جهاد علمی؛ درس بزرگ سیره امام صادق(ع) برای جامعه امروز

بالندگی امروز شیعه مرهون و مدیون تلاش‌های علمی امام صادق(ع) است. امروزه بیشترین روایات موجود از اهل بیت(ع) به این امام همام اختصاص دارد و همه ما از برکات وجودی ایشان بهره‌مند هستیم.

 

خبرنگار ایکنا برای آشنایی بیشتر با سیره علمی آن حضرت با ماندانا جلالی، مدرس و مبلغ حوزه خواهران گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانیم؛

 

 

در مورد امام صادق(ع) و نقش ایشان در تثبیت تشیع و انتقال مذهب جعفری به نسل‌های آینده، مهمترین کار ترویج مباحث علمی بود؛ به دلیل اختناقی که در دوران بیشتر ائمه(ع) و حتی امام صادق(ع) وجود داشت ایشان مجبور بودند که این نوع مباحث را به صورت چهره به چهره و نفر به نفر به شاگردانشان منتقل کنند. اما چرا این اضطرار وجود داشت؟ زیرا در این زمان آموزه‌های انحرافی زیادی وارد اسلام شده بود یعنی افکار الحادی و التقاطی وارد دنیای اسلام شده بود و حتی در درون شیعه هم با حمایت حاکمیت اختلافاتی ایجاد شده و فرقه‌های درون شیعی در حال نضج بودند لذا اگر بازتعریف حدود و ثغور و مرزهای تشیع ناب توسط امام(ع) انجام نمی‌شد شاید امروز چیزی از تشیع خالص به دست ما نرسیده بود و به همین دلیل هم از امام صادق(ع) به عنوان احیاگر مذهب جعفری یاد می‌شود در حالی که اساسا تشیع از مدت‌ها قبل‌تر وجود داشت.

 

بزرگترین جهادی که امام صادق(ع) در کنار جهاد سیاسی داشتند، جهاد علمی بود؛ در آستانه زمانی که نمادهای شیعه در معرض خطر و افتادن در وادی شبهات و تحریفات بود، امام صادق(ع) با جهاد علمی خطوط شیعه را متمایز کردند و با تربیت شاگردان فراوان از حریم شیعه مرزبانی کردند و این نعمت بزرگی است که از ناحیه آن حضرت به ما رسیده است؛ حضور علمی و اثرگذار رخداد مهمی است که فضلای حوزه باید بیشتر بر روی آن تحقیق کنند.

 

امروز که جامعه ما شاید شباهت زیادی به روزها و دوره علمی و معرفتی امام صادق(ع) دارد باید بیشتر از سیره این امام(ع) الگو بگیرد و لازم است محققان، اندیشمندان و صاحبان فضل و آگاهی علاوه بر اینکه خودشان مبانی را تبیین کنند باید تکثیر هم بشوند و شاگردان مبرزی تربیت کنند تا بتوانند از کیان شیعه حفاظت و حراست کنند. آن چیزی که رهبر معظم انقلاب از آن به عنوان امر واجب و فوری یاد کرده‌اند جهاد تبیین است و شاید سیره و رفتار امام صادق(ع) بهترین الگو و اسوه در این زمینه است. این درس بزرگی است که ما باید از امام صادق(ع) فرا بگیریم. 

 

 

بله؛ از نکات مهم دیگر در زندگانی امام صادق(ع) تربیت شاگردان برجسته در دوره خفقان حکومت بنی‌امیه و بنی‌عباس بوده است؛ برخلاف چیزی که ما تصور می‌کنیم که امام(ع) حلقه درس و بحث علمی رسمی داشته‌اند و آزادانه به تبلیغ شیعه می‌پرداخته‌اند این جلسات موضعی و مقطعی مثلا در ایام حج وجود داشته است لذا بیشترین روایات از امام صادق(ع) در ایام حج به ما رسیده است؛ حضرت کرسی‌های کوتاه‌مدت داشته‌اند و در این مدت مطالب علمی زیادی را به ما منتقل کرده‌اند.

 

در شرایطی که امکان علم‌آموزی برای سال‌های متمادی در یک رشته و حوزه علمی خاص وجود ندارد باید با الگوگیری از امام صادق(ع)، از فرصت‌های کوتاه‌مدت بهره ببریم و نیروهای با انگیزه برتر را شناسایی کنیم و بتوانیم برای امتداد و توسعه تشیع در جهان و فراهم‌کردن زمینه ظهور اتفاقات مهمی را رقم بزنیم.

 

روزی یکی از یاران ایشان خدمتشان رسید و از جوانی بین اقوامشان گلایه کرد و اینکه این فرد گرفتار شبهات انحرافی و مادی‌گرایانه شده است تا جایی که به وجود مقدس پیامبر(ص) ناسزا می‌گوید و در بین اقوام خود شبهه در مورد دین و پیامبر(ص) ایجاد می‌کند؛ حضرت فرمودند که این جوان آیا حاضر است با من سخن بگوید؟ این جوان با اینکه رویکرد روشنفکری داشته است اما اهل مجادله هم بوده است؛ امام صادق(ع) با وجود خفقان و فضای سنگینی که دشمنان ایجاد کرده بودند فرمودند که من سوار مرکبی می‌شوم و ایشان هم به من نزدیک شود تا با همدیگر مباحث کنیم و چنین شرایطی را ایجاد می‌کنند و بعد از این گفت‌وگو آن فرد از یاران بزرگ امام صادق(ع) شدند. امروز حجم زیادی از روایات رسیده از وجود مقدس امام صادق(ع) را مدیون این فرد هستیم. این فرد نزد امام به مقامی رسید که امام(ع) ایشان را به مناظره با بزرگان کلامی مذاهب و ادیان دیگر می‌فرستادند و این فرد یعنی هشام بن حکم دفاعی کلامی و جانانه از تشیع داشته است و امروز روایات زیادی از امام صادق(ع) از ناحیه این مرد بزرگ به دست ما رسیده است.  

 

این روایت و گزارش یکی نمونه از نمونه‌های متعدد تاریخی است و به ما درس می‌دهد مخالفان و به خصوص جوانان را طرد نکنیم و وقتی توانمندی داریم خودمان در فضایی آرام با آنان سخن بگوییم و اگر خودمان هم توانمندی علمی لازم را نداریم به افراد مسلط و مورد اطمینان ارجاع دهیم. این افراد عمدتا به دلیل نخبگی و تیزهوشی که دارند دچار این مشکلات فکری هستند و اگر لجاجت درونی نداشته باشند چهره‌های فوق‌العاده و بزرگی برای نشر اسلام خواهند بود. 

 

 

بله. امام صادق(ع) در روایتی که سخنان مشابه آن هم به کرات در فرمایشاتشان وجود دارد بر حسن خلق، صداقت، ادای امانت، عیادت بیماران و برخورد نیک با همسایگان و اقوام و سایر مردم به عنوان مبانی اساسی شیعه تاکید فرموده‌اند، برخلاف تصور ما که فکر می‌کنیم صرفا باید به مسائل عبادی بپردازیم. امروز نیاز جدی ما در عرصه اجتماعی همین فرمایشات امام(ع) است؛ روایتی در اصول كافی به سند صحيح از زيد بن شحام نقل شده كه گفت: امام صادق(ع) به من فرمود: بر هر كس از شيعيان كه اطاعتم می‌كنند و به سخنم عمل می‌نمايند سلام برسان، و شما را به خداترسی سفارش می‌كنم و ورع در دينتان و تلاش برای خدا، و راستگويی و ادای امانت و طول سجود و خوب همسايه‌داری کردن، كه حضرت محمد(ص) اين‌ها را آوردند. و رد امانت را به هركسی كه به شما سپرد رعايت نماييد، نيكوكار بود يا بدكار، زيرا رسول خدا(ص) می‌فرمود نخ و سوزن هم ادا شود.

 

عشيره‌تان را صله كنيد و در تشييع جنازه‌های امواتشان شركت نماييد و بيمارانشان را عيادت كنيد و حقوقشان را ادا نماييد، زيرا هر كسی از شما در دينش ورع داشته باشد و در گفتارش راست بگويد و امانت را ادا نمايد و خلق خويش را با مردم نيكو گرداند گفته خواهد شد: اين شخص جعفری است و آن مرا خرسند خواهد ساخت و از اين جهت شادمان خواهم شد و گفته می‌شود: اين ادب‌آموزی جعفر است و چنان‌چه برخلاف آن باشد بلا و ننگش به من می‌­‌رسد و گويند: اين است ادب‌آموزی جعفر!