ساخت فیلم دینی بر پایه اعتقاد تاثیری دوچندان دارد + فیلم

سی‌وپنجمین جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان از  ۱۴ مهر کار خود را در اصفهان آغاز کرد. این رویداد به عنوان تنها حامی سینمای کودک توانسته این ژانر را سر پا نگه دارد.

در این راستا خبرنگار ایکنا با علی قوی‌تن که سال‌هاست در سینمای کودک و نوجوان فعالیت کرده و امسال هم با فیلم «یک تکه ابر» در جشنواره حضور دارد گفت‌وگویی انجام داده که در ادامه با آن همراه می‌شویم.

ایکنا - سینمای کودک ظرفیت این را دارد تا به گونه‌ای پرمخاطب در سینما تبدیل شود. ارزیابی شما از این شکل فیلم‌سازی چیست؟

پانزده سال است به صورت ویژه در سینمای کودک مشغول فعالیت هستم در این مدت نیز هشت فیلم سینمایی تولید کرده‌ام البته پیش از دلبستگی‌ام به سینمای کودک در حوزه سینمای بزرگسال نیز فیلم‌هایی تولید کرده‌ام. به‌هرحال در ۱۵ سالی که در حوزه سینمای کودک مشغول فعالیت هستم به این نتیجه رسیدم که اگر مدیران و مسئولان فرهنگی در پی اعتلای هنر هفتم هستم باید قدم نخست را از سینمای کودک باید آغاز کنند.

بزرگترین آسیبی که طی این سال‌ها سینمای کودک را با مشکل مواجه کرده محدود کردن آن به یک مسیر خاص است. سینمای کودک باید تنوع و شادابی دهه ۶۰ را داشته باشد تا بتواند مجدد به روزهای خوب بازگردد. تنوعی که از آن یاد کردم تنها به ژانر خلاصه نمی‌شود بلکه به لحاظ معنایی نیز این تنوع باید وجود داشته باشد.

ایکنا - سینمای کودک علاوه بر اینکه انتظار می‌رود گونه‌ای پرمخاطب در هنر هفتم باشد قادر است به عنوان سینمای خانواده یا تبلوری از اخلاق و تربیت اسلامی و بومی شناخته شود. آیا در این حوزه توانسته‌ایم موفقیتی به دست آوریم؟

به‌شخصه خود را فیلمسازی می‌دانم که بیشتر در حوزه تولیدات اخلاقی و تربیتی کار کرده است برای اینکه نمی‌توانم خودم را راضی کنم تا فیلم فانتزی برای کودکان بسازم البته نگاه منفی به فیلم‌های سرگرم‌کننده ندارم اما این جنس فیلمسازی مورد علاقه من نیست. سینما به ویژه در حوزه کودک باید مسائل جدی‌تری به‌ غیر از فانتزی‌ها را مورد نظر داشته باشد. در این میان خانواده باید یکی از اولویت‌های موضوعی در سینمای کودک باشد.

ایکنا - درباره کارکرد تربیتی و اخلاقی سینمای کودک بیشتر توضیح دهید زیرا اینکه در چه قالبی می‌توان به این خواسته دست یافت خود بحثی جدی است؟

کارکرد تربیتی به این معنا نیست که تصور کنیم می‌بایست مانند کلاس درس به بچه‌ها امر و نهی داشته باشیم بلکه باید در قالب داستان وجوه تربیتی مورد توجه قرار گیرد. در ضمن باید توجه داشت که کارکرد تربیتی فیلم‌های کودک جدا از کودکان باید خانواده را هم مورد توجه داشته باشد چون هیچ کودکی به‌تنهایی به سالن سینما نمی‌رود و حتماً خانواده در کنار فرزندانشان در سالن‌های نمایش حضور دارند. 

یکی از نکات مهم در مباحث تربیتی کودک، داشتن الگوهای مناسب است. اینکه چگونه بتوانیم الگوهایی خلق کنیم که کودک آن را درک و لمس کند خود می‌تواند قدمی موثر در جهت دستیابی به کارکرد تربیتی در سینمای کودک باشد.

ایکنا - همان‌گونه که اشاره کردید در همه آثار کودک، موضوعات اخلاقی و تربیتی یک اصل مهم است. به عنوان فیلمساز از چه موضوعاتی پرهیز داشته‌اید تا کارتان بتواند جریان‌سازی مطلوبی داشته باشد؟

جدی‌ترین مشکل در سینمای کودک سفارشی شدن این دست تولیدات است. وقتی فیلم ساختن در این حوزه، کارکرد دولتی به خود می‌گیرد یک نگاه خاص را تبلیغ خواهد کرد. این موضوع باعث می‌شود فیلم کارکرد تربیتی خود را از دست داده و صرفاً اثری جشنواره‌ای شود فیلم کودک باید بر پایه واقعیت استوار باشد. اگر این اتفاق رخ دهد تماشاگر کودک و خانواده نیز با آثار ارتباط برقرار خواهد کرد. در همین رابطه بسیاری از مواقع می‌شنویم که باید از گفتن برخی واقعیات به کودکان پرهیز کرد! این سخنی کاملاً اشتباه است زیرا هیچ‌گاه بیان واقعیت حتی برای کودکان نتایج منفی نخواهد داشت.

موضوع دیگری که ذکر آن را ضروری می‌دانم بیان موضوعات تربیتی با زبان امروز جامعه است اگر بخواهیم بدون توجه به اقتضائات جامعه فیلمسازی کودک را مورد توجه داشته باشیم مطمئناً دستاوردهای آن مطلوب نخواهد بود چون کودک نیز در جامعه زندگی می‌کند و نیازهای امروز را می‌شناسد. این نکته همان جدی گرفتن مخاطب است؛ منظور اینکه فکر نکنیم کودک بودن مخاطب باعث می‌شود مطالب را به صورت ابتدایی یا بدون پشتوانه تحقیقی عرضه کنیم حتی باید گفت در این شکل سینما باید فعالیت‌های تحقیقی به صورت ویژه مورد توجه باشد تا بدین نتایج نیز مطلوب‌تر به دست آید.

ایکنا - بخشی از کارکرد تربیتی در سینمای کودک به موضوعات دینی مربوط می‌شود. بسیاری از بایدها و نبایدها در فرهنگ ما بر پایه فرامین دینی و اسلامی استوار شده‌اند در این راستا سینمای کودک به چه نحو قادر است ایفای نقش کند؟

سال ۹۰ فیلم «پرواز بادبادک‌ها» را تولید کردم این کار اثری کاملاً دینی در سینمای کودک محسوب می‌شد. فیلم توانست در بیش از ۱۰ جشنواره خارجی حضور پیدا کند و به موفقیت‌های خوبی نیز دست یابد. درباره «پرواز بادبادک‌ها» باید تاکید کنم به این فیلم هیچ‌گاه انگ حکومتی بودن اطلاق نشد. دلیلش نیز به دغدغه سازنده مربوط می‌شود. در آثار دینی هر کاری که بتواند بر پایه باور و اعتقاد واقعی تولید شود تاثیر آن نیز دوچندان خواهد شد.

ایکنا - جشنواره کودک سی‌و‌پنجمین دوره خود را برگزار می‌کند آیا کارکردهای تربیتی که از آن سخن گفتید در این رویداد سینمایی نیست قابل لمس است؟

متأسفانه توضیحاتی که بیان کردم کمتر در جشنواره‌های سینمایی به ویژه کودک نمود دارد در‌صورتی‌که در دهه ۶۰ و ۷۰ اتفاقات بسیار خوبی را شاهد بودیم اما نمی‌دانم چرا وجود رونقی که از آن صحبت کردم تا به این اندازه در سینمای کودک دستخوش پس رفت شد البته بنیاد سینمایی فارابی تلاش کرده است به هر نحو ممکن جشنواره فیلم کودک را حفظ کند؛ اقدامی که به‌خودی‌خود اتفاقی مثبت محسوب می‌شود زیرا اگر همین جشنواره را نیز نداشتیم این چند فیلم نیز به صورت سالانه در حوزه کودک نیز تولید نمی‌شد.

ایکنا - پیرامون وجه تربیتی سینمای کودک اخیراً وزیر ارشاد نیز تاکیدهایی را مورد نظر قرار داده‌اند بدین معنا که این شکل سینما می‌تواند محلی برای تربیت اخلاقی و اسلامی باشد. پیرامون این موضوع توضیح دهید.

سخنانی که از طریق مسئولان مطرح می‌شود در کلام شایسته و مطلوب است اما این بیانات باید در عمل نیز نمود داشته باشد. این اتفاق با حمایت‌هایی که از سینمای کودک به صورت مادی و معنوی رخ می‌دهد می‌تواند تبلور پیدا کند. حمایت معنوی به ویژه در حوزه اکران و نمایش باید رخ دهد حتی در عرصه تلویزیون باید الزاماتی مورد نظر قرار گیرد تا فیلم‌های کودک مورد حمایت واقع شود این اتفاق متأسفانه هم‌اکنون از طرف صدا و سیما رخ نمی‌دهد زیرا پولی که آنها برای فیلم‌های کودک پرداخت می‌کنند گاهی مواقع هزینه‌های صدا و موسیقی فیلم را هم تامین نمی‌کند!

در ادامه می‌خواهم به نقش آموزش و پرورش هم اشاره داشته باشم این سازمان می‌تواند یکی از کلیدی‌ترین جایگاه‌ها را برای حمایت از سینمای کودک بر عهده گیرد اما این اتفاق رخ نمی‌دهد! در عوض تا دلتان بخواهد برای سینمای کودک کارشناس و ناظر در نظر می‌گیرند! درحالی‌که فیلمسازانی که در این عرصه فعالیت می‌کنند به کارشان وارد هستند.

وقتی از حمایت از اکران حرف می‌زنم منظورم اتفاق آنچنانی نیست بلکه در تهران اگر تنها ۳ سالن نمایش را به سینمای کودک اختصاص دهند مشکل نمایش فیلم کودک حل خواهد شد. در شهرستان‌ها نیز می‌تواند به شکل دیگری این اتفاق رخ دهد. پیشنهاد بعدی من به حوزه پلتفرم‌ها مربوط می‌شود. دولت باید پلتفرم‌هایی با هدف حمایت از سینمای کودک راه‌اندازی کند. این خواسته امری عجیب نیست زیرا به‌راحتی تیم امر می‌تواند محقق شده و گام خوبی در جهت حمایت سینمای کودک برداشته شود.

ایکنا - یکی از وجوه تربیتی سینمای کودک به نقش این شکل از سینما در تصویرگری از چهره‌های فاخر برمی‌گردد. شما در فیلم «رویای سهراب» با زبانی زیبا و شاعرانه یکی از مفاخر ادبی این سرزمین را به روی پرده، جان بخشیدید. پیرامون این موضوع توضیح دهید؟

اتفاقاً یکی از حوزه‌هایی که می‌تواند محلی برای پرداختن به مفاخر این سرزمین باشد سینمای کودک است. در فیلم «رویای سهراب» تلاش کردم بخشی از زندگی سهراب سپهری را نشان دهم وی علاوه بر اینکه چهره‌ای ممتاز در حوزه ادبیات بود در عرصه‌های دیگر ازجمله هنر و فرهنگ نیز چهره‌ای مثال‌زدنی محسوب می‌شد. اگر در سینمای کودک با زبان درست مفاخر این سرزمین مورد توجه قرار گیرد مطمئناً نسل آینده بیشتر با چهره‌های ماندگار خود، ارتباط برقرار خواهد کرد.

ایکنا - امسال با فیلم «یک تکه ابر» در جشنواره سی‌و‌پنجم فیلم کودک حضور دارید این اثر نیز دربردارنده آموزه‌های تربیتی، خانوادگی و دینی است کمی درباره جدیدترین اثرتان توضیح دهید.

«یک تکه ابر» در شرایط بحرانی فعلی که همه نسبت به آن آگاهی داریم تولید شد. در این کار نیز همانند دیگر آثارم، دغدغه مفاهیم اخلاقی و دینی را دارم به ویژه روی موضوع خانواده تاکید ویژه داشته‌ام چون معتقدم نگاه به این موضوع جز اولویت‌های امروز سینما است البته فکر نمی‌کنم در ارشاد یا دیگر سازمان فرهنگی این‌چنین کارهایی چندان مهم باشد. در این میان معدود افرادی به صورت استثنا وجود دارند که از تولیدات کودک حمایت می‌کند اما هیچ‌گاه حمایت مقطعی یا موردی نتایج ماندگار نخواهد داشت.

در انتها تاکید می‌کنم نگاه به موضوعات تربیتی و دینی در آثار کودک نباید زبانی شعاری داشته باشد بلکه حتماً باید با لحن کودکانه به این موضوع پرداخت تا تماشاگر مربوطه اثر مورد نظر را درک و لمس کند.

گفت و گو از داود کنشلو