حکایت خدادوستانی که وارد جهنم می‌شوند + صوت

به گزارش ایکنا، جلسه تفسیر قرآن سید مجتبی حسینی؛ مفسر قرآن و کارشناس دین با محوریت آیات 42 و 43 سوره ابراهیم شب گذشته 12 آذر در فضای مجازی برگزار شد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛

«وَلَا تَحْسَبَنَّ اللَّهَ غَافِلًا عَمَّا يَعْمَلُ الظَّالِمُونَ إِنَّمَا يُؤَخِّرُهُمْ لِيَوْمٍ تَشْخَصُ فِيهِ الْأَبْصَارُ مُهْطِعِينَ مُقْنِعِي رُءُوسِهِمْ لَا يَرْتَدُّ إِلَيْهِمْ طَرْفُهُمْ وَأَفْئِدَتُهُمْ هَوَاءٌ» ترجمه: و خدا را از آنچه ستمكاران مى‌كنند غافل مپندار جز اين نيست كه [كيفر] آنان را براى روزى به تاخير مى‏‌اندازد كه چشم‌ها در آن خيره مى‌‏شود. شتابان سر برداشته و چشم بر هم نمى‏‌زنند و [از وحشت] دل‌هايشان تهى است.

پیام قرآن را له نکنیم

نکته اول اینکه به خدا پناه می‌بریم از روزی که این توصیفات را دارد. این از همه مهمتر است. اول از همه باید وقتی انسان این آیات را می‌خواند به جای اینکه ریشه کلمات را جست‌وجو کند توجه داشته باشد که خودش جزء غافلین است. آیه دارد به ما می‌گوید خدا از عمل ظالمین غافل نیست. این آیه خطاب به تو است. درست است درباره ظالمین صحبت می‌کند ولی دارد با تو صحبت می‌کند. این خیلی مهم است ولی متاسفانه گاهی ما با تفسیر خودمان پیام قرآن را له می‌کنیم. پس خطاب آیه با من و تو است؛ گویا ممکن است ما هم، چنین گمانی داشته باشیم. اگر امکان نداشت خداوند این آیه را برای ما بیان نمی‌فرمود.

چند نکته در این آیه وجود دارد؛ یکی اینکه ما می‌بینیم بعضی انسان‌ها خیلی بدکار هستند و آنها را با خودمان مقایسه می‌کنیم، آیه می‌فرماید خدا از عمل آنها غافل نیست. خود این مسئله خیلی وقت‌ها ما را درد می‌آورد. این یک مسئله است. مسئله دوم اینکه ممکن است خود شما ظالم باشی. اگر ظلم به خود کنی یا ظلم به دیگری کنی مشمول حکم آیه هستی. تو که حق همسایه‌ات را می‌خوری ظلم کردی، تو که حق استادت را می‌خوری ظلم کردی، تو که حق همکارت را می‌خوری ظلم کردی.

آیه می‌فرماید گمان نکن خدا از ظلم تو غافل است. ما گمان می‌کنیم اگر یک گناهی بکنیم مثلا یکسری کلاغ سیاه دور خانه ما جمع می‌شوند، از این خبرها نیست. خدا عذاب انسان را عقب می‌اندازد تا ببیند آیا انسان خودش برمی‌گردد یا اینکه اینقدر ذهن و شکم ما پر از حرام است که نمی‌توانیم برگردیم. امام حسین(ع) روز عاشورا گفت شما برنمی‌گردید چون شکم‌ها و خانه‌هایتان را پر از حرام کردید. نکند ما هم اینطور شویم. باید گذشته خودمان را یک مرور کنیم ببینیم وضع‌مان چطور است. پس خطاب آیه به من و تویی است که مسلمان هستیم و پای قرآن نشستیم.

خدا همه ظلم‌های ما را می‌بیند ولی به این زودی‌ها به ما نمی‌گوید. من دیروز سر یک نفر را کلاه گذاشتم ولی تا امروز هیچ اتفاقی برایم نیفتاده است. لذا گمان می‌کنم خدا عمل مرا ندیده است. آیه می‌فرماید گمان نکن خدا از عمل تو غافل بوده است. ما خودمان جزء غافلان شدیم و غرق شدیم ولی نشستیم آیات را تحلیل می‌کنیم.

پس تا اینجا روشن شد خدا غافل نیست ولی عذاب را به تاخیر می‌اندازد تا «يَوْمٍ تَشْخَصُ فِيهِ الْأَبْصَارُ» یعنی روزی که چشم‌ها از حدقه بیرون زده است و مردم خیره شدند. آیه 97 سوره انبیا می‌فرماید: «اقْتَرَبَ الْوَعْدُ الْحَقُّ فَإِذَا هِيَ شَاخِصَةٌ أَبْصَارُ الَّذِينَ كَفَرُوا يَا وَيْلَنَا قَدْ كُنَّا فِي غَفْلَةٍ مِنْ هَذَا بَلْ كُنَّا ظَالِمِينَ؛ و وعده (ثواب و عقاب) حق بسیار نزدیک شود و ناگهان چشم کافران از حیرت بی‌حرکت فرو ماند (و فریاد کنند) ای وای بر ما که از این روز غافل بودیم بلکه سخت به راه ستمکاری شتافتیم». تعبیر این دو آیه خیلی به هم نزدیک است. آیه سوره ابراهیم هشدار می‌دهد، آیه سوره انبیاء اتفاقی که می‌افتد را گزارش می‌دهد.

توصیف مهطعین روز قیامت

ممکن است معنای «وعد الحق» روز قیامت باشد، ممکن است لحظه مرگ باشد. روایت هست که اولین ایستگاه قیامت مرگ است. آیه می‌فرماید در این هنگام چشم شخص خیره شده است. تعبیر بعدی که در آیه آمده است «مُهْطِعِينَ مُقْنِعِي رُءُوسِهِمْ» است که تعبیر خاصی است یعنی دارند می‌دوند، گردنهایشان کشیده است، سرهایشان رو به بالا و چشم‌هایشان رو به پایین است. فقط تصویر کنید. اگر انسان این تصویر را خواب ببیند می‌ترسد. در توصیف «مهطعین» گفتند دویدنی است که خالی از ترس نباشد. این یک ویژگی است. ویژگی دوم این است «لَا يَرْتَدُّ إِلَيْهِمْ طَرْفُهُمْ» یعنی به هیچ چیزی نگاه نمی‌کنند و پلک نمی‌زنند. «وَأَفْئِدَتُهُمْ هَوَاءٌ»، وقتی چیزی بیفتد از تعبیر هوی و تهوی استفاده می‌کنند. افئدتهم هواء یعنی دل‌هایشان خالی است.

انسان باید دلش را از چیزی پر کند که اگر گناهی کرد هم دلش خالی نشود. مثلا دل شما با محبت اهل بیت عجین شده است و این محبت از دلتان خالی نمی‌شود. کاری کن که دلت با قرآن عجین شود، با محبت امیرالمومنین(ع) عجین شود. یک تعبیری در دعای ابوحمزه هست که خیلی عجیب است؛ حضرت می‌فرماید اگر من را داخل جهنم بیندازی باز صدا می‌زنم که دوستت دارم؛ یعنی شخص، اهل جهنم است ولی نمی‌تواند خدا را دوست نداشته باشد. با خدا و اهل بیت باید اینطوری باشیم. اگر جهنم هم رفتیم داریم تاوان یک چیزهایی را پس می‌دهیم ولی باز این محبت با دلمان عجین است و قلبمان خالی نیست.

یک وقت خدا انسان را به جهنم می‌فرستاد تا بدی‌هایش زدوده شود. این جهنم از روی غضب الهی نیست. لذا امام سجاد(ع) می‌فرماید اگر مرا به جهنم بفرستی فریاد می‌زنم خدایا دوستت دارم. اگر این محبت در دلت بیفتد حتی با آتش جهنم فراموش‌شدنی نیست. حالا قدرت کدام بیشتر است؟ قدرت آتش جهنم یا قدرت محبت خدا؟ آتش جهنم همه چیز را ذوب می‌کند و از بین می‌برد ولی این محبت را نمی‌تواند از بین ببرد. خدایا ما دوست نداریم به جهنم برویم اما اگر خواستی ما را تادیب کنی و به جهنم بفرستی قلبمان مملو از محبت تو باشد، قلبمان خالی نباشد.

پس آیه چند ویژگی برای ظالمین بیان کرد. توجه داشته باش، تویی که حق دوستت را خوردی ظلم کردی، تویی که حق همسرت را خوردی ظلم کردی، تویی که حق بچه‌ات را خوردی ظلم کردی. همه این‌ها ظلم است و خدا از کسانی که ظلم می‌کنند غافل نیست. آیه فقط درباره کفار و مشرکین و اهل کتاب نیست، شامل مسلمانان هم هست.

شخصی دزدی کرده بود امیرالمومنین(ع) دستش را قطع کرد. همان شخص وقتی آمد سهمش را از بیت المال بگیرد یک عده اعتراض کردند. حضرت فرمود این شخص مسلمان بوده، خطایی کرده جزایش را دیده، ولی حقوقش از بین نمی‌رود. پس اینکه من مسلمان هستم ارزشش سر جایش باقی است ولی اگر ظلم کنی تاوان آن را خواهی دید.