تبیین نظریات تشکیل حکومت دینی در سوره رعد

به گزارش ایکنا، نخستین جلسه از سلسله‌جلسات تدبر در سوره مبارکه «رعد» که به همت مدرسه دعا و نظام‌سازی وابسته به مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران برگزار می‌شود، روز گذشته یکشنبه 29 بهمن با سخنرانی هانی چیت‌چیان؛ مدرس و کارشناس قرآن در مسجد کوی دانشگاه تهران برگزار شد.

در ابتدای این جلسه، چیت‌چیان با اشاره به اعیاد شعبانیه و فرا رسیدن سالروز میلاد حضرت مهدی(عج) گفت: انسان موجودی است که در برهه‌هایی از زندگی خود نیاز به اتصال با ملکوت دارد، شب نیمه‌شعبان که بنا به برخی اقوال مشهور از آن به شب قدر نیز یاد می‌شود، فرصت مناسبی است که هر یک از ما لحظه به لحظه آن را قدر شمرده و در جهت پالایش روح و روان خود کوشا باشیم.

وی ادامه داد: به هر حال در برخی از ایام سال شاهد جریان نفحات عالم هستیم که نیاز داریم با انجام دادن برخی آداب و مناسک به خودسازی پرداخته و از این رهگذر به معرفت رسول خدا و معرفت‌الله برسیم. از ایامی که چنین ویژگی‌هایی دارند می‌توان به ایام‌البیض در ماه رجب‌المرجب اشاره کرد و همچنین نیمه‌شعبان که البته ایام ماه مبارک رمضان در این ایام از ویژگی منحصربه‌فردی برخوردار است و به ویژه شب‌های قدر که ارج و قربش بسیار بیشتر و والاتر از ایامی است که به آن اشاره شد. باید توجه کرد که فرصت‌هایی که آنها را از سر گذراندیم و آنهایی را که پیش رو داریم، نباید از دست داد و باید با برنامه‌ریزی اصولی، دقیق و هدفمند، بیشترین استفاده را از آن ببریم.

لزوم درک با معرفت اوقاتی همچون نیمه‌شعبان

این مدرس قرآن افزود: لحظه به لحظه درک این اوقات آنچنان بااهمیت است که به طور مثال در کتاب «المراقبات» مرحوم آیت‌الله میرزاجوادآقا ملکی تبریزی عنوان شده است که اگر در مراقبت از این اوقات و در شب‌زنده‌داری‌های آن کسالت، خستگی سراغ انسان آمد، بهتر است تا دقایق و ساعاتی را به استراحت بپردازیم تا پس از آن اوقات و ساعات باقیمانده را با درک و معرفتی در سطحی عالی سپری کنیم.

چیت‌چیان به ماه مبارک رمضان و شب‌های قدر اشاره‌ای مجدد داشت و گفت: زنده نگاه داشتن لحظات، دقایق و ساعات ماه رمضان و به ویژه شب‌های قدر آن هم با معرفت و درک کامل آنچنان بااهمیت است که با رجوع به سوره مبارکه «قدر» که در آن گفته شده است: «سلام حی حتی مطلع الفجر» این امر به آن معنی نیست که چون سپیده سر زد و صبح شد، سلام و تحیت آن شب کاهش پیدا خواهد کرد، منظور از طلوع فجر اشاره شده به آیه آن است که فرد شب‌زنده‌دار آنچنان در اوقات سپری شده به پاکی و نزهت رسیده است که از فردای آن شب باید روزگار سعادتمندتری را آغاز کند و نباید اینگونه باشد که پس از سپری کردن آن شب، آن هم با ریاضت، روز که برآمد همان رویه گذشته خود را پیش گیرد.

وی پس از ابراز این مقدمه در مورد فضیلت ایام ماه رجب، شعبان و رمضان، با اشاره به اینکه قرار است در این دوره به تدبر در سوره مبارکه «رعد» بپردازیم، گفت: پس از اتمام دوره‌ای که به تدبر در سوره مبارکه «نحل» پرداخته شد و زمانی بیش از یک ترم دانشگاهی را به خود اختصاص داد، با دوستان در خصوص اینکه در دوره جدید چه سوره‌ای را مدنظر قرار دهیم، بحث و بررسی زیادی انجام گرفت، اینکه به سراغ سُوَر مکی برویم یا سُوَر مدنی. پس از گمانه‌زنی‌های زیاد دو سوره مکی «رعد» و «هود» مد نظر قرار گرفت و سر آخر سوره «رعد» انتخاب شد که با وجود آن که این سوره مکی است اما در آن نظریه‌هایی در خصوص تشکیل حکومت دینی و روح حاکم بر سُوَر مدنی قرآن است، مطرح شده است.

مصون ماندن از صاعقه

این کارشناس قرآنی تأکید کرد: در بیان یکی از فضائل قرائت این سوره مبارکه آمده است که هرکس این سوره را قرائت کند به علت اصابت صاعقه از بین نخواهد رفت که البته برخی از دوستان مصادیق دیگری را هم در این مورد مطرح می‌کنند مبنی بر اینکه هر آنچه ماهیت صاعقه را داشته باشد و مثلاً برق‌گرفتگی هم که گاه منجر به مرگ و میر افراد شده را نیز شامل می‌شود.

چیت‌چیان اظهار کرد: سوره «رعد» با حروف «المر» آغاز می‌شود، حروف مقطعه‌ای که در برخی از سُوَر دیگر قرآن هم شاهد آن هستیم. نکته جالب اینکه سرآغاز برخی از سوره‌های قرآن با «الم» است و برخی دیگر با «الر». با چنین پیش‌فرضی می‌توان و با استناد بر برخی از کُدها و شناسه‌های قرآنی می‌توان چنین نتیجه گرفت و سوره «رعد» و نکاتی که در آن ذکر شده است، مجموعه‌ای از نکات است که می‌توان در سُوَر دیگر که با حروف مقطعه مشابه آن آغاز شده، سراغی از آنها را گرفت.

«رعد» تجمیع مباحث11 سوره قرآن است

وی ادامه داد: «الم» در سوره‌های مبارکه «بقره»، «آل عمران»، «روم»، «عنکبوت»، «سجده» و «لقمان» آمده است و«الر» را در سوره‌های مبارکه «یونس»، «هود»، «یوسف»، «ابراهیم» و «حجر» شاهد بود و با این ذهنیت، می‌توان نتیجه گرفت که تجمیع همه مباحث طرح شده در این یازده سوره را می‌توان جملگی در سوره «رعد» جست‌وجو کرد.

این کارشناس قرآن گفت: علامه طباطبایی در تفسیر «المیزان» غرض از نزول این سوره را بیان حقیقت قرآن ذکر کرده است و البته باید گفت که هر کدام از سوره‌های قرآن که با حروف مقطعه آغاز می‌شود، موضوع آنها در رابطه با کتاب است، البته نه کتابی که به شکل مجلد و مصحف ممکن است، گردآوری شده باشد و پیش روی هر فردی قرار گیرد، منظور همه آن چیزی است که شارع برای ایجاد یک تشکل و بنیاد و مثلاً تشکیل یک نظام حکومتی آن را مطرح کرده است.

وی به وجوه دیگر ثواب قرائت این سوره از قرآن پرداخت و گفت: صرف نظر از قول امام صادق(ع) در کتاب «البرهان فی تفسیرالقرآن» که بیان می‌دارد هر کسی این سوره را به کَرات بخواند از صاعقه مصون خواهد ماند، چرا که اشاره به عذابی دارد که بر قوم ثمود نازل شد و آنها با صاعقه از میان رفتند، نکته دیگر این است که قاری این سوره مبارکه حتی اگر دشمن اهل‌بیت(ع) باشد که اینجا به «ناصبی» اشاره می‌شود، شرارت او فروکش کرده و اصطلاحاً در زمره افراد میانه‌رو و رقیق‌القلب دشمنان امت قرار می‌گیرد.  

مؤمنی که سوره «رعد» را بخواند...

چیت‌چیان افزود: با این تفاصیل که خواندن این سوره اینچنین در دل و قلب دشمن اثر می‌گذارد و امید به نجات آنها وجود دارد، تکلیف امت اسلامی، مؤمن به خدا و رسول و اهل بیت(ع) کاملاً مشخص و گفته شده است که اگر مؤمنی این سوره را بخواند بدون حساب و کتاب به بهشت وارد می‌شود و حتی می‌تواند اهل بیت و خویشاوندان خود را نیز با خود به بهشت وارد کند.

این کارشناس قرآن اظهار کرد: آنچه بیش از همه این سوره مکی قرآن را درخصوص تشکیل حکومت اسلامی تبدیل به یک شاخص پیرامون تشکیل حکومت دینی می‌کند، روایتی است که چنین بیان می کند هرکس این سوره را بر روی برگه‌ای مکتوب بنویسد و آن را در مقابل در کاخ یا عمارت یک حاکم جائر بگذارد، همه لشکریان و رعیت تحت فرمان او جسارت پیدا کرده و علیه آن حاکم طغیان کرده و او را از صدر بر زیر می‌کشند.

وی در پایان به آیه پس از حروف مقطعه این سوره پرداخت و گفت: ِ«تلک آيَاتُ الْكِتَابِ ۗ وَالَّذِي أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ الْحَقُّ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يُؤْمِنُونَ» همانطور که از ابتدای این سوره مشخص است و طبق اشاره قبلی محتوای این سوره در رابطه با کتاب است. نکته جالب در این آیه آن است که خداوند با اشاره به چیزی که عینیت دارد، خطاب به پیامبر(ص) می‌فرماید این نشانه‌های کتاب است؛ وقتی چنین اشاره‌ای می‌شود به این معناست که همه نشانه‌ها و بیّنات و مکاشفات که حقیقت قرآن را به شکلی متقن بیان می کند، به پیامبر(ص) عرضه شده است.