آیت‌الله موسوی اصفهانی متأثر از مکتب سامرا بوده است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی محمودی، استاد حوزه علمیه، 15 آبان ماه در نشست علمی «بزرگداشت آیت‌الله سیدمحمدتقی موسوی اصفهانی، نویسنده کتاب مکیال‌المکارم» با بیان اینکه تحلیل روش‌شناسی کتاب مکیال‌المکارم کار ساده‌ای نیست، گفت: شخصیت‌شناسی صاحب این اثر به صورت مستقیم در روش‌شناسی تالیف این کتاب شاید مؤثر نباشد ولی قطعاً می‌تواند به این موضوع کمک کند لذا بنده مقداری درباره شخصیت علمی و معنوی ایشان سخن خواهم گفت.

 

وی افزود: ایشان از کودکی کوشش و جدیت و پشتکار عجیبی داشته است زیرا کم سراغ داریم که یک کودک 10 ساله بتواند کتاب نصاب‌الصبیان را استنساخ کند و بعد هم کتب دیگری را استنساخ کرده است؛ در 17 سالگی شرح الکافیه و در 19 سالگی شرح المفصل زمخشری و در 15 سالگی، کتاب ایضاح الشبهات و در 25 سالگی ابواب الجنات فی آداب الجمعات را تألیف کرده است. ایشان ایضاح را در 15 سالگی تألیف کرده و در کتاب ابواب هم به آداب و مناسک جمعه پرداخته که کم‌نظیر است.

 

محمودی با بیان اینکه شواهد نشان می‌دهد ایشان از مکتب سامرا تأثیر زیادی پذیرفته است، اظهار کرد: ایشان توجه خاصی به امام عصر(عج) داشتند و در این زمینه کاملاً تحت تأثیر مکتب سامراء بوده است. میرزای شیرازی بعد از ارتحال شیخ انصاری حدود 10 سال در نجف زعامت شیعه را عهده‌دار بود و بعد تصمیم گرفت که آن را به سامرا منتقل کند و دلیل این مسئله هم جلب توجه عمومی به سمت امام عصر(عج) بوده است و انتقال حوزه درس به مکان تولد و غیبت حضرت طبیعتاً تأثیر خود را باقی می‌گذارد.

 

وی افزود: ما در شاگردان مرحوم میرزا حرکتی می‌بینیم که در قرن قبل وجود نداشت و آن این است که شاگردان برجسته میرزا در مهدویت تألیفات ارزنده‌ای از خود باقی گذاشتند؛ اولین شخص مرحوم محدث نوری است که سه کتاب پر ارزش درباره امام نوشت از جمله جنه الماوی، کشف الاسرار و النجم الثاقب که به فارسی تألیف شده است. 

 

استاد حوزه علمیه بیان کرد: مرحوم میرزای شیرازی بر نجم ثاقب شاگردش تقریظ نوشت که باعث تشویق شاگردان برای تألیف در زمینه مهدویت بوده است؛ فرد دیگر مرحوم شیخ فضل‌الله نوری خواهرزاده مرحوم محدث نوری و از شاگردان میرزا بود که کتاب الصحیفه المهدویه را که مجموعه ادعیه پیرامون امام زمان(عج) است را نوشت و محدث نوری بر آن شرح نوشت. محمدباقر قائنی مجتهد بیرجندی هم شاگرد دیگر میرزا است که استعداد عجیبی در فقه داشت و مرحوم میرزا برای تألیف کتب خیلی به ایشان اصرار داشت. فرد دیگر مرحوم سیدابوالقاسم حسینی دهکردی است که «منبر الوسیله» را نوشت و در این کتاب توجه خاصی به امام زمان(عج) دارد. 

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه آیت‌الله دهکردی بعد از تحصیلاتش از سامرا به اصفهان برگشت و وقتی صاحب مکیال‌المکارم کتاب «وظیفه الانام» را نوشت بر این کتاب شرحی نگاشت، تصریح کرد: این نشان می‌دهد مرحوم میرزا شاگردان را تشویق کرده بودند تا در مورد امام عصر شرح و تألیف داشته باشند. مرحوم دهکردی کتاب وظیفه را بسیار مفید توصیف می‌کند و جالب اینکه آیت‌الله موسوی اصفهانی اجازه اجتهاد و نقل حدیث را از آیت‌الله دهکردی دارد و در این اجازه اجتهاد، در وصف صاحب مکیال می‌نویسد: جناب العامل العامل و الفاضل الکامل الجامع للکلمات النفسانیه ...؛ این استاد در حق شاگردش نوشته است اخونا و صدیقنا ادامه التاییدیه و صاحب الذهن النقاد. 

 

محمودی اضافه کرد: دیگر شاگرد میرزای شیرازی که استاد آیت‌الله اصفهانی است آیت‌الله منیرالدین بروجردی است که میراث مکتب سامرا را به صاحب مکیال هم منتقل کرده است. مرحوم علی‌اکبر صدرالاسلام همدانی هم با یک واسطه متعلق به مکتب سامرا است؛ او شاگرد محدث نوری است که کتاب تکالیف الانام فی غیبه الامام را تألیف کرده است. این مجموعه آثار مهدی در شاگردان مکتب سامرا تألیف شد و آیت‌الله اصفهانی به شدت متأثر از مکتب سامرا است لذا ارادت به امام زمان(عج) در کتب ایشان موج می‌زند، از جمله فرموده است: در سحرگاهان که برای نماز شب برمی‌خواستم، این مطالبم به ذهنم می‌رسید و در نیمه شب با امام مناجات و مخاطبه داشتم و اشعاری هم در همین اوقات سروده است. 

 

وی افزود: خود ایشان در مکیال آورده است که خداوند مواهب و الطاف زیادی نصیب من کرده است و به نظر می‌رسد توجه ایشان به ساحت قدسی امام عصر(عج) یکی از بزرگ‌ترین الطاف خداوند به ایشان بوده است. وقتی در خواب امام زمان(عج) را دید، بعد از آن الطاف و برکاتی دید؛ ایشان سه جا در عالم رؤیا خدمت امام تشرف داشته است. 

 

محمودی بیان کرد: مرحوم صاحب مکیال در تألیف آثار خود متأثر از روش حدیثی و روش مکتب سامرا است؛ مرحوم صاحب مکیال از محدثان بزرگوار مانند علامه مجلسی در این کتاب نام برده است؛ ایشان در این کتاب 71 بار از مجلسی نام برده و از او نقل مطلب دارد؛ 30 مورد هم از مرحوم محدث نوری مطلب یاد و از ایشان تجلیل کرده است. تجلیل از فقها و محدثان مکتب سامرا و عدم ذکر نام فلاسفه و عرفا در تألیفات خود نشان می‌دهد و او تمایلی به استفاده از روش عرفان و فلسفه نداشته و پیرو روش فقها و محدثان بوده است. 

 

استاد حوزه افزود: در پاورقی یکی از صفحات مکیال آورده است که برخی شارحان گفته‌اند ... و نام این شارح را که منظورش ملاصالح مازندرانی است نام نبرده است. جالب اینکه ملاصالح مازندرانی براساس مطالب این پاورقی به تجرد نفس و روح معتقد بود و آیت‌الله اصفهانی در این بحث با نظر ملاصالح مخالفت کرده و می‌گوید درست آن است که غیر از خداوند در عالم، مجردی وجود ندارد لذا مخالفت وی بدون ذکر نام است همچنین در بحث بیعت با صوفیه به شدت مخالفت کرده و با ذکر ادله دیدگاه آنان در مورد بیعت با قطبشان را رد کرده است.