صنعت حلال در قزاقستان؛ پلی برای تقویت پیوند تجاری با کشورهای اسلامی

به گزارش ایکنا به نقل از رایزنی فرهنگی ایران در قزاقستان، حلال به معنای «مجاز» از دیدگاه قوانین اسلامی(شریعت) است؛ این اصطلاح شامل مواد غذایی و سایر کالاهایی است که مصرف آن‌ها برای مسلمانان مجاز است. به عنوان مثال، برای اینکه گوشت، حلال محسوب شود، باید حیوان مطابق با قواعد خاصی ذبح و دعای خاصی در حین ذبح خوانده شود، همچنین محصول نباید حاوی گوشت خوک یا مشتقات آن، نظیر چربی خوک باشد.

محصولات حلال نه تنها برای مسلمانان اهمیت دارد، بلکه توجه مصرف‌کنندگانی را نیز جلب می‌کند که به طبیعی بودن، تازگی و ایمنی محصولات اهمیت می‌دهند.

در قزاقستان، چندین نهاد، از جمله سازمان‌های «حلال دمو»، «کازاستاندارد»، «انجمن صنعت حلال قزاقستان» و «مرکز کیفیت حلال» مجاز به صدور گواهی حلال هستند.

سازمان‌های اصلی صدور گواهی حلال در قزاقستان

«حلال دمو» یک بخش وابسته به اداره دینی مسلمانان قزاقستان به شمار می‌رود که با هدف حمایت از صنعت حلال و تأمین محصولات مطابق با استانداردهای شریعت در بازار داخلی تأسیس شده است.

از زمان تأسیس در سال ۲۰۱۴، «حلال دمو» بیش از ۱۸۰۰ شرکت داخلی و خارجی را گواهی کرده است که نیمی از آن‌ها در حوزه خدمات عمومی و رستوران‌ها فعالیت می‌کنند. همچنین، «حلال دمو» شش استاندارد مبتنی بر تجربه بین‌المللی را تدوین کرده است که به گفته مسئولان اداره دینی مسلمانان قزاقستان به حفظ سطح بالای گواهی‌گذاری کمک می‌کند.

در شهرهای بزرگ قزاقستان، از جمله آستانه، آلماتی، چیمکنت و طراز، همه ساله نمایشگاه‌های  «HALAL EXPO»توسط «حلال دمو» برگزار می‌شود.

شرکت دولتی «کازاستاندارد» نیز دارای مجوز صدور گواهی برای محصولات مطابق با استانداردهای حلال است. این سازمان فرآیند بررسی تولید و صدور گواهی را برای شرکت‌هایی که به بازارهای داخلی و بین‌المللی تمایل دارند، انجام می‌دهد.

انجمن صنعت حلال قزاقستان که یک انجمن مستقل است با صدور گواهی حلال، انطباق محصولات با الزامات شریعت و استانداردهای بین‌المللی را تأیید می‌کند. این سازمان دارای مجوز برای انجام بازرسی‌ها و بررسی‌های منظم از شرکت‌ها و واحدهای تولیدی است. شرکت «مرکز کیفیت حلال» یک شرکت خصوصی است که دارای مجوز صدور گواهی حلال است.

فرآیند صدور گواهی شامل چند مرحله از ثبت درخواست برای بررسی تا تجزیه و تحلیل مجموعه و اطمینان از تطابق محصول با استانداردها و ضوابط تعیین شده است. رعایت اصول بهداشتی و استانداردهای تولید و همچنین شرایط نگهداری و حمل‌ونقل محصولات بخش مهمی از فرآیند صدور گواهی است؛ کارشناسان تمامی مراحل تولید را بررسی می‌کنند تا از انطباق محصول با الزامات شریعت اطمینان حاصل کنند؛ به کیفیت مواد اولیه و استانداردهای بهداشتی توجه ویژه‌ای می‌شود.

هزینه صدور گواهی بستگی به نوع فعالیت شرکت، تعداد محصولات و هدف بازار (داخلی یا صادراتی) دارد.  برای تولیدکنندگان مواد غذایی، هزینه دریافت نشان حلال از ۳۰۰ هزار تنگه شروع می‌شود و ممکن است تا ۸۸۰ هزار تنگه برسد. برای دکه‌های فست‌فود، هزینه گواهی‌نامه ۱۰۰ هزار تنگه و برای کافه‌ها و رستوران‌ها از ۲۵۰ هزار تنگه آغاز می‌شود.

همچنین هزینه‌های آزمایشگاهی و مأموریت برای بازرسی‌های خارج از محل، در صورت نیاز، جداگانه محاسبه می‌شود. قیمت‌های ذکر شده برای گواهی‌های داخلی است. هزینه دریافت گواهی‌های بین‌المللی حلال از ۲ هزار دلار آغاز می‌شود، زیرا هر کشور استانداردها و الزامات خاص خود را دارد.

هر گواهی به مدت یک سال معتبر است. پس از پایان این مدت، شرکت باید برای تمدید قرارداد مجدد درخواست دهد. هزینه تمدید گواهی از ۲۵ هزار تنگه شروع می‌شود و بسته به مقیاس شرکت و نوع محصول متفاوت است.

نظارت و مسئولیت

سازمان‌هایی که مسئول صدور گواهی محصولات حلال هستند، در تمامی مراحل تولید، بازرسی‌ها و کنترل‌های لازم را انجام می‌دهند.

با وجود این سطح از کنترل، بخش نظارت بهداشتی و اپیدمیولوژیکی وزارت بهداشت، محصولات حلال را از نظر انطباق با اصول شریعت بررسی نمی‌کند؛ وظایف این بخش تنها محدود به رعایت کلی استانداردهای ایمنی تعیین‌شده در مقررات فنی است؛ در حالی که رعایت استانداردهای حلال به عنوان یک امر اختیاری باقی می‌ماند.

اختلاف در «حلال»

آلفارابی بولاتجان، عالم دینی معتقد است که رقابت بین گواهی حلال منجر به رقابت بین برندها می‌شود.

این عالم دینی می‌گوید: معیارهای مختلفی برای حرام و حلال بودن محصولات بین شاخه‌های مختلف مذاهب وجود دارد. مثلاً در مذهب حنفی کوسه حرام و در مذهب شافعی حلال است.

بولاتجان همچنین تأکید کرد که حتی در مذهب حنفی نیز علمای مختلفی وجود دارند که برداشت‌های متفاوتی از مفهوم حلال و حرام دارند. اسلام افزون بر حرام و حلال بودن جنس، مفهوم مکروه را نیز دارد که به معنای مذموم است اما حرام نیست یعنی می‌توانید بخورید و گناه محسوب نمی‌شود، اما خوردن آن نامطلوب است. مثلاً در مذهب حنفی، گوشت اسب را مکروه می‌دانند، یعنی نامطلوب.

افزایش محبوبیت و پتانسیل صادرات

محصولات دارای گواهی حلال نه تنها در میان مسلمانان قزاقستان، بلکه در میان کشورهای آسیایی و خاورمیانه نیز تقاضای زیادی دارند. بنابراین، تولیدکنندگان قزاقستانی به سهولت گواهینامه‌ها را دریافت می‌کنند. طبق گزارش اداره دینی مسلمانان قزاقستان در سال 2023، حدود 10 تا 15 درصد از محصولات قزاقستان دارای گواهینامه حلال بودند.

در سال 2023، سهم محصولات دارای گواهی حلال در قزاقستان حدود 10تا15 درصد از حجم کل محصولات غذایی بوده است. با این حال، این رقم ممکن است با توجه به علاقه فزاینده به محصولات حلال هم از سوی مصرف‌کنندگان محلی و هم در بازارهای صادراتی تغییر کند.

امروزه در قزاقستان نقش حیاتی صنعت حلال و اهمیت آن در پاسخ‌گویی به تقاضاهای فزاینده داخلی و توسعه صادرات بسیار مهم است. با توجه به رشد سریع این صنعت، نیاز به نظارت و صدور گواهینامه‌های معتبر برای اطمینان‌بخشی به مصرف‌کنندگان بیش از پیش احساس می‌شود. در مجموع، توسعه صنعت حلال می‌تواند نه‌تنها موجب رشد اقتصادی قزاقستان شود، بلکه به عنوان پلی برای تقویت پیوندهای فرهنگی و تجاری این کشور با دیگر کشورهای اسلامی نیز عمل کند.

با توجه به رشد تقاضای محصولات حلال در قزاقستان، جمهوری اسلامی ایران نیز می‌تواند با ورود به مجموعه صنعت استانداردها و گواهینامه‌های حلال این کشور، جایگاه خود را در بازارهای داخلی و صادراتی این کشور تقویت کند. همکاری با نهادهای بین‌المللی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و توسعه نهادهای نظارتی برای تأمین اعتماد مصرف‌کنندگان از جمله نکاتی است که می‌تواند به رشد بیشتر صنعت حلال در این کشور کمک کند.