرد: برخی هم می‌گویند مثلا خداوند از قبل حکم حرمت گوشت خوک را بیان کرده است بنابراین نیازی به تحقیق دراین‌باره نیست ولی ما فکر می‌کنیم این‌طور نیست زیرا فرضیه ما این است که مثلا گوشت خوک به بدن آسیب می‌زند زیرا سلول‌های چربی زیادی دارد، متخصص عفونی هم می‌گوید انگلی در درون خوک است که باعث بیماری می‌شود.

نورمحمدی اضافه کرد: البته اگر تحقیق ما درست یا نادرست بود در حکم تاثیری ندارد یعنی اگر ما پی بردیم که گوشت خوک مشکلی ایجاد نمی‌کند در اینجا برای حل مسئله باید به بحث تفاوت میان حکمت و علت اشاره کنیم مانند اینکه گفته شده است روزه بگیرید تا سالم باشید؛ در اینجا علت روزه، سلامتی نیست بنابراین اگر تحقیقی نادرست بود دلیلی بر کاستی در آیات قرآن نخواهد بود.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه ما در تحقیق نیازمند روش و منطق تحقیق هستیم، تصریح کرد: هنوز این ذهنیت در بسیاری از افراد در شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارتخانه‌ها جا نیفتاده است که اگر قرار است تحقیقی صورت بگیرد روش و منطق آن چگونه است؟ غربی‌ها چند قرن است که روش تحقیق دارند و ما هم هر مقاله‌ای که می‌نویسیم بر اساس روش و پروپوزال‌نویسی آنان است لذا وقتی سخن از مباحث میان‌رشته‌ای می‌شود تصور افراد زیادی این است که مباحثی از چند رشته را می‌گیریم و به هم می‌چسبانیم درحالی‌که هر رشته میان‌رشته‌ای عنوانی مستقل دارد.

نورمحمدی با بیان اینکه برخی منابع غربی را خوانده و آن را دوست دارند و دنبال این می‌روند که مؤیدی از قرآن کریم برای آن بیاورند، اضافه کرد: مثلا در دوره دانشجویی بنده اوج مصرف شیر خشک در کشور بود و این در حالی است که گفته شده است که شش ماه شیردادن به بچه حتما باید انجام شود و حتی برخی فقها گفته‌اند که تا شش ماه ابتدایی شیردادن واجب است. در همان دوره سازمان بهداشت جهانی هم اعلام کرد که مادران باید شیردهی را مراعات کنند و برخی برای تایید این مطلب به آیات قرآن استناد کردند.

نظر قرآن درباره زندگی موجوداتی در کرات دیگر

وی با بیان اینکه آیا در کرات دیگر هم موجوداتی وجود دارند یا خیر؟ افزود: قرآن کریم 1400 سال پیش فرموده است که وجود دارند لذا چرا باید منتظر بمانیم که تا بشر به کرات دیگر بروند و بگویند احتمال وجود موجودات در کرات دیگر وجود دارد و باید به همه با قاطعیت اعلام کنیم که موجوداتی در کرات دیگر وجود دارند. متأسفانه در این بحث گاهی شاهد مباحث التقاطی در تحقیقات هستیم و فرد از نظریات دیگران خوشش آمده است و دوست دارد که آیات قرآن را هم به آن بچسابند.

وی افزود: اگر سلیقه حاکم باشد ارزیابی ما دقیق نخواهد بود لذا ما آسیب زیادی هم از این ناحیه خورد‌ه‌ایم و باید روشمند عمل کنیم. در مورد ابعاد سلامت سخن از سلامت جسمی و روانی و ... در میان است و البته امروز برخی هم به غلط از تعبیر سلامت معنوی سخن می‌گویند(زیرا سلامت معنوی باید در راستای سلامت اخروی باشد) ولی آیا سلامت در قرآن منحصر به همین موارد است و ما باید یکی دوقرن دیگر منتظر بمانیم تا بشر به ابعاد دیگری از سلامت دست یابد و بعد شاهدی از قرآن برای آن جست‌وجو کنیم و چرا مستقیما سراغ قرآن نرویم؟ و مدل و الگوی سلامت از قرآن طراحی نکنیم.