استناد زیارت غدیریه به بیش از 15 آیه برای اثبات امامت

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین حامد مقدم؛ استاد سطوح عالی و مراکز تخصصی در رشته امامت 7 تیرماه در دومین همایش ملی ترجمان غدیر، با مروری بر زیارت غدیریه با موضوع «آیات امامت و ولایت در زیارت غدیریه» که از سوی دفتر قم سازمان علمی ـ فرهنگی آستان قدس رضوی برگزار شد با بیان اینکه مسئله امامت در نزد خدا و پیامبر(ص) آنقدر مهم بوده که از ابتدای نبوت پیامبر(ص) این موضوع مطرح و مصداق آن هم از ابتدا تعیین شده است، گفت: از روزی که پیامبر(ص) به دعوت اقوام خود در یوم‌الدار مأمور شدند، مسئله جانشینی و امامت حضرت علی(ع) را مطرح کردند، ولی سرانجام و در نهایت بعد از وفات پیامبر(ص) برخی امامت را نپذیرفتند، ولی ائمه(ع) همواره تلاش کردند با گفتار و رفتار خود مسئله امامت ائمه حق را بیان کنند از جمله اینکه در مناظرات مختلف با افراد صاحب‌نام شرکت کردند که این مناظرات ثبت و ضبط است؛ طبرسی در الاحتجاج برخی از این مناظرات را آورده است و شیخ عبدالله حسن سعودی‌الاصل هم کتاب مناظرات را گردآوری کرده است. 

 

وی افزود: اهمیت دیگر امامت در آن است که یک سری اذکار و عباداتی را در مورد روز غدیر و مرتبط با مسئله ولایت و امامت از سوی ائمه(ع) بیان شده است و کار دیگر هم گردآوری اشعار شعرای اهل سنت و شیعه است که مرتبط با امامت و ولایت حضرت علی(ع) از سوی علامه امینی در الغدیر است. ائمه(ع) همچنین در قالب زیارت و دعا به بیان حقایق امامت و ولایت پرداخته‌اند؛ امام سجاد(ع) امکان فعالیت فرهنگی در دوره خود را نداشتند، لذا در قالب دعا و مناجات امامت را تبیین فرمودند. امام هادی(ع) هم به بحث امامت در قالب دعا و زیارت جامعه کبیره پرداختند. ایشان در دوران خلفای بنی‌عباس بودند که بر امام سخت‌گیری زیادی داشتند و ارتباط آن امام با شیعیان محدود بود، لذا زیارت جامعه کبیره را برای بیان مسئله امامت فرمودند همچنین زیارت غدیریه از زبان این امام همام بیان شده است.

مقدم با بیان اینکه امام هادی(ع) در این زیارت به بیش از 15 آیه در مورد ولایت و امامت حضرت علی(ع) اشاره فرمودند، تصریح کرد: این آیات به سه نوع تقسیم می‌شود؛ اول آیاتی که امامت حضرت علی(ع) را اثبات می‌کند و شأن نزول آیه در مورد خود حضرت علی(ع) است و حضرت هادی(ع) اهم آن آیات را بیان کرده است از جمله آیه 55 سوره مائده که معروف به آیه ولایت است؛ جالب اینکه امام آیه 54 سوره مائده را هم مرتبط با امامت می‌دانند که فرموده است: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَ يُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَخَافُونَ لَوْمَةَ لَائِمٍ ۚ ذَٰلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ ۚ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ؛ این آیه به ارتداد معروف است.

 

وی افزود: گونه دوم تمسک به آیات مختلفی است که در آن شروط و شرایط زمامدار مسلمین بیان شده است و امام هادی(ع) این آیات را آورده و مصداق آن را حضرت علی(ع) و سایر ائمه(ع) می‌دانند و گونه سوم آیات هم آیاتی هستند که سیاق آن‌ها طوری است که جز بر ائمه(ع) بر هیچ فرد دیگری منطبق نیست از جمله این آیات، آیه معروف به آیه صادقین است که خدا فرمود: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِين.

 

استاد سطح عالی حوزه علمیه با اشاره به آیه 54 مائده یا آیه ارتداد گفت: این آیه فرموده است که اگر برخی از دین برگردند خداوند کسانی را جایگزین آنان می‌کند که خدا آنان را دوست دارد و آنان هم خدا را دوست دارند؛ در قضیه خیبر وقتی برخی پرچم را گرفتند تا با یهود مبارزه کنند، ولی شکست‌خورده برگشتند به امر رسول‌الله(ص) پرچم را به حضرت علی(ع) دادند و فرمودند من پرچم را به دست کسی خواهم داد که خدا و رسول او را دوست دارند و او هم خدا و رسول را دوست دارد؛ جالب اینکه این افراد خودشان را مصداق این کار می‌دانستند، ولی پیامبر(ص) حضرت علی(ع) را فرا خواندند در حالی که چشمشان بیمار بود، رسول الله(ص) لطف کردند و بیماری برطرف و قضیه خیبر به نفع مسلمین تمام شد.

وی افزود: براساس روایتی دیگر، پیامبر(ص) وارد منزل عایشه شد، ولی غذایی برای خوردن وجود نداشت و پیامبر(ص) دعا فرمودند که مائده نازل شود و مرغ بریانی برای پیامبر(ص) فرستاده شد؛ این حدیث به حدیث طیر معروف است؛ پیامبر(ص) وقتی مرغ بریان آمد فرمودند: خدایا محبوب‌ترین خلائق خود را بفرست تا در خوردن این مرغ با من شریک باشد و حضرت علی(ع) وارد شدند.

 

مقدم با اشاره به آیه ولایت تصریح کرد: شأن نزول این آیه(55مائده) در مورد حضرت علی(ع) است و چون روایت چند طریق دارد متواتر است؛ برخی گفته‌اند شأن نزول این آیه ابوبکر، عبدالله بن سلام، عباده بن صامت و عموم مؤمنان است ولی این روایات از جهت سندی مخدوش است، همچنین عبدالله بن سلام و عباده بن صامت قطعاً شأن نزول این آیه نیستند زیرا سوره مائده در اواخر عمر پیامبر(ص) نازل شد و این دو نفر در ابتدای هجرت پیامبر(ص) تازه مسلمان شدند بنابراین مشمول آیه نیستند، همچنین نمی‌توان عموم مسلمین را مصداق آن دانست زیرا در صدر آیه خدا برخی را ولی معرفی کرده است که خدا، رسول و الذین آمنوا است و اگر قرار باشد همه مؤمنان مصداق الذین آمنوا ... باشد فرمانده و فرمانبدار یکی خواهند شد و این امکان‌پذیر نیست. 

 

وی افزود: خلیفه اول هم مصداق این آیه نیست، زیرا هیچ احتجاجی از خود خلیفه اول برای تصدی خلافت به این آیه و استناد به آن وجود ندارد و حتی در سقیفه که بهترین موضع برای ابراز این احتجاج بود هم ذکری از آیه نشده است، بلکه هنگام احتجاج به این سخن پیامبر(ص) استناد کردند که خلیفه باید از قریش باشد و چون انصار از قریش نبودند از خلافت منع شدند. بنابر این این چند روایت سندی و از جهت محتوا قابل پذیرش نیست. بخاری از عایشه، همسر پیامبر(ص) نقل کرده است که خداوند درباره ما(خاندان ابوبکر) هیچ آیه‌ای نازل نکرده است، جز آیه افک. طبیعتاً وقتی با صراحت نفی کرده است، استناد به شأن نزول آیه ولایت برای خلیه اول سندی نیست. 

مقدم با اشاره به آیاتی که اوصاف ائمه(ع) را بیان کرده است، گفت: سه شرط یعنی تقوا، علم و جهاد در زیارت غدیریه در اثبات ولایت ائمه(ع) بیان شده است؛ ایشان به آیاتی با این مضامین استناد کرده‌اند؛ در کتب اهل سنت اعم از فقها و متکلمین خواهیم دید، جمهور اهل سنت معتقدند که کسی می‌تواند زعامت و رهبری جامعه را به دست بگیرد که دارای اوصافی باشد از جمله عدالت، علم و شجاعت که تبلور شجاعت هم در جنگ‌ها مشخص می‌شود. در مورد علم علی(ع) حدیث مدینه العلم را داریم (انا مدینه العلم و علی بابها). سه خلیفه بیان کرده‌اند که حضرت علی(ع) در گرفتاری‌های علمی به فریاد آنان رسیده است؛ در شجاعت هم مشهور است که حضرت علی(ع) پیروزی جنگ‌ها را رقم زدند از جمله خیبر و احزاب(خندق). در مورد عدالت هم اهل سنت معتقدند که همه صحابه عادل هستند و ما با اینکه این مبنا را قبول نداریم، ولی در عدالت علی(ع) هم گزارشات زیادی وجود دارد. بنابراین اگر این سه صفت در علی(ع) وجود دارد او افضل بر امامت و خلافت است. 

 

استاد سطح عالی حوزه علمیه با بیان اینکه بغدادی نقل کرده است که ابوالحسن اشعری که مؤسس اشعری است معتقد بود که واجب است امام، افضل بر همه مردم باشد و امامت با وجود بر افضل بر مفضول تحقق ندارد، تصریح کرد: از دید اشعری اگر مفضولی به خلافت رسید حاکم(پادشاه) است ولی امام نیست. ابن‌تیمیه در مقام رد بر نظرات علامه حلی وارد شرط افضلیت شده و در منهاج‌السنه می‌گوید که اکثر اهل سنت و جماعت و غیر از آنان معتقدند که افضلیت برای امامت لازم است، لذا مناقشه من با علامه حلی در این نیست که افضلیت شرط امامت نیست، بلکه شیعه دلیلی برای افضلیت علی(ع) ندارد. ما این را قبول نداریم زیرا آیات و روایات متعدد در اثبات این افضلیت داریم.

 

مقدم با اشاره به آیه صادقین اظهار کرد: خداوند در این آیه امر فرموده است که با صادقین باشید و امر بر لزوم انجام فعل تاکید دارد؛ «مع» یعنی همراهی کردن و منضم‌شدن چیزی به چیز دیگر که این انضمام ممکن است زمانی، مکانی و یا معنوی باشد؛ خدا همه مؤمنان را با همراهی با صادقین امر کرده است. ابن‌منظور «مع الصادقین» را معنا کرده است که صادقین باشید که غلط است؛ صادقین را همه به معنای راستگویان ترجمه می‌کنند ولی معنای درست آن «راستان» هستند، یعنی کسانی که در نیت و خطورات ذهنی و در گفتار و رفتار صادق‌اند و صدق در این امور همان عصمت است.