تنها دارایی انسان نیت اوست + صوت

به گزارش ایکنا، جلسه تفسیر قرآن سیدمجتبی حسینی، مفسر قرآن با محوریت آیات سوره حجر، شب گذشته 10 تیر برگزار شد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛

«وَإِنَّا لَنَحْنُ نُحْيِي وَنُمِيتُ وَنَحْنُ الْوَارِثُونَ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنْكُمْ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِينَ؛ و بى‏ ترديد اين ماييم كه زنده مى‌كنيم و مى‏‌ميرانيم و ما وارث [همه] هستيم و به يقين پيشينيان شما را شناخته‏‌ايم و آيندگان [شما را نيز] شناخته‏‌ايم» (آیه 23 و 24)

در مورد مستقدمین و مستأخرین مطالب زیادی گفته شده است. مستقدمین یعنی آنهایی که پیشتاز هستند، مستأخرین یعنی آنهایی که تأخیر دارند. مصادیق متعددی برای مستقدم و مستأخر ذکر شده که برخی از آنها موید روایی هم دارد. مثلا کسانی که در جهاد مستقدم شدند، آنهایی که در اسلام آوردن مستقدم شدند، آنهایی که در به دنیا آمدن مستقدم شدن، آیه همه این موارد را می‌تواند شامل شود.

در آیات گذشته صحبت درباره انزال و احیاء و زنده کردن گیاهان بود. اینجا یک قاعده کلی را بیان می‌کند و می‌فرماید این ما هستیم که زنده می‌کنیم و این ما هستیم که می‌میرانیم. ما تا حالا ندیدیم وقتی درباره آیه «نحن نزلنا الذکر» صحبت می‌شود در این فضای کلان بحث شود. در این آیات از قضیه بروج و آسمان و زمین و باران صحبت شد و حالا یک قضیه کلی دیگر را بیان می‌کند و آن اینکه ما داریم احیا می‌کنیم و می‌میرانیم.

علت استفاده از ضمیر جمع در آیات

این «نحن» یعنی ما. شاید کسی از «نحن» برداشت کند در احیا و اماته، غیر خدا کسان دیگری با اذن الهی دخالت دارند. شاید پاسخ داده شود که این «نحن» به جهت تفخیم و احترام است. من این نظر را قبول دارم ولی در آیه بعد می‌فرماید «إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ»، یعنی از حالت تفخیم خارج می‌شود و ضمیر مفرد و غایت به کار می‌رود. همان کسی که یکجا از «نحن» استفاده می‌کند، جای دیگر از «انّه» استفاده می‌کند. با این توضیح روشن می‌شود اگر کسی گفت روایتی از امیرالمومنین داریم که حضرت فرمودند من زنده می‌کنم و می‌میرانم، این حرف شرک نیست و با این آیه قرآن تضاد ندارد. حتی درباره مرگ هم یکجا خداوند می‌فرماید من می‌میرانم، یکجا می‌فرماید ملک الموت می‌میراند. این نکته، نکته خوبی است که باید به آن توجه کرد.

«وارث» یعنی کسی که هر چه باقی مانده برای او است. در واقع آیه می‌خواهد بفرماید باقی‌مانده همه دست ما است. ما معمولا در این فضا صحبت می‌کنیم که می‌گوییم خانه و ماشین و ... ما برای خدا می‌ماند. سوال این است چه چیزی برای خدا نیست که وقتی همه بمیرند، مال خدا می‌شود؟ ماشین و خانه و ... که از اول برای خدا است. پس خدا وارث چیست؟ ائمه(ع) می‌فرمایند ما وارث انبیا هستیم. اهل بیت(ع) چه چیزی را از انبیا به ارث بردند؟

تنها چیزی که برای انسان است

وارث آن چیزی که برای تو است را طبق قانون تصاحب می‌کند. شما چه از خودت داری؟ نیت‌های تو مال تو است. لذا روایت می‌فرماید: «لکل امرء مانوی». اگر سیدالشهدا میراثش به امام سجاد(ع) می‌رسد میراثش نیت او است. پس عالم ما عالم نیت‌ها است. در تفکر پراگماتیسم به نیت کاری ندارند در حالی که ما در روایت داریم «النیه هی العمل».

ما معمولا به هم می‌گوییم از تو حرکت، از خدا برکت، ولی واقعا حرکت از تو نیست. ظاهر این حرف قشنگ است ولی درستش این است که از تو نیت، از خدا همه چیز. این بحث خیلی فلسفی و پیچیده است ولی اعتقاد درونی من است. بنابراین نیت از تو است. در روایت هم داریم «نیه المومن خیر من عمله». با این توضیحات روشن می‌شود «نحن الوارثون» چه معنایی دارد.

آیه بعد می‌فرماید ما می‌دانیم چه کسی جلو است، چه کسی عقب است. من چند مصداق مستقدم و مستأخر را ذکر کردم. یکی از مواردش جهاد است. کسانی که در آغاز گسترش اسلام به جهاد رفتند با کسانی که بعدا رفتند تفاوت دارند. مصداق دیگرش کسانی هستند که زود ایمان آوردند و کسانی که دیرتر ایمان آوردند. مصداق دیگرش کسانی هستند که زودتر به دنیا آمدند و کسانی که دیرتر به دنیا آمدند. عرض کردم که آیه شامل همه این موارد می‌شود.

آیه بعد می‌فرماید: «وَإِنَّ رَبَّكَ هُوَ يَحْشُرُهُمْ إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ» یعنی خدا روز قیامت همه را جمع می‌کند. قیامت «یوم الحشر» است یعنی بدون طبقه‌بندی و شهروند یک و دو، همه یکجا دور هم جمع می‌شوند. در حشر همه با هم هستند. در آیات قبل بحث انزال و ... بود ولی اینجا بحث به حشر رسید و مباحث این آیات در اینجا کامل می‌شود.