مراد از دو بهشت و دو جهنم در آیات و روایات چیست

به گزارش ایکنا، مجید زهدی؛ مدرس حوزه و دانشگاه، 13 شهریورماه در نشست علمی «تفاضل بین ائمه علیهم‌السلام» با اشاره به برخی شبهات پیرامون اهل بیت(ع) به شبهه مطرح‌شده در مورد اهدای انگشتری از سوی امام علی(ع) در نماز به سائل اشاره کرد و با بیان اینکه چطور است که حضرت علی(ع) وقتی تیر از پای مبارکشان بیرون آوردند احساس نکردند ولی وقتی سائل از ایشان تقاضای کمک کردند انگشتر خود را بیرون آوردند و به سائل بخشیدند، گفت: جواب این است که کار نیکان را نباید با خود مقایسه کنیم؛ در تعبیری از امام(ع) داریم که لا یقاس بنا احد؛ احدی از افراد با اهل بیت(ع) قیاس نمی‌شوند و حتی پیامبران اولی‌العزم هم انسان کامل مطلق مانند 14 معصوم نیستند.

 

وی افزود: در روایت دیگری داریم که ما اهل بیت را از مقام ربوبی پایین بیاورید و هر چه می‌خواهید درباره ما بگویید. امام صادق(ع) فرمودند: قلوب ما ظرف‌های مشیت خداوند است که امام خمینی(ره) در این باره توضیحاتی مبسوطی دارند.

 

زهدی با بیان اینکه میلیاردها مفسر و عالم و فقیه یک نفس امام صادق(ع) هم نمی‌شوند، اظهار کرد: برخی برداشت نادرستی از تعبیر سلمان منا اهل البیت دارند و فکر می‌کنند یعنی سلمان مانند اهل بیت(ع) است؛ این تعبیر غلط است؛ سلمان کجا و اهل بیت کجا بلکه مراد این است که سلمان با آن همه مقام نزدیک‌ترین فرد به ما در مقام معنوی در بین مردم زمانه خود است. تعبیر تالی‌تلو معصوم هم تعبیر غلطی است. 

 

زهدی با اشاره به شبهه مطرح‌شده در مورد اهدای انگشتر به سائل از سوی علی(ع)، گفت: انسان گاهی مقام فانی در خدا را دارد و فقط حق و خدا را می‌بیند و از غیر حق غافل می‌شود؛ در این حال فرد غرق در جمال الهی است و توجه به خود و غیرخدا ندارد و در چنین لحظاتی انسان از درد و پا هیچ خبری ندارد؛ نفس انسان اگر توجه شدید به چیزی پیدا کرد از مسائل دیگر غافل می‌شود؛ این موضوع حتی برای افراد عادی مانند ما هم پیش می‌آید. از علی(ع) پرسیدند که خدا را می‌بینی و ایشان فرمودند من خدایی را که نبینم عبادت نمی‌کنم که مراد غرق‌شدن در خداست.

 

مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه حضرت علی(ع) به مقامی رسیده است که به اجسام توجهی ندارد و فقط به خدا متوجه است، اظهار کرد: در حالی که حضرت و معصومین(ع)، هم خلق و هم خدا را می‌بینند در چنین حالتی، جمع بین حق و خلق است که این مقام از مقام سجود بالاتر است زیرا انسان در این مقام جمع بین دو چیز کرده است و این سخت‌تر است؛ لذا حضرت فرمودند: ما رایت شیء الا و رایت الله قبله و بعده و معه و فیه. البته این رؤیت و دیدن، دیدن با چشم ظاهر نیست زیرا لا تدرکه الابصار و لکن تدرکه القلوب بحقایق الایمان. توجه به یک شان ائمه را از توجه به شئون دیگر باز نمی‌دارد لذا علی(ع) در هنگام اهدای انگشتری هم غرق در توجه به خداوند است. این اشکال برای آن است که ما مقامات اهل بیت‌(ع) را نمی‌توانیم درک کنیم و با خودمان قیاس می‌کنیم.

 

مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به شبهه دیگری در مورد اهل بیت(ع)، اظهار کرد: گفته می‌شود اهل بیت(ع) دنیا را مذمت و سرزنش کرده‌اند؛ امام علی(ع) خطاب به دنیا فرمودند: ای دنیا برو غیر علی را بفریب چون من تو را سه طلاقه کرده‌ام. همین علی(ع) که به خدا عرض می‌دارد خدایا من به خاطر ترس از جهنم تو را عبادت نمی‌کنم و نه به خاطر شوق بهشت بلکه تو را به خاطر خودت عبادت می‌کنم ولی گاهی از خدا لذات بهشتی را می‌خواستند. در برخی روایات داریم که حضرات از خدا تقاضای رزق وسیع و وسعت و امکانات زندگی داشتد. بین این‌ها منافاتی وجود ندارد زیرا چه اشکالی دارد انسان امکانات دنیوی را در مسیر ارتقاء داشته باشد. اگر ثروت و دنیا، قلب ما را ربود هلاکت است ولی اگر اینطور بودیم که در مسیر تکامل از آن استفاده کردیم ایرادی ندارد.

 

زهدی افزود: ثانیا وجود مقدس 14 معصوم(ع) هم مانند همه بدن و روح دارند و رسیدن به مراتب عالی مانند رضوان خدا در تنافی با رسیدن به مقامات مادی بهشتی ندارد؛ در سوره الرحمان به «جنتان» اشاره شده است که یک بهشت لقای خداست و بهشت دیگر هم جنات تجری من تحتها الانهار است. لذا جنه‌اللقاء مقصد نهایی اهل بیت(ع) است. در مناجات شعبانیه می‌خوانیم: الهی هب لی کمال الانقطاع الیک ...؛ ما یک حجب ظلمانی مانند حسادت و کینه و گناه و ...داریم ولی گاهی خود بهشت هم برای اولیاء الهی، حجاب رسیدن به خداست. اگر دل به جنات تجری دادیم از جنت لقا خبری نیست. در این مسیر سیر و سلوک مقاماتی به انسان می‌دهند ولی اگر او به آن‌ها دلخوش نکرد مقامات بالاتری به او خواهند داد. 

 

زهدی با بیان اینکه در روایات داریم که مردم مشتاق بهشت هستند ولی بهشت مشتاق دیدار سلمان است، اظهار کرد: مقصد نهایی اهل بیت(ع) لقای خداست ولی ما دو بهشت داریم که یکی بهشت جنات تجری است و دیگری فادخلی فی عبادی یا عند ملیک مقتدر است. شاه محمود غزنوی، غلامی داشت که او را خیلی دوست داشت لذا برخی وزرا به او معترض شدند که رمز این کار چیست که تو به ما کم توجه هستی ولی به غلامی که جمال و جلالی ندارد اهمیت زیادی می‌دهی؛ او گفت چون او مرا به خاطر خودم می‌خواهد نه مال و ثروت و موقعیت ولی شما خیر و برای اینکه آنان را بیازماید یک روز شترانی را از بار طلا پر کرد و به بیرون رفتند تا در جایی بار شتر ریخت و شاه محمود گفت هر کسی دوست دارد طلاها را برای خودش بردارد، همه مشغول شدند جز این غلام. لذا هدف عارفان، خود خداست. بسیاری از غیر عرفا چون درک مقام عارف را ندارند و مقصد نهایی آنان بهشت موعود است عرفان را زیر سؤال می‌برند. 

 

مدرس حوزه و دانشگاه اضافه کرد: ادعیه‌ای مانند دعای ابوحمزه و مناجات شعبانیه، دعاهای سحر و ادعیه روزهای ماه مبارک رمضان و ... منابع مهمی برای شناخت اهل بیت(ع) است نه صرفا روایات فقهی که برای احکام خمسه است. مباحث معنوی و عرفانی را اهل بیت در ادعیه بیان کرده‌اند. بنابراین بهشت دو نوع است یکی بهشت لقا و دیگری جنات عدن و جنات تجری من تحتها الانهار.  جهنم هم دو نوع است؛ یکی جهنمی است که انسان‌ها در آن می‌سوزند و جهنم دیگر آن است که علی(ع) در دعای کمیل فرمودند: الهی و ربی صبرت علی حر نارک کیف اصبر علی فراقک. من گویی بر عذاب آتش تو صبر کردم ولی چگونه بر آتش فراق تو صبر کنم.

 

این پژوهشگر تصریح کرد: همه اهل بیت(ع) این دعا را خوانده‌اند که ای خدا اگر مرا داخل آتش کنی به اهل جهنم خواهم گفت که من تو را دوست دارم یعنی اگر مرا داخل جهنم هم کنی دست از تو برنمی‌دارم و این همان جهنم فراق است. بنابراین این شبهه که وارد کرده‌اند که چرا اهل بیت(ع) در عین اینکه در حد اعلی بودند باز تقاضای بهشت دنیا را داشته‌اند.