مقامی برای قاریان که ورای تمام رتبه‌هاست
قاری جوان کشورمان بر این باور است که رتبه الهی، بالاتر از تمام رتبه‌های قراردادی به دست آمده در مسابقات است و مقایسه آن با رتبه‌های مادی ناشکری است.
سیدمحمدجواد علمی، قاری جوان دهه هشتادی است که در مشهد مقدس متولد شده اما این روزها در شهرستان تنکابن ساکن است. او با وجود اینکه در مسابقات قرآن کریم متعددی شرکت کرده و رتبه‌های زیادی هم به دست آورده، اما مهم‌ترین و شیرین‌ترین این رتبه‌ها را همین قاری قرآن بودن می‌داند، چرا که این رتبه را هدیه‌ای از سوی خداوند می‌داند.
علمیِ جوان که همین چند روز قبل در سی و یکمین دوره جشنواره قرآن و عترت دانشگاه فرهنگیان موفق به دریافت رتبه نخست شده و تا قبل از پایان تابستان و قرار گرفتن در موقعیت معلمی باید در جشنواره‌ای بزرگتر به رقابت با قاریان مطرح از دانشگاه‌های دیگر بپردازد، بر این باور است که دانشگا‌ها در ایجاد فضای قرآنی موفق نبوده‌اند.
او دو سالی می‌شود که جلسه آموزش قرآن خود را راه انداخته و تلاش می‌کند تا در این جلسه علاوه بر برخورد برادرانه با قرآن‌آموزان جلسه، قرآن را به ما هو قرآن به آنها آموزش دهد. موضوعی که دغدغه او بوده و امیدوار است روزی آموزش قرآن در تمام جلسات کشور صرفاً برای انتقال تجوید و صوت و لحن نباشد و به مفاهیم و تفسیر هم پرداخته شود. نکته جالب اینکه علمی قرآن‌آموزان جلسه‌اش را شاگرد خود نمی‌داند، بلکه آنها را برادر خود می‌داند.
حدود یک ساعت پای صحبت‌های این قاری جوان نشستیم تا با نگاه او به فعالیت‌های قرآنی بیشتر آشنا شویم. مشروح این گفت‌وگو در ادامه آمده است.
ایکنا – برای اینکه بیشتر سیدمحمدجواد علمی را بشناسیم، لطفاً از خودتان بگویید.
سیدمحمدجواد علمی هستم. متولد 27 مردادماه سال 1381 در مشهد مقدس و ساکن تنکابن هستم.
پدرم کارشناس دادگستری است، ایشان در جلسات قرآن هم حضور دارند، مادرم نیز معلم قرآن و کارشناس علوم قرآن و حدیث است. دو خواهر دارم. خواهر بزرگترم حافظ 15 جزء قرآن کریم است و خواهر کوچکم در عرصه ترتیل فعالیت دارد.
ایکنا – با این معرفی‌ای که از خانواده داشتید، پس از همان زمان تولد در فضای قرآنی حضور داشته‌اید و ورود شما به این عرصه یک روال طبیعی بوده است.
در زمان کودکی بیشتر به مداحی علاقه داشتم، بر اساس آنچه از کودکی در ذهنم مانده و خانواده تعریف کرده‌اند در دوران کودکی مداحی‌های غلامعلی کویتی‌پور را گوش می‌دادم و تقلید می‌کردم، حتی حرکات او را حین مداحی تقلید می‌کردم، وقتی مادرم این شوق و ذوق و علاقه را دید تصمیم گرفت جدی‌تر کار را ادامه دهم.
از سوی دیگر در خانه ما صوت قرآن اغلب در حال پخش بود. یک بار تلاوتی از استاد عبدالباسط پخش شد و من بر حسب عادت و علاقه‌ای که به خواندن داشتم بدون اینکه هیچ شناختی از کلمات خوانده شده داشته باشم، شروع به تقلید از تلاوت در حال پخش کردم، وقتی خانواده استعداد من را در خواندن دیدند تصمیم گرفتند برای آموزش جدی‌تر اقدام کنند.
کمی که سنم بالاتر رفت به مهد قرآن رفتم و از حدود هفت‌سالگی محضر استاد حسین علمی که از اساتید شناخته شده مشهد هستند، به صورت رسمی فراگیری قرآن را شروع کردم.
ایکنا – استاد حسین علمی نسبت فامیلی با شما دارد؟
خیر؛ ایشان در کل کشور شناخته شده هستند. تا 9سالگی در خدمت ایشان تلاوت‌های تقلیدی استاد مصطفی اسماعیل و عبدالباسط را کار می‌کردیم.
بعد از مدتی کسالتی برای استاد علمی پیش آمد و لذا من را به استاد سیدمجتبی سادات‌فاطمی معرفی کردند. از 9سالگی تا الان هم در محضر استاد سادات‌فاطمی بوده‌ام. البته مدت کوتاهی هم در خدمت استاد مصطفی حاجی‌حسنی‌کارگر هم حضور داشتم، الان که از برخی اساتید خودم نام بردم جا دارد به این نکته هم اشاره کنم که در کنار اساتیدی که در زمینه قرائت قرآن داشته‌ام، لازم می‌دانم از استاد محمدصادق علمی که بیشتر در مباحث مفاهیمی و تفسیری به من کمک کردند، هم یاد کنم.
ایکنا – معمولاً در خانواده‌هایی با فضای قرآنی گرایش به سمت حفظ بیشتر است، چه شد که سیدمحمدجواد علمی به جای حفظ قرآن به سمت قرائت رفت؟
بر اساس صحبت‌های اطرفیان بود، با توجه به اینکه از صدایم تعریف می‌کردند، خودبه‌خود در مسیر تلاوت قرار گرفتم. الان چند جزء را حفظ هستم و به صورت موضوعی هم آیاتی را حفظ کرده‌ام و اگر کسی بخشی از آیه را بخواند، می‌توانم ادامه دهم، اما به صورت تخصصی و حرفه‌ای پیگیری نکرده‌ام، تصمیم دارم حفظ را هم به اتمام برسانم.
ایکنا – حضور شما در مسابقات قرآن از چه سن و سالی شروع شد و این حضور منتهی به کسب چه رتبه‌هایی شده است؟
از دوره دانش‌آموزی حضور در مسابقات قرآن را شروع کردم، با توجه به اینکه دوره ابتدایی مسابقات سراسری قرآن مرحله کشوری ندارد، لذا تنها رتبه‌ای که در این دوران کسب کردم، مربوط به مسابقات تلویزیونی اسراء بود. زمانی که کلاس پنجم و ششم بودم به مدت دو سال پشت سر هم، سال اول در رشته مصطفی اسماعیل و سال دوم در رشته اذان رتبه اول را دریافت کردم.
سال 92 یا 93 بعد از اینکه وارد مقطع راهنمایی یا همان متوسطه اول شدم، مسابقات قرآن دانش‌آموزی در پایه هفتم مرحله کشوری هم داشت، بعد از شرکت در آن مسابقات رتبه اول را کسب کردم. در همان ایام در مسابقات قرآن سازمان تبلیغات اسلامی در مرحله کشوری موفق به دریافت رتبه نخست شدم. دریافت رتبه دوم مسابقات قرآن سازمان اوقاف و امور خیریه رتبه دیگر من است.
آخرین رتبه کسب شده هم در جشنواره قرآن و عترت دانشگاه فرهنگیان است که در همین روزهای اخیر به دست آمده است. تا کنون دو بار در جشنواره قرآنی دانشگاه فرهنگیان حضور داشته‌ام که بار نخست دو سال قبل، رتبه دوم را دریافت کردم و بار دوم هم امسال بود.
ایکنا – شما در سنین کودکی در محضر مقام معظم رهبری تلاوت داشته‌اید، دوست دارم در مورد آن تلاوت و جزئیات آن روز که برای شما خاطره‌انگیز بوده است هم توضیحاتی دهید.
یکی از بزرگترین افتخارات بسیار ارزشمندم تلاوت در محضر مقام معظم رهبری است. الحمدلله دو بار توفیق تلاوت در محضر مقام معظم رهبری داشته‌ام. اولین تلاوت در سال 1392 صورت گرفت. در آن سال مقام معظم رهبری در تالار آیینه حرم امام رضا(ع) با قاریان مشهد دیدار خصوصی داشتند.
در آن دیدار یک جمع حدوداً 10 تا 15 نفره بودیم که همه دور صندلی آقا حلقه زده بودیم و تصویر و صحنه بسیار زیبایی رقم خورده بود. با توجه به اینکه برنامه‌های حضرت آقا در آن روز زیاد بود، قرار شد تنها یک قاری تلاوت داشته باشد و چون اکثر حاضران در آن جلسه قاریان بزرگ کشور و مشهد بودند و قبلاً هم در محضر رهبر انقلاب تلاوت کرده بودند، قرعه فال به نام من زده شد.
آیاتی از سوره مبارکه آل عمران به سبک استاد مصطفی اسماعیل تلاوت کردم و بعد از تلاوت هم نسبت به تلاوت من خیلی لطف داشتند و تعریف کردند، بعد از تلاوت، حضرت آقا رو به آیت‌الله طبسی با دست به استاد سیدمرتضی سادات‌فاطمی اشاره کردند و گفتند فضای قرآنی مشهد هر چه دارد از زحمات ایشان است.
دومین تلاوتی که در محضر مقام معظم رهبری داشتم در سال 1394 و در دیدار معظم له با قاریان بود که به سفر خاطره‌انگیزی برای من تبدیل شد. همه افرادی که در این دیدار هستند، آشنایی خوبی با فنون تلاوت دارند و همین باعث شکل‌گیری فضای کمیاب و ارزشمندی می‌شود، از همه این افراد دقیق‌تر خود مقام معظم رهبری هستند.
با توجه به اینکه بعد از من نوبت اجرای گروه تواشیح بود، متن تواشیح را به حضرت آقا داده بودند تا مطالعه کند، در جایگاه که قرار گرفتم، ایشان وسط مطالعه متن تواشیح بود، یک لحظه سرشان را بالا آوردند و نگاهی پدرانه کردند، با همین نگاه بخش زیادی از اضطراب من از بین رفت. وقتی هم شروع به تلاوت کردم تشویق‌های حاضران در جلسه باعث شد بقیه اضطرابی که داشتم از بین برود.
بعد از تلاوت هم محضر ایشان رفتم، الحمدلله خیلی تعریف کردند و از سن و سال و اساتید من سوال کردند.
ایکنا – شما در صورت فارغ‌التحصیل شدن، از مهرماه آینده باید در کلاس‌های درس حضور پیدا کنید و به آموزش دانش‌آموزان بپردازید. با توجه به اینکه معمولاً فعالان حوزه قرآن کریم دغدغه‌های خاصی نسبت به جذب هرچه بیشتر مردم به این عرصه را دارند، این سوال مطرح می‌شود که شما نزد خودتان به برنامه‌ریزی برای جذب بیشتر دانش‌آموزان به عرصه قرآنی فکر کرده‌اید؟
البته هنوز هم دانشجوی رشته آموزش الهیات هستم. اگر انتخاب واحدی که برای تابستان انجام داده‌ام درست شود، در همین تابستان فارغ‌التحصیل خواهم شد در غیر این صورت باید یک ترم دیگر هم مشغول تحصیل باشم.
خود قرآن در این عرصه کمک‌کننده است، من جدای از آموزش و پرورش در جلسه قرآن هم با نوجوان‌ها در ارتباط هستم. روی خود قرآن خیلی فکر می‌کنم و از مباحث داخل قرآن برای آموزش بسیار کمک گرفته‌ام، تلاش خواهم کرد از قرائت قرآن برای جذاب‌تر کردن بیان مفاهیم بیشتر استفاده کنم، چه بسا بسیاری با همین تلاوت به قرآن علاقه‌مند شوند.
وقتی انسان در یک مسیر قرار می‌گیرد، هرچه جلوتر می‌رود به خود موضوع هم بیشتر توجه می‌کند، در بحث تلاوت هم وقتی در این مسیر قرار می‌گیرد، ناخودآگاه به خود قرآن هم بیشتر فکر می‌کنید، یعنی، قاری قرآن پیش خودش می‌گوید حالا که دارم تلاوت می‌کنم، بهتر است ببینم این آیات چه می‌گویند؛ روی آن فکر می‌کند و قدم به قدم پیش می‌رود. کسی که در مسیر قرآن است و تنها قرائت مقصودش نباشد به او بشارت داده شده است که «إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يَهْدِی لِلَّتِی هِی أَقْوَمُ»، راه قرآن، محکم‌ترین راه است و تا آخر هم همراه آدم است. در ادامه همان آیه می‌فرماید «وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا كَبِيرًا»؛ در دنیا و آخرت هدف همه آدم‌ها رسیدن به کمال است و اینها ابزاری برای این مسیر است.
ایکنا – جشنواره قرآن و عترت دانشگاه فرهنگیان در دوره اخیر را چگونه ارزیابی می‌کنید، آیا این جشنواره توانست انتظارات را برآورده کند؟
جشنواره بسیار خوبی است، چرا که دانشجویان قرآنی دانشگاه فرهنگیان از لحاظ فنی قوی هستند، بسیاری از قاریانی که از کودکی در سراسر کشور با آنها تعامل داشتم و الان هم با هم در تعامل هستیم، در دانشگاه فرهنگیان حضور دارند و حضور این افراد باعث می‌شود، مسابقات قرآن این دانشگاه از سطح بالایی برخوردار شود. در بحث کیفیت میزبانی هم با توجه به اینکه مسابقات در مشهد برگزار شد و من در محل اسکان حضور نداشتم از کیفیت میزبانی اطلاع چندانی ندارم.
ایکنا – سابقه حضور در جشنواره ملی قرآن دانشجویان را هم دارید؟
معمولاً رتبه‌های اول تا سوم هر رشته به جشنواره ملی راه پیدا می‌کنند، اما در همان سالی که رتبه دوم تلاوت را کسب کردم، تنها یک نفر از هر دانشگاه سهمیه داشت و لذا آن دوره نتوانستم به جشنواره ملی راه پیدا کنم، بر همین اساس امسال برای اولین بار راه یافته‌ام.
ایکنا – سطح قرآنی دانشگاه‌ها و فضای قرآنی دانشگاه‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید، آیا می‌توانیم بگوییم نظام آموزش عالی کشور و فضای داخلی دانشگاه‌ها انس و الفت قابل قبولی با قرآن کریم دارد، اگر پاسخ شما منفی است چه باید کرد تا این فضا بیشتر قرآنی شود؟
در این زمینه بیشتر در مورد دانشگاه فرهنگیان می‌توانم، نظر بدهم، اما شاید بشود این را به بقیه دانشگاه‌ها هم تعمیم داد. هر چند دانشگاه فرهنگیان به لحاظ قرآنی یک قدم از سایر دانشگاه‌ها جلوتر است با این وجود نمی‌توانم بگویم دانشگاه از نظر فضای قرآنی موفق بوده است. صِرف حضور چند قاری یا حافظ قرآن در هر دانشگاه نمی‌تواند باعث قرآنی شدن فضای دانشگاه شود. این امر مستلزم آن است که به ابزارهای قرآنی شدن بها و میدان داده شود تا از این ظرفیت‌ها نهایت استفاده صورت گیرد.
استفاده از ظرفیت نیروهای انسانی متخصص هم تنها به معنای استفاده از آنها در جلسات و همایش‌ها و برگزاری یک دو محفل در سال نیست.
نکته دیگر اینکه شما الان جشنواره‌های بخش دانشگاهی و سطح آن را نگاه کنید، آیا این سطح با میزان جوایز همخوانی دارد؟ جوایز چه زمان بعد از پایان جشنواره پرداخت می‌شود؟ این موارد و بسیاری نکات دیگر همه باعث می‌شود، جذابیت مسابقات برای دانشجویان کاهش پیدا کند و این پیام را به مخاطب منتقل کند که دغدغه کافی نسبت به این موضوع وجود ندارد.
ایکنا – به عنوان یک قاری بیشتر با کدام آیه از قرآن کریم انس دارید و از لحاظ لحنی و حتی مفاهیمی بیشتر از آن لذت می‌برید و تا به حال به این فکر کرده‌اید که خواندن کدام آیه برای شما دلچسب‌تر است؟
آیات بشارت‌دهنده و امیدبخش زیادی هست که ممکن است به لحاظ زیبایی‌شناختی بیشتر مورد توجه باشد، اما برای من آیه ابتدای قرآن که می‌فرماید «ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ» آیه مهمی است.
قرآن از همان ابتدای شروع آیات روشن می‌کند که این قرآن برای چه کسانی فایده دارد، ضمن اینکه در آیه‌های دیگری از قرآن از واژه مردم استفاده شده اما برخی جاها تخفیف داده است، اگر بخواهیم نهایت بهره را از قرآن ببریم کسانی از این هدایت بهره می‌برند که متقی باشند و خودشان را نگه دارند و به تمام قرآن عمل کنند.
در کنار این، آیه 110 سوره مبارکه کهف نیز جالب است که می‌فرماید «قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحَى إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَنْ كَانَ يَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا». در همه قرآن کدهایی هست اما آن چیزی که برای من خیلی قابل تأمل است این است که چگونه متقی می‌شویم. اساسا این قبیل آیات برای من جذاب‌تر است چون باید روی آن فکر کنم.
ایکنا – ابتدای صحبت‌ها به بخشی از رتبه‌های که تا کنون کسب کرده‌اید، اشاره داشتید، کدام رتبه از بین آنها شیرین‌ترین رتبه بوده است؟
اول و آخر این موضوع و تنها رتبه‌ای که برای من ارزشمند است، همین توفیق قرائت قرآن است، این رتبه‌ای است که خدا به من داده است. مقایسه یا رتبه‌های مادی ناشکری است. قاری آستان مقدس امام رضا(ع)نیز رتبه بزرگی برای من است.
ایکنا – با وجود اینکه رتبه‌های معنوی را بالاتر می‌دانید و ارزش و اهمیت آنها برای شما بالاتر از رتبه‌های مادی است، اما همچنان شاهد حضور شما در مسابقات قرآن هستیم، این حضور شما تناقضی با دیدگاهی که دارید، ندارد؟
واقعیت امر این است که من تمایلی به شرکت در مسابقات ندارم و اگر در جشنواره قرآنی دانشجویان در این سال‌ها حضور داشته‌ام، بیشتر به خواست دانشگاه بوده است. دانشگاه هم حقوقی بر دانشجو دارد و گاهی باید خواست آنها را گردن نهاد.
ایکنا – در بحث مسابقات تا کجا می‌خواهید پیش بروید، هدف‌گذاری و نقطه آخری هم برای خود تعیین کرده‌اید که مثلاً اگر فلان رتبه را کسب کنم، دیگر در هیچ رقابتی حضور نیابم؟
شاید به صورت گذرا فکر کرده باشم، اما واقعاً این دغدغه من نیست، دغدغه من این است که در عرصه قرآن کار مفید داشته باشم. حالا شاید به این نتیجه برسم که آن کار مفید حضور در مسابقات باشد، یا شاید به این نتیجه برسم در محافل صدای من بیشتر به اوج می‌رسد و برای مخاطب جذاب‌تر است، پس در محفل به دنبال این موضوع می‌روم. برای همین من به شخصه خیلی دنبال این نیستم که مسابقات را دغدغه‌مندانه دنبال کنم.
ایکنا – در مورد مسیر تلاوت خودتان هم توضیحاتی می‌دهید که به چه صورت شکل گرفته است.
من از ابتدای مسیر و به سفارش اساتید از استاد مصطفی اسماعیل تقلید کردم. به لحاظ فنی و از نظر لحنی هر قاری باید داده‌های زیادی داشته باشد تا بتواند طنین و صدایی که بعد از بلوغ برای او ایجاد می‌شود، پیدا و این داده‌ها را با صدای خود تنظیم کند. برای اینکه داده زیادی داشته باشیم باید از کسی تقلید کنیم که بیشترین داده را به ما می‌دهد، مصطفی اسماعیل این ویژگی را دارد و لذا بهترین گزینه از نظر اکثر اساتید از لحاظ لحنی و فنون تلاوت استاد مصطفی اسماعیل و بعد استاد عبدالفتاح شعشاعی است، اینها به لحاظ لحنی ذهن قاری را پر می‌کنند.
آدم در مسیر که قرار می‌گیرد بعد از سن بلوغ وقتی به صدایی می‌رسد باید الگوی تلاوت خود را داشته باشد حالا آن الگو با توجه به توانمندی‌های صوتی و ذهنی فرد شکل می‌گیرد. من هم همیشه سعی کرده‌ام از این توانمندی‌های صوتی و ذهنی استفاده کنم، در این عرصه باید مدام تجربه کرد، قاری باید ایده‌ای که در ذهن دارد را آنقدر اجرا کند تا به نقطه مطلوب برسد و با توجه به آزمون و خطا به پختگی نهایی برسد.
ایکنا – وضعیت جلسات آموزش قرآن در کشور را چگونه می‌بینید؟
چیزی که در فضای قرآنی کشور کم به چشم می‌آید(البته در سال‌های اخیر خیلی بهتر شده است) بُعد قرآنی جلسات قرآن و قرآن به‌ماهُوَ قرآن است. جلسات آموزش، تفسیر و حفظ قرآن خیلی خوبی داریم، اما تلفیقی از اینها که در جهت اصل قرآن قرار گیرد، کمتر دیده شده است. اینکه جلسه قرآن داریم، اما گهگاهی فقط یک نکته قرآنی می‌گوییم برای خالی نبودن عریضه، نمی‌تواند نیاز ما را برطرف کند در صورتی که اگر سیره اهل بیت را ببینیم، می‌بینیم از این ابزار برای خود قرآن استفاده شده است. قطعاً جلسات تخصصی صوتی و لحنی لازم است، اما خیلی از جلسات برای نوجوان‌ها آورده قرآنی کمی دارد و بیشتر به صدای خوش و لحن پرداخته می‌شود.
ایکنا – در حال حاضر جلسه قرآن دارید و اگر پاسخ مثبت است، چقدر از این نکاتی که گفته شد استفاده می‌شود؟
از حدود دو سال قبل یک جلسه آموزش دایر کرده‌ام، سعی کرده‌ام نکته‌ای که گفتم خودم عمل کنم. در این جلسه و به خواست خودم افراد زیادی حضور ندارند. چون می‌بینم قرآن‌آموزان حاضر در این جلسه در سنین حساسی هستند، آنها را مثل برادر خودم می‌دانم و برای همین مقداری فراتر از جلسه قرآن پیگیر قرآنی بودن خود و برادرانم هستم.
سعی می‌کنم در عمل فردی قرآنی باشم تا شاید این رفتار قرآنی آنها را متوجه قرآن کند، در جلسه تأکید بر اینکه از کدام قاری تقلید کنند، ندارم و خیلی به صورت تخصصی به این موارد نمی‌پردازم، اما مقدماتی مانند روخوانی و روانخوانی و تجوید و ... را آموزش می‌دهم. این جلسه در شهر مشهد برگزار می‌شود، از هفته قبل ساکن شهر تنکابن شده‌ایم، اما تلاش خواهم کرد تا جلسه حفظ شود چون برای من خیلی جلسه ارزشمندی است.
خبرنگار: الهام وقاری
انتهای پیام
