راهکار پیشگیری از گرفتاری در تله جامعه مصرفی

به گزارش ایکنا؛ ابوالقاسم فاتحی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در یادداشتی به مصرف‌گرایی به عنوان یکی از شاخص‌های نظام سرمایه‌داری پرداخته و ضعف فرهنگ مصرفی در کشورمان را مورد توجه قرار داده است. مشروح این یادداشت را در ادامه می‌خوانید.

یکی از شاخص‌های نظام سرمایه‌داری مصرف‌گرایی است. مصرف‌گرایی را می‌توان به نوعی اعتیاد به مصرف دانست. مصرفی که نه به دلیل رفع نیاز‌های ضروری و یا ثانوی منطقی است، بلکه به دلیل غلبه و رواج فرهنگ تظاهری است. معمولاً هویت‌های کاذب، مولد فرهنگ‌های کاذب‌اند، اگرچه میان این دو رابطه متقابل وجود دارد، یعنی فرهنگ تظاهری، سبک زندگی صوری را ایجاد و سبک زندگی صوری و بدلی هویت‌های کاذب فردی و اجتماعی را تولید و بازتولید می‌کند.

حداکثرسازی سود که ناشی از اصالت سود نهفته در متن تفکر و نظام سرمایه‌داری است، حکم می‌کند که با کمک رسانه‌ها سبک زندگی مصرفی و تنوع‌طلبی در مصرف به یکی از ویژگی‌های بارز جامعه مصرفی در شهر‌های پسا مدرنیته تبدیل شود. کافی است به مبلمان تبلیغات شهری به ویژه در شهر‌های بزرگ اروپایی و آمریکایی و دیگر جوامعی که فرهنگ و رفتار مصرف‌گرایی و سبک زندگی غربی را پذیرفته‌اند، توجه کنیم تا ابعاد و عمق نفوذ فرهنگ مصرفی مشخص شود.

در ایران فرهنگ مصرفی کم و بیش در دو دهه اخیر، به ویژه در نسل‌های جدید گسترش یافته است و این می‌تواند در درازمدت بسیار آسیب‌زا باشد.

کالایی شدن فرهنگ، آموزش، تعلیم و تربیت یکی از نشانه‌های جامعه مصرفی و شهر‌های پسا مدرنیته‌ای است. غلبه فرم بر محتوا در روایت‌های روزانه زندگی و کاهش انسجام اجتماعی در سطح کلان و کاهش سطح تعاملات اجتماعی در اجتماعات محلی، از دیگر نشانه‌های جامعه مصرفی محسوب می‌شود.

اما، راهکار اصلی پیشگیری از افتادن در تله جامعه مصرفی، توجه عمیق، ساختاری و نهادی به ارزش‌های فرهنگی و اسلامی و انقلابی است. همگرایی سه قوه مجریه، مقننه و قضاییه در شناخت درست از الگو‌ها و سیاست‌های فرهنگ مصرفی نظام سرمایه‌داری و طراحی سبک زندگی ایرانی اسلامی براساس تفکر ایرانی اسلامی و تجربه انقلاب اسلامی، تجربه دفاع مقدس و تجربه فرهنگ و مدیریت جهادی و دوری کارگزاران دولتی و حکومتی از مشی اسراف و تجمل‌گرایی و اتخاذ عملی ساده‌زیستی نمونه‌های موفق است که تجربه شده؛ چرا که ماهی ز سر گندد نی ز دُم.