دستیابی به اشتراک معنایی از صلح نیازمند توجه به عدالت است

به گزارش ایکنا، پنجمین همایش بین‌المللی «صلح و حل منازعه»، امروز دوشنبه 7 خردادماه در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد.

 

سیدمحمد مقیمی؛ رئیس دانشگاه تهران در این همایش به سخنرانی پرداخت و گفت: همه جوامع، فارغ از هر نوع اقلیم و فرهنگ و مذهبی که دارند، دارای وجوه مشترکی هستند که از جمله آنها این است که همگی دنبال عدالت واقعی هستند. تحقق این عدالت هم مستلزم این است که پیش زمینه‌ها و بسترهای آن فراهم شود. وقتی از بسترهای تحقق عدالت بحث می‌شود مفهوم صلح و حل منازعاتی که بشر با آن دست و پنجه نرم می‌کند در اولویت قرار دارد. از این منظر اگر به ماجرا نگاه کنیم چنین همایش‌هایی که با حضور اندیشمندانی از کشورهای مختلف در دانشگاه تهران برگزار می‌شود آثار پر خیر و برکتی در پی دارد.

 

 

وی ادامه داد: وقتی از صلح صحبت می‌شود ابتدا باید به چند سؤال کلیدی جواب دهیم تا بتوانیم ورود موفقی به مقوله صلح و حل منازعه داشته باشیم. اولین مورد این است که چه تعریف عملیاتی از صلح وجود دارد؟ وقتی ابعاد این موضوع را بررسی می‌کنیم متوجه می‌شویم ارائه تعریفی جامع و مانع از صلح، کاری دشوار است. نکته دیگری که باید توجه کنیم این است که از نظر نوع‌شناسی، باید ببینیم انواع منازعاتی که جوامع انسانی با آن مواجه هستند در چه قالب‌ها و دسته‌هایی قرار می‌گیرند. در این صورت ابعاد صلح برای ما روش‌تر می‌شود.

 

مقیمی بیان کرد: نکته دیگر این است که باید ببینیم چه بسترهایی منجر به شکل‌گیری منازعات می‌شود لذا باید این بسترها را بشناسیم تا به تناسب آنها راهکارهای لازم را ارائه دهیم. نکته دیگر اینکه باید توجه داشته باشیم که با چه نوع تعارضاتی مواجه هستیم چون هر تعارضی راهکار خاص خود را دارد و در پایان هم باید دنبال این باشیم که چه راهبردهایی برای حل این تعارضات مناسب‌تر هستند. امیدوارم مقالاتی که در این همایش ارائه می‌شود بتواند به چنین سؤالاتی پاسخ دهد. مسئله دیگر این است که وقتی می‌خواهیم تعریف عملیاتی از صلح ارائه دهیم باید در نظر داشته باشیم که افراد بشر به شکل متفاوتی خلق شده‌اند و در قرآن کریم هم به این نکته تأکید شده و خداوند فرموده است هدف ما از اینکه شما را به شکل متفاوتی خلق کرده‌ایم این بوده که شما همدیگر را بهتر بشناسید.

 

 

رئیس دانشگاه تهران یادآور شد: این تفاوت‌ها باید وجود داشته باشد اما مسئله این است که این تفاوت‌ها در کجا کارکردهای مناسب و در کجا کارکردهای نامناسبی در پی دارند؟ اگر قرار باشد در یک جامعه هیچ تفاوت دیدگاهی و فکری بین افراد وجود نداشته باشد طبیعتا آن جامعه ساکن خواهد بود و نمی‌توان انتظار پویایی از آن جامعه داشت. خط‌کش و معیار ما برای اینکه بدانیم کجا تفاوت، خوب و کجا بد است، همان مسئله عدالت است که در ابتدای بحثم به آن اشاره کردم. در جایی که عدالت مستقر شد قاعدتا باید شاهد کمترین میزان اختلافات باشیم اما اگر عدالت محقق نشود شاهد صلح واقعی هم نخواهیم بود. 

 

وی بیان کرد: مسئله صلح از ابعاد مختلف از جمله از منظر علمی، دینی و عرف و فرهنگ اجتماعی قابل بررسی است اما اگر به ملاک عدالت توجه کنیم قطعا شاهد یک اشتراک معنایی از صلح و حل منازعات خواهیم بود. نکته دیگر درباره نوع‌شناسی تعارض است. یک نوع از آنها نهادینه شده و دیگری تعارض نوظهور است که به تناسب موضوعات مختلف ممکن است شاهد چنین تعارضی باشیم. تعارضات نهادی، عمدتاً در اهداف، آرمان‌ها و مقاصد است و تعارضات نوظهور نیز عمدتا در منافع روزمره است. در قرآن کریم رهنمودهایی در این زمینه داریم از جمله اینکه خدای متعال فرموده است: «وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ ۖ وَاصْبِرُوا ۚ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ؛ و همه پیرو فرمان خدا و رسول باشید و هرگز راه اختلاف و تنازع نپویید که در اثر تفرقه ترسناک و ضعیف شده و قدرت و عظمت شما نابود خواهد شد، بلکه همه باید یکدل، پایدار و صبور باشید، که خدا همیشه با صابران است» (انفال/46) خدای متعال در جای دیگر نیز فرموده است: «مَّحدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ؛ محمد(ص) پيامبر خداست و كسانى كه با اويند بر كافران سختگير [و] با همديگر مهربانند»(فتح/29) در اینجا می‌توان حدودی از تعارضات را استخراج کرد.

 

 

مقیمی اضافه کرد: اما در جایی که تعارض نهادینه شده وجود دارد نمی‌توان به اشتراک رسید همانند اختلافی که بین ما و کفار وجود دارد. به همین دلیل است که خداوند فرموده است در مقابل آنان شدت عمل به خرج دهید چون اهداف ما به طور کامل با همدیگر متفاوت هستند اما در جایی که تعارض بین خودمان است یعنی تعارض در اهداف نیست باید آن را بین خودمان حل کنیم. امروزه در دنیا شاهد هستیم تعارضات زیادی در مسائل سیاسی، اقتصادی، در زمینه انرژی، آب و ... وجود دارد که باید متناسب با شرایط، آنها را مدیریت کرد و مثلا از طریق مذاکره می‌توانیم به برخی از راهبردها برای صلح و حل منازعه دست پیدا کنیم. مثال‌های زیادی هم در عرصه جهانی وجود داشته و دارد از جمله اینکه در فلسطین باید ببینیم صلح واقعی چیست و چگونه محقق می‌شود؟ مشکل ما با اسرائیل در این زمینه دقیقاً چیست؟ حضرت امام خمینی(ره) در ابتدای انقلاب فرمودند ما با اسرائیل و دولت آفریقای جنوبی مشکل داریم چون حکومت آنها مبتنی بر بی‌عدالتی هستند. لذا تعارضات ما با آنها نهادی است.

 

رئیس دانشگاه تهران در پایان سخنان خود گفت: در آفریقای جنوبی از طریق راهبردهایی که دنبال شد به صلح پایدار رسیدیم لذا اگر در فلسطین هم می‌خواهیم به صلح پایدار برسیم راهبرد همان چیزی است که رهبر معظم انقلاب فرمودند. اما نظام سلطه اعتقاد دارد صلح درست آن چیزی است که ما برنده باشیم و طرف مقابل بازنده و دیگران باید به ما تمکین کنند در حالی‌که در اسلام، ما قائل به برد_ برد هستیم لذا در مورد فلسطین اگر قرار است به صلحی واقعی برسیم باید دنبال یک مذاکره برد_ برد باشیم و همه مردم فلسطین فارغ از نژاد، مذهب و قومیت، بتوانند حکومت را تشکیل دهند. امیدوارم در این همایش به خوبی به این موضوعات پرداخته شود چراکه خیلی‌ها در دنیا، مقوله صلح را مورد سوءاستفاده قرار داده‌اند بنابراین باید بسترهای صلح واقعی را فراهم کنیم؛ همان چیزی که در آموزه‌های دینی ما مورد اشاره قرار گرفته است و با ظهور حضرت ولی عصر(عج) صلح پایدار و عادلانه در سراسر جهان ایجاد خواهد شد.