قابلیت‌های نمایشی در داستان‌های مذهبی کودکان
هلیا اکبرلو، نویسنده و مترجم در یادداشتی که برای مخاطبان ایکنا ارسال کرده به ادبیات دینی کودک و نوجوان و قابلیت‌های نمایشی آن برای اشاعه و ترویج مفاهیم دینی پرداخته است.
ادبیات فارسی انباشته از آثاری است که فرهنگ غنی ایران را می‌سازد و پشتوانه فرهنگ ماست. از میان ملت‌های قدیم جهان کمتر ملتی مانند ایرانیان دارای سابقه ممتد ادبی و آثار مختلف دل‌انگیز به لهجه‌های گوناگون است. از قدیمی‌ترین اثر یعنی سروده‌های گاتاها تا جدیدترین آثار جان‌بخشی پارسی، همه‌جا و همیشه پرتوی روح خلاق و اندیشه تابناک ایرانی آشکار و هویداست.
متون دینی ازجمله آثاری است که همیشه مد نظر ملل مختلف بوده است و همگان تلاش زیادی برای حفظ و نگهداری آن داشته‌اند. درواقع متون دینی به آثاری گفته می‌شود که تاریخی است و این تاریخ نیز منحصراً تاریخ دین است. به‌عبارت‌دیگر، این تاریخ دربرگیرنده فرازهایی از زمینه پیدایش و نحوه به وجود آمدن و شکل‌گیری و مراحل تطور یک دین از ابتدا تا زمان رواج و همه‌گیری آن و ماجراهایی است که در طول تاریخ بر سر آن آمده است.
قدیمی‌ترین آثار دینی فارسی به زمان‌هایی دور برمی‌گردد و ریشه عمیق باورهای دینی ایرانی را در خود متبلور می‌کند ازجمله کتاب‌هایی مانند ارداویرافنامه را در دوران قبل از اسلام می‌توان نام برد و قدیمی‌ترین اثر آموزشی دینی به زبان فارسی رسالات تعلیمی اسماعیلیه است. اسماعیلیه که به اهل تعلیم نیز مشهورند با روش طرح پرسش‌های کلامی و فلسفی باورهای دینی و انگاره‌های ذهنی جوانان و علم‌آموزان زمانه خویش را به چالش می‌طلبیدند و آنها را به اصول مکتب شیعه می‌خواندند.
در کل داستان‌های تاریخی مذهبی را می‌توان در زمره داستان‌های واقعیت‌گرا به شمار آورد. بسیاری از داستان‌های تاریخی مذهبی ویژه کودکان و نوجوانان را می‌توان در زمره داستان‌های ماجرایی به حساب آورد، زیرا اولاً داستان‌هایی که ثقل آنها بر درونکاوی شخصیت‌ها و ماجراهای درونی است و عمل و حرکت بیرونی در آنها در درجه دوم اهمیت قرار دارد مورد علاقه این گروه‌های سنی نیست. درثانی، همه فرازهای تاریخی مناسب تبدیل به داستان برای این گروه‌های سنی نیست. آن فرازهای تاریخ نیز که می‌تواند مورد توجه و علاقه این گروه‌های سنی واقع شود، اغلب مواردی است که حوادث و ماجراهایی قابل توجه را دربرمی‌گیرد، و از کشش و هیجان داستان‌های ماجرایی برخوردار است. همچنین، داستان‌های تاریخی از این نظر که مسائل، حوادث و شخصیت‌های فوق عادی را دربرمی‌گیرند و از نظر فضا نیز دارای تازگی‌هایی فوق‌العاده برای مخاطب امروزی هستند، گاه جذابیتی همسنگ افسانه‌ها برای کودکان و نوجوانان می‌یابند.
هویت ادبیات و هنر دینی و وجه تمایز آن با گونه‌های دیگر ادبیات و هنر، در محتوای دینی آن است. پرداختن به ادبیات دینی آن هم از دید ادبیات نمایشی کاری بین‌رشته‌ای است و از اولویت و ضروریات پرداختن به خلق اثر ادبی یا هنری دینی، داشتن این دانش و بینش دینی است. ادبیات دینی و خلق آثار مذهبی ارتباط مستقیم با اشاعه تمدن اسلامی دارد.
تمدن اسلامی برای مدیریت اجتماعی و فرهنگی باید بتواند نظام عقلانیت و معرفت دینی خود را تبیین کند. یکی از راه‌های شناساندن اهداف اسلامی، استفاده از رخ‌دادهای تاریخی مذهبی به عنوان نمایش و یا فیلم است زیرا هم رسالت خود را که معرفی آرمان‌های اسلامی است به خوبی می‌شناساند و هم برای قشر کودک و نوجوان الگوسازی می‌کند و تأثیر لازم را بر مخاطب خود می‌گذارد.
امروزه نوشته‌های زیادی در قالب داستان‌های مذهبی کودک و نوجوان خلق شده‌اند. این آثار، داستان آدم‌هایی است که فرای عملی که انجام و یک رخداد تاریخی را رقم زده‌اند می‌توانند به عنوان الگو و یا عبرت برای نوجوانان و کودکان باشند.
نویسنده‌های کودک و نوجوان نیز برای تأثیرگذاری بیشتر رویدادها از ترفندهایی بهره برده‌اند تا مخاطب خود را درگیر رخ‌دادها کنند و ذهنشان را به چالش بکشند. بعضی از آثار چنان قوی به رشته تحریر درآمده که حوادث را بسیار ملموس و عینی می‌کند.
بررسی‌های انجام شده و نتایج حاصل از آن به خوبی این نکته را نشان می‌دهد که برخی داستان‌های مذهبی به ویژه از قرآن کریم، می‌توانند به عنوان متون پر محتوا برای نمایش در مدارس باشند. این کتاب‌ها به لحاظ قابلیت‌ها و عناصر نمایشی بسیار قابل توجه هستند. اگرچه بسیاری نویسندگان برای توصیف شخصیت‌ها از روش مستقیم و از زبان راوی بهره برده‌اند، اما توصیف‌ها در برخی آثار آنقدر کامل و واضح هستند که خواننده در حین خواندن می‌تواند تمام صحنه‌ها و شخصیت‌ها را مجسم کند و به راحتی با شخصیت‌ها ارتباط برقرار کند.
در متون دینی ویژه کودکان، گره‌افکنی‌ها و تعلیق‌ها همه ساده و عینی است. مکان و زمان نیز تاریخی و ملموس است چنانکه می‌توانند الگوی خوبی برای داستان‌پردازان و نمایشنامه نویسان و فیلم‌نامه‌نویسان ژانر تاریخی مذهبی باشند.
انتهای پیام
