حمایت از تعزیه وظیفه وزیران ارشاد و میراث فرهنگی است + صوت
منوچهر اکبرلو گفت: وزیران ارشاد و میراث فرهنگی وظیفه دارند از هنرهایی چون تعزیه که ریشه فرهنگی دارند حمایت کرده و به آموزش و اجرای بین‌المللی آن کمک کنند.
اشاعه هنر آیینی و ایرانی مانند صادارات کالا نیست و برای رسیدن به خواسته مورد نظری چون تعزیه ابتدا باید راهکارهای ارائه آن را در خارج از کشور فراهم کنیم.
پیرامون این موضوع، خبرنگار ایکنا با کارشناسان فن این حوزه گفت‌وگوهایی انجام داده که در ششمین قدم با منوچهر اکبرلو؛ پژوهشگر و داور هنرهای نمایشی، استاد دانشگاه و نویسنده بیش از پنجاه کتاب در این زمینه به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
ایکنا – ابتدا بفرمایید که وضعیت فعلی تعزیه را چگونه می‌بینید؟
کاملا مشخص است در شرایط فعلی، تعزیه وضعیت مطلوبی ندارد زیرا اجراهایی که از این هنر آیینی شاهد هستیم بسیار اندک هستند و تنها در شهرهایی چون «زواره»، «فسا» و «خوانسار» به صورت سنتی از چند دهه قبل تعزیه در حال اجرا است. پیرامون تعزیه هیچ برنامه مدونی از سوی هیچ نهاد فرهنگی یا هنری وجود ندارد برای همین هم تعزیه تنها در محرم و یکسری مجالس خاص برگزار می‌شود.
ایکنا – با توجه به ظرفیتی که برای تعزیه می‌توان برشمرد آیا این هنر آیینی قابلیت صادر شدن را دارد؟ آیا برای این هنر حداقل در میان کشورهای شیعه‌نشین می‌توان مخاطب جذب کرد؟
هیچ هنری را نمی‌توان به کشورهای مسلمان یا غیر مسلمان صادر کرد زیرا ماهیت هنر اینگونه نیست که مانند کالاهای فرهنگی، هنرمندانی را انتخاب کرده و هنر آنها را به کشورهای دیگر صادر کرد. هنر فقط در تامل و اجرا در دیگر کشورها قادر است مخاطب خارجی را جذب کند. این موضوع تنها پیرامون تعزیه صدق نمی‌کند بلکه موسیقی، ادبیات، تئاتر، سینما و... نیز اینگونه است. برای مثال می‌شنویم، فیلمساز ژاپنی تحت تاثیر کیارستمی فیلمسازی می‌کند یا فیلمسازی اروپایی تحت‌تاثیر اصغر فرهادی فیلمسازی می‌کند. با این توضیح اگر معرفی کامل صورت گیرد انتظار می‌رود تعزیه روی تئاتر دیگر کشورها تاثیر گذارد. این مسئله نیز تنها در مباحث تکنیکی صدق می‌کند. این اتفاق در کشور ما رخ داده و ما از تکنیک و شگردهای کشورهای دیگر پس از تامل استفاده کرده‌ایم.
با توجه به توضیحات فوق، باید این طرز تفکر را که دولت گروهی را به خارج از کشور بفرستد کنار بگذاریم زیرا در طول تاریخ هیچگاه این امر در هنر صدق نکرده و مسلما پیرامون تعزیه هم رخ نخواهد داد بلکه همانگونه که گفتم تنها با تامل است که این خواسته محقق می‌شود.
ایکنا – آیا انتظار اشاعه مفاهیم عاشورایی و شیعی از طریق تعزیه خواسته‌ای به‌جا و منطقی است؟
به این پرسش هم می‌توان پاسخ بله داد هم خیر. در نوع اول که جواب خیر است، تعزیه همیشه توانسته حس و حال مذهبی را در بیننده مخاطبان ایجاد کند. به همین دلیل است که سال‌هاست مردم در سخت‌ترین شرایط مخاطب تعزیه بوده و از دیدن آن لذت برده‌اند. اما در شکل دوم که خیر است باید بگویم در هیچ هنری از جمله تعزیه نمی‌توان به صورت مستقیم تبلیغ شیعه کرد. تعزیه کتاب یا سخنرانی نیست که توقع داشته باشیم با اجرای آن تماشاگر به سمت مکتب فکری متمایل شود بلکه باید به واسطه تعزیه مخاطب را تحت تاثیر قرار داد.
بیشتر بخوانید
تعزیه فقط به مدد عاشورا زنده است
تعزیه این ظرفیت را دارد که حس دینی ایجاد کند؛ حسی که در یادها باقی می‌ماند. هر کدام از ما شاید کتاب‌ها و سخنرانی‌های مذهبی بسیار شنیده باشیم اما آن را بعد از مدتی فراموش می‌کنیم اما حسی که کار هنری ایجاد می‌کند ماندگار است. این خصیصه به نوعی انتظار می‌رود اهرمی در جهت تبلیغ مفاهیم مورد نظر باشد.
ایکنا – هر هنری به واسطه وجود یک متولی کارهایش را پیش می‌برد آیا تعزیه، دارای چنین امتیازی است؟
تمام نمایش‌های سنتی به صورت خودجوش انجام شده و هیچگاه متولی مشخصی نداشته است! تنها در زمان قاجار «تکیه دولت» به صورت مستقیم از سوی ناصرالدین شاه نظارت می‌شد. در ادامه تجربه ثابت کرده، نهادهای دولتی در بهترین حالت ممکن، هرگاه سراغ حرکات خودجوش مردمی رفته‌اند نه تنها به آن کمک نکرده‌اند بلکه در جهت تخریب آن قدم برداشته‌اند. ماهیت هنرهایی چون تعزیه مردمی بودن آن است. این مسئله نیز نقطه قوت تعزیه محسوب می‌شود اما این موضوع به معنای حمایت نکردن دولت تعبیر نشود زیرا وزارت ارشاد و وزارت میراث و گردشگری وظیفه دارند از هنرهایی که ریشه در فرهنگ این سرزمین دارد حمایت کرده و در وجه آموزش و اجرای بین‌المللی آن، کمک کنند.
ایکنا – سوال پایانی به کارکرد اقتصادی تعزیه مربوط می‌شود آیا برای اینکه این هنر رونق بیشتری پیدا کنند انتظار درآمدزایی برای آن معقول است؟
از آنجایی که ماهیت نمایش‌های سنتی مردمی بودنشان است و یکی از ویژگی‌هایش این است که در سالن‌های رسمی به نمایش در نمی‌آیند پس انتظار بلیت‌فروشی برای آن ممکن نیست. در این میان اگر هم بخواهیم تعزیه را در سالن‌هایی رسمی اجرا کنیم، ماهیت این هنر را از بین برده‌ایم. پس انتظار درآمدزایی اقتصادی مانند آنچه که در تئاتر حرفه‌ای رخ می‌دهد انتظار معقولی نیست.
تعزیه در طول تاریخ حیات خود، همیشه بانی داشته است یا مستقیم از سوی تماشاگران حمایت مادی شده است. بنابراین اگر فرهنگ نذر فرهنگی را گسترش داده و آن را تنها به دادن غذای نذری یا مسجد ساختن خلاصه نکنیم، بخشی از خیریه‌ها به سمت تعزیه سوق پیدا می‌کند. از طرفی تعزیه حتما نباید به صورت سنتی خود اجرا شود بلکه باید از راهکارهای جدید بهره برد و لازم است سلیقه مخاطب امروز در نظر گرفته شود.
گفت‌وگو از؛ داوود کنشلو
انتهای پیام
