تفاوت‌های دو نسل از قاریان در ایران؛ امیدواری به نسل جدید + فیلم
قاری ممتاز کشورمان با اشاره به اینکه قاریان جوان گرایش بیشتری به تلاوت اصیل پیدا کرده‌اند، گفت: نسل جدید قاریان، تلاوت حرفه‌ای را از سنین خردسالی آغاز کرده‌اند و با سرعتی بیشتر از نسل‌های قبلی و در مدت زمانی کوتاه به جایگاه مطلوبی رسیده‌اند.
سال گذشته در همین روزها اما با حرارت گرمای پائین‌تر که به تبع قطعی برق کمتری را هم به دنبال داشت، جوانی از دیار همدان به تهران آمده بود تا در کنار تحصیلات، به علاقه خود که قرآن کریم است بیشتر از قبل بپردازد. او در همان سال اول در مسابقات قرآن استان تهران شرکت کرد تا هم مقایسه‌ای از حیث سطح تلاوتش با قاریانی که سال‌های سال عنوان‌دار مسابقات قرآن هستند، داشته باشد و هم تجربه‌ای از رقابت با قاریان ممتاز کشوری را به کوله‌بار تجربیات خود اضافه کند.
حذف از مرحله مقدماتی مسابقات قرآن استان تهران سازمان اوقاف و نرسیدن به هیچ رتبه‌ای در آن رویداد برای او که تا پیش از مسابقات قرآن تهران، رتبه دوم استان همدان و چندین رتبه در مسابقات قرآن دستگاه‌ها را در کارنامه داشت، یک شکست محسوب می‌شد، شکستی که البته پل پیروزی‌های بعدی او شد.
سیدمحمدمهدی شیخ‌الاسلامی امسال نیز در مسابقات شرکت کرد تا غافلگیری همه قاریانی که نیم‌نگاهی به دریافت رتبه داشتند به دنبال داشته باشد. شیخ‌الاسلامی در دومین سال حضور در مسابقات قرآن استان تهران و در 20سالگی به جایگاهی رسید که بسیاری حتی در دهه چهارم زندگی خود هم به آن نرسیده‌اند.
این قاری جوان با سطح تلاوتی که در مسابقات قرآن استان تهران از خود به نمایش گذاشت، نشان داد در مسابقات سراسری قرآن که پاییز امسال برگزار می‌شود، می‌تواند شگفتی‌ساز باشد.
شیخ‌الاسلامی اگرچه به واسطه تحصیل، در مسابقات قرآن استان تهران حضور یافته اما بزرگ‌‌‌شده همدان بوده و فنون اولیه تلاوت را نیز نزد اساتید همین استان فراگرفته است. اگر این جوان همدانی در مسابقات سراسری سازمان اوقاف نیز خوش بدرخشد، می‌توان قاریان استان همدان که تا قبل از این با مهدی ساعد شناخته می‌شد، با او بیش از پیش شناخته شود.
به بهانه دریافت رتبه اول چهل‌وهفتمین دوره مسابقات قرآن استان تهران گفت‌وگویی با این قاری جوان صورت گرفته که متن آن در ادامه آمده است؛
ایکنا – جناب شیخ‌الاسلامی ضمن تشکر از شما بابت حضور در این گفت‌وگو، ابتدا در مورد خود و خانواده و مسیری که طی شد تا به اینجا رسیدید، توضیحاتی دهید.
سیدمحمدمهدی شیخ‌الاسلامی قاری و حافظ کل قرآن، متولد ششم بهمن‌ماه 1382 در شهر همدان و دانشجوی مقطع کارشناسی در دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری هستم. پدرم کارمند اداره کل تعزیرات حکومتی و مادرم خانه‌دار است. از بین اعضای خانواده مادرم، حافظ 10 جزء از قرآن کریم است و پدرم نیز بیشتر در عرصه مداحی و تا حدی در حوزه قرآن فعال است. یک برادر کوچکتر دارم که او نیز فعالیت‌هایی در این عرصه دارد.
ایکنا – حضور در عرصه قرآن کریم را با تلاوت آغاز کردید یا حفظ؟
چهارسالگی وارد مؤسسه جامعه‌القرآن شدم، البته قبل از آن روخوانی، روانخوانی را یاد گرفته بودم و بعد حفظ را شروع کردم. از حفظ جزء 30 شروع کردم و به مرور جلو رفتم و تا پنج جزء ادامه دادم، در این اثنا متوجه شدم در زمینه تلاوت هم استعداد دارم، در همان مؤسسه جامعةالقرآن کلاس تلاوت قرآن هم دایر و حضور در آن باب آشنایی من با تلاوت بود. سال 1395 در مسابقات مؤسسه «بینه» شرکت کردم. در آن مسابقات در رشته قرائت تقلیدی رتبه اول را به دست آوردم و سپس وارد طرح «اُسوه» شدم و این باب آشنایی بیشتر با تلاوت حرفه‌ای قرآن کریم بود.
ایکنا – با این تعاریف الان باید ما شما را به عنوان یک قاری قرآن بشناسیم تا حافظ، درست است؟
بله؛ بیشتر با عنوان قاری شناخته می‌شوم و به تبع هم بیشتر در مسابقات تلاوت شرکت کرده‌ام. در رشته حفظ نیز مسابقات 20 جزء و حفظ کل شرکت کرده‌ام، دریافت رتبه داشتم، اما با این وجود بیشتر در مسابقات تلاوت حضور داشته‌ام.
ایکنا – چه انگیزه‌ای باعث شد تا این عرصه را ادامه دهید؟
مسلماً در سن چهارسالگی اختیاری از خودم نداشتم و از سوی پدر و مادر وارد فضای قرآن شدم. در سنین بالاتر از چنین فضایی رضایت داشتم. حضور من در این عرصه حاصل خواست و تلاش پدر و مادرم بود.
ایکنا – در دوران حفظ با سختی‌هایی هم مواجه بودید؟ و چگونه سپری کردید؟
به طور کلی خیلی کم حفظ می‌کردم و این کم حفظ کردن باعث شده بود تا دوران حفظ من طولانی باشد. بسیاری از حفاظ طی سه یا چهار سال حافظ قرآن می‌شوند، حتی افرادی هم هستند که یکساله حافظ کل قرآن می‌شوند، اما حفظ قرآن برای من تا سال 95 به طول انجامید و دلیل آن هم خستگی در مسیر بود.
یکی از روزهای ماه رمضان را به خوبی به یاد دارم که توانستم سه صفحه را حفظ کنم، الان که فکر می‌کنم می‌بینم شاید به خاطر تشویقی بود که مادر برایم در نظر گرفته بود.
ایکنا – گفتید ورود شما به عرصه حفظ بدون خواست و اراده شخصی خودتان بود، سوال من این است که بعد از اینکه اراده حضور در این عرصه در شما شکل گرفت، چه انگیزه‌ای ماندگاری شما را رقم زد؟
از ابتدا در محیطی قرار گرفتم که با آن خو گرفته بودم، یعنی به افراد، کارها، فعالیت‌ها و هر آنچه در آن محیط بود و در چنین وضعیتی اگر از این محیط فاصله می‌گرفتم، سخت بود. الان هم که دوستان آن دوران را در جلسات قرآن می‌بینم از تلاوت هم لذت می‌بریم و از شنیدن پیشرفت‌های مادی و معنوی هم خوشحال می‌شویم و چه چیزی بالاتر از این وجود دارد.
ایکنا – بخشی از زندگی هر قاری و حافظ قرآن حضور در مسابقات قرآن است و به واسطه حضور در این رقابت است که جایگاه او در سطح تلاوت مشخص می‌شود. می‌خواهم با هم مروری بر رقابت‌هایی که تا الان در آن شرکت کرده‌اید، داشته باشیم.
در بخش بزرگسالان فقط در مسابقات سازمان اوقاف موفق به دریافت رتبه شده‌ام. امسال برای سومین بار در مسابقات سراسری قرآن شرکت کردم. سال اول که سه سال قبل بود از استان همدان در مسابقات قرآن حضور داشتم و رتبه دوم استان را دریافت کردم. بعد از آن به خاطر اینکه دانشجو شده بودم و در تهران حضور داشتم در مسابقات قرآن استان تهران حاضر شدم و رتبه‌ای به دست نیاوردم. در نهایت هم امسال در چهل‌وهفتمین دوره مسابقات قرآن استان تهران رتبه اول را دریافت کردم.
در بخش دانش‌آموزی هم یک بار رتبه اول و یک بار هم رتبه سوم را دریافت کرده‌ام. مسابقات دارالقرآن امام علی(ع) هم از جمله مسابقات مهمی است که رتبه دوم آن را در کارنامه دارم.
ایکنا – در جشنواره قرآنی دانشجویان که هر سال از سوی دستگاه‌های دانشگاهی برگزار می‌شود، حضور داشته‌اید؟
سال گذشته در جشنواره داخلی وزارت علوم رتبه دوم و در جشنواره ملی که با حضور برگزیدگان همه دستگاه‌های دانشگاهی برگزار می‌شود، رتبه سوم را دریافت کردم.
ایکنا – احتمالاً امسال هم تا چند روز دیگر در سی‌وهشتمین دوره جشنواره ملی حضور خواهید داشت و خود را آماده دریافت رتبه اول کرده‌اید؟
متأسفانه امسال در جشنواره ملی حضور نخواهم داشت. به علت قصور وزارت علوم از حضور در مرحله کشوری جشنواره داخلی بازماندم و در مرحله ملی هم حضور نخواهم داشت.
ایکنا – چه قصوری صورت گرفته که نفر اول مسابقات قرآن استان تهران از دریافت رتبه جشنواره ملی بازمانده باشد؟
هرچه پیگیری کردم جواب قانع‌کننده‌ای ندادند. وقتی در مرحله دانشگاهی جشنواره تلاوتم را انجام دادم، باید این تلاوت از سوی دانشگاه به دبیرخانه جشنواره در وزارت علوم ارسال می‌شد تا داوری شود و در صورت دریافت حدنصاب به مرحله کشوری راه یابد. ظاهراً در ابتدا فایل تلاوت من به دبیرخانه نرسیده بود. مهلت دوباره‌ای برای ارسال فایل تلاوت داده شد و در نهایت گفتند نمره من 65 شده و حدنصاب حضور در مرحله کشوری جشنواره وزارت علوم را دریافت نکرده‌ام در صورتی که فایل همین تلاوت را برای بررسی به اساتید ارسال کردم و نظر موافق داشتند، اما احساسم این است که در این میان بی‌توجهی‌هایی صورت گرفته است.
ایکنا – امسال رتبه نخست مسابقات قرآن سازمان اوقاف در سطح استان تهران را دریافت کردید، این مسابقات را چطور دیدید و چه شد سیدمحمدمهدی شیخ‌الاسلامی به فاصله یک سال، یکی از مهم‌ترین مسابقات قرآن کشور که برخی ادعا دارند در حد مرحله کشوری است، (برخی کارشناسان فینال مسابقات قرائت تحقیق قرآن استان تهران را از حیث قاریان راه‌یافته در بالاترین سطح ارزیابی می‌کنند.) رسید؟
به هر حال یک سال فاصله افتاده است و ممکن است در تلاوت افراد تغییرات زیادی ایجاد شود. بعد از مسابقات سال قبل که موفق به دریافت رتبه نشدم، یک سری تغییرات عمده اعم از تغییر مدولاسیون و اوج‌گیری را در برنامه‌ام قرار دادم.
ایکنا – شکست در مسابقات باعث شد تا به فکر تغییر بیفتد یا نه یک روند طبیعی بود؟
خیر؛ خودجوش و بدون نگاه به نتیجه مسابقات بود. به نظرم رسید اینگونه بهتر است، علاوه بر اینکه تمرین تجوید را بیشتر جدی گرفتم، تغییرات عمده‌ای چه از نظر صوتی و چه از نظر ردیف لحنی در کل تلاوت داشتم.
امسال سطح مسابقات بسیار بالا بود. مسابقه لحظه‌ای است و به قول معروف بگیر و نگیر دارد، قاری نهایتاً 10 دقیقه از کل عمر خودش را در مقابل داوران می‌نشیند و تلاوت می‌کند، ممکن است آن روز، روزِ او باشد، از نظر صوتی آماده باشد، حال خوبی و ذهن آماده‌ای داشته باشد، همه اینها و برخی شاخص‌های دیگر باشد، تلاوت به نحو احسن انجام می‌شود.
ایکنا – مسابقات را معیار خوبی برای تعیین قاری برتر می‌دانید؟
برای تعیین عیار تلاوت قاری، مسابقات لازم نیست، یک قاری بخواهد عیار خود را بسنجد باید 10 یا 20 تلاوت او بررسی شود تا در نهایت بگوییم این قاری در چه سطح و چه توانایی قرار دارد.
من در مسابقات قرآن استان تهران رتبه نخست را دریافت کردم، اما استادانی که در مسابقات بودند همه پیشکسوت این عرصه هستند، شاید آن روز، روزِ آنها نبوده و روز من بوده است و خدا لطف کرد و در آمادگی خوبی قرار داشتم.
ایکنا – انگیزه حضور در مسابقات حفظ کل قرآن در کنار مسابقات تلاوت و دریافت یک حد نصاب جدید برای خودتان به سراغ شما نیامده است؟ چون معدود افرادی می‌توانند در هر دو رشته حفظ و قرائت در بالاترین سطح مسابقات بدرخشند.
به نظرم کار خوبی است. اگر شخصی می‌خواهد در رشته خاصی موفق شود باید بتواند روی آن موضوع تمرکز کند. اگر فردی بتواند هم در حفظ و نیز در قرائت شرکت کند، بعید است بتواند حتی در یکی از این دو رشته موفق شود، چه برسد به موفقیت در هر دو رشته؛ به خاطر اینکه دو موضوع مختلف باید پیگیری شود و این تمرکز فرد را نصف می‌کند.
دوستانی که در رشته حفظ در مسابقات شرکت می‌کنند در سطح بالایی از آمادگی هستند و حفظ قرآن را در این سطح پیگیری نکرده‌ام که بتوانم با حفاظ مسلط فعلی رقابت کنم. اگر این تسلط حاصل شود و در قرائت به موفقیت برسم، شاید رشته بعدی حفظ قرآن باشد.
ایکنا – برخی از کارشناسان می‌گویند اگر قاری قرآن حافظ نیز باشد، برای تلاوت او کمک‌کننده است. حافظ قرآن بودن تأثیری بر تلاوت شما داشته است؟
احساس می‌کنم وقتی قرآن را از روی مصحف شریف می‌خوانم، تسلطم بیشتر است، به خاطر اینکه قاری در لحظه به پنج یا شش لغت بعدی نیز دسترسی دارد و می‌تواند لحن را برای آن کلمات تنظیم کند. نکته دیگر اینکه دوستانی که حافظ هستند، برای خواندن آیات کار راحت‌تری دارند، برای اینکه قبلاً آیات را خوانده‌اند و امکان غلط اعرابی بسیار کم است، مگر اینکه آن واژه را به غلط حفظ کرده باشند و حتی گاهی اگر از روی مصحف بخوانند، ممکن است آن غلط را مجدد بیان کرده و متوجه اشتباه خود نشوند، لذا توصیه می‌کنم، حفاظی که در ابتدای راه هستند، حتماً از نظر اعراب، تلفظ و خواندن عبارات دقت کافی داشته باشند، چون پس از حفظ، اصلاح آن سخت خواهد شد.
ایکنا – در زمینه قرائت بیشتر از محضر کدام اساتید در همدان و تهران بهره برده‌اید. کدام استاد بیشترین تأثیر را بر شما داشته است؟
از کودکی در جلسات استادان صالحی و مهدی ساعد را در همدان حضور داشتم. الان هم در تهران به خاطر اینکه دانشجو هستم بیشتر از جلسات استادان محسن یاراحمدی، احمد ابوالقاسمی بهره می‌برم. در دوره آموزش عالی تیم ملی قاریان شورای عالی قرآن هم در خدمت اساتید محترم هستم. بیشترین حضور من مربوط به جلسه استاد یاراحمدی است، نسبت به ایشان خیلی ارادت دارم و همیشه با علاقه به جلسه ایشان رفته‌ام.
بعد از اینکه مشکلی در صدای من ایجاد شد، اساتید زیادی به من کمک کردند تا بهبود یابم، استاد احمد ابوالقاسمی انگیزه اصلاح صدایم را در من ایجاد کرد و بعد هم استاد غلامرضا شاه‌میوه و در کنار اینها استاد محسن یاراحمدی بسیار کمک کردند.
ایکنا – در مورد مشکل صدا بیشتر توضیح دهید.
مشکل من نحوه تولید صوت بود، برخی از افراد صدایشان از جای مناسبی در دهان خارج نمی‌شود و وقتی خروجی صدا خوب نباشد، مسلماً تلاوت شکل خوبی نخواهد داشت. احساس می‌کنم این ایراد به دلیل تقلید از سبک استاد مصطفی اسماعیل بود. این مشکل با تذکرات مکرر اساتید تا حد بسیار زیادی رفع شد.
ایکنا – چه برنامه‌ریزی‌ای برای آینده فعالیت‌های قرآنی خود انجام داده‌اید؟
برنامه اصلی‌ام این است تا در این مسیر بیشتر برای پیشرفت و ارتقا تلاش کنم.
حضرت علی(ع) می‌فرمایند: «تَذِلُّ الاُمورُ للمَقاديرِ حتّى يكونَ الحَتفُ فی التَّدبيرِ» یعنی آنقدر در امور دنیا و قضا و قدر ذلیل می‌شوند که تدبیر معنایی ندارد. اگر بخواهم بگویم امسال رتبه اول مسابقات بین‌المللی ایران را دریافت می‌کنم، لزوماً اتفاق نمی‌افتد، این امر بستگی به حالی که طی روزهای منتهی به مسابقات می‌توانم داشته باشم، دارد. مسلماً هر قاری دوست دارد، رتبه مسابقات بین‌المللی قرآن ایران را دریافت کند، اما احساس می‌کنم، توجه بیش از حد به این مسئله باعث می‌شود فرد از آن هدف باز بماند.، آن فرد باید مسیر خود را طی کند و برای ارتقای سطح تلاوتش تلاش کند تا نهایتاً شاید بتواند به مرحله بین‌المللی برسد. بسیاری از اساتید هم گفته‌اند در مسابقات مقایسه نکنید و نگویید فلانی بهتر خواند پس من چکار کنم؟ شخص باید روی خودش تمرکز داشته باشد و سعی کند، بهترین چیزی را که در آن لحظه و در آن زمان و مکان است، ارائه دهد.
ایکنا – شما عضو تیم ملی قاریان جوان هم هستید. حضور در این طرح چه تاثیری روی تلاوت شما و سایر افراد داشته و اصلاً وجود این طرح را چقدر لازم می‌دانید؟
اولین چیزی که این طرح و این دوره برای ما مهیا کرده است، باز شدن باب دوستی بیشتر بین قاریان هم‌نسل‌ام بوده است و این برای جامعه قاریان لازم است، به خاطر اینکه در آینده باب رقابت باعث نشود، رفاقت‌ها به راحتی از بین برود.
نکته دیگر اینکه از محضر اساتید باتجربه‌ای در این دوره‌ها بهره می‌بریم. همچنین یادگیری قرائات هم در برنامه قرار دارد و قرائت حفص از عاصم به طریق شاطبیه را در محضر استاد حمیدرضا مستفید فرا گرفتیم و الان در مرحله اجازه‌نامه است.
ایکنا – در مورد سبک و سیاق تلاوت خود بگویید. بیشترین تأثیر را از کدام قاری گرفته‌اید؟
پایه تلاوتم سبک محمد رفعت است، ولی متناسب با سبک پایه ممکن است از یک سری شنیده‌های دیگر هم استفاده کنم.
ایکنا – از برخی قاریان جوان که در مورد نسل جدید قاریان و تفاوتشان با نسل قدیمی سوال می‌کنم، خیلی‌ها اعتقاد دارند، نسل جدید قطعاً تلاوت‌های جذاب‌تری دارند. آیا تغییر رویه‌ای در بحث تلاوت قاریان نسل جدید و نسل قدیم شاهد هستیم؟
من اول نظر اساتید را می‌گویم و بعد تحلیل خودم را خواهم گفت. نظر اساتید به ویژه در دوره آموزش عالی این بود که نسل جدید از نظر سطح تلاوت و نوع تلاوت خیلی بالاتر از نسل قدیم قرار گرفته است به خاطر اینکه این نسل در سنین خیلی پایین‌تر توانسته به سطح بالایی از تلاوت برسد، نمونه بارز هم قاریان حاضر در دوره تیم ملی است و اکثرا زیر 25 سال سن دارند. اگر گذشته را نگاه کنیم، احساس می‌کنید سرعت پیشرفت نسل جدید خیلی بالاتر از نسل قدیم بوده و خیلی زودتر به جایگاه مطلوبی در تلاوت قرآن رسیده‌اند. نمونه بارز هم امیرحسین رحمتی و سیدمحمد حسینی‌پور هستند که رتبه اول مسابقات سراسری سازمان اوقاف در سطح کشور را در کارنامه دارند. این نسل سطح بالایی از تلاوت را در زمان خیلی کم محقق کرده‌اند.
نظر خودم هم این است که گرایش و میل نسل جدید به تلاوت اصیل خیلی بیشتر از نسل قبل است، به ویژه مراجعه به قراء نسل اول بسیار در این نسل زیاد است. تمایل به تلاوت اصیل و معنامحور و تلاوت خاشع و شکیل در این نسل بسیار زیاد است. الان شاهدیم در بین جوانان توجه به معنای قرآن به نحو شایسته وجود دارد. شاید به این دلیل است که اولاً درون یک جمعی هضم شده‌اند و مداوم از اساتید درباره توجه به معنای قرآن می‌شنوند. ذهن نویی دارند و این موارد را کنار هم گذاشتهاند، البته هنوز راه پیشرفت باز است و این نیست که اگر یک قاری در سنین پایین به جایگاه خوبی رسید، دیگر متوقف شود، ضمن اینکه امید زیادی هست که نسل آینده بتواند یک ارتقای چشمگیری نسبت به گذشته داشته باشد.
گفت‌وگو از تیمور کاکایی
انتهای پیام
