توصیه‌های اهل بیت(ع) برای دفع چشم‌زخم + فیلم

گاهی حقیقت و دروغ به حدی درهم آمیخته می‌شوند که تشخیص آنها به راحتی امکان‌پذیر نیست، به خصوص اگر افرادی به کمک حقیقت سعی در القای دروغ داشته باشند که اینگونه شرایط پیچیده‌تر می‌شود. زمانی که باورهای غلط در قالب خرافات در فکرها و اندیشه‌ها ریشه دواند و افرادی که دچار مشکلی شده‌اند و نخواسته یا نتوانسته‌اند، راه درستی برای حل مشکل خود پیدا کنند، به دنبال راه‌حل ساده‌ای می‌گردند.

در چنین شرایطی فقط یک تفکر روشن که زیبنده یک مسلمان است، می‌تواند تفاوت حقیقت و دروغ را از هم تشخیص دهد و براساس موازین اسلامی به خدا توکل کرده، به کمک توصیه‌های ائمه معصومین(ع) و با به کار بردن عقل و خردی که خداوند به او عطا کرده گره از زندگی خود باز کند. 

شاید زمانی تصور بر این بود که با پیشرفت علم و افزایش تحصیلات، مسئله خرافه کنار گذاشته می‌شود، ولی در عصر تکنولوژی‌ و هوش مصنوعی، خرافات و اعتقاد به جادو و طلسم نه تنها در میان مردم عوام بلکه در میان تحصیل‌کردگان و در مجامع ورزشی، سیاسی، اقتصادی و ... نیز بیشتر شده است.

اما چرا چنین گرایشی به مسائل خرافی صورت گرفته است و آیا چشم‌زخم نیز جزو همین مسائل خرافی است؟

ایکنا در راستای تبیین این مباحث با حجت‌الاسلام علیرضا حدادیان، کارشناس دینی که در این زمینه با استفاده از منابع دینی مطالعاتی داشته است به گفت‌وگو پرداخته است. در بخش اول این گفت‌وگو مباحث مربوط به خرافات در طول تاریخ و گستردگی آن در کشورهای مختلف، بی‌اساس بودن خرافات و حقیقت چشم‌زخم  مطرح شد. در ادامه بخش دوم این مصاحبه را با هم می‌بینیم و می‌خوانیم.

شوری چشم با حکمت و عدل الهی سازگار است. برای برخی سؤال است که چرا خداوند چنین مسئله‌ای را قرار داده است؟ در نظام الهی و دنیا اتفاق‌هایی رخ می‌دهد، مثل سیل و زلزله. اما چرا سیل می‌آید و زلزله رخ می‌دهد؟ از نظر علمی دلایل این اتفاق‌ها ثابت شده است، یعنی در نظام الهی حوادثی داریم که علتی دارند و می‌توان آن را بررسی کرد. از سوی دیگر می‌دانیم که با ابزارهای مادی و قدرت‌های روحی و معنوی در جهان اتفاق‌هایی می‌افتد و تأثیراتی وجود دارد که از نظر منطقی و عقلی هم رابطه‌ای بین آنها وجود دارد و چشم‌زخم هم جزو همین مسائل و دارای علت و معلول است.

به عنوان یک انسان مومن و مسلمان حق نداریم کسی را متهم به چشم شوری کنیم.، چون نمی‌دانیم واقعاً چه کسی ما را چشم زده است و حتی ممکن است خود ما خودمان یا فرد دیگر را چشم زده باشیم؛ حتی منی که مادر یا پدر فرزند هستم ممکن است فرزندم را چشم بزنم.

نسبت دادن شورچشمی به افراد از نظر شرعی معصیت، گناه و حرام است. برخی از افراد بدون اینکه بخواهند چیزی بیان کنند یا در رفتارشان مشخص شود باور دارند که چشم یک فرد شور است، اگر فردی چنین باوری دارد می‌تواند در مقابل افرادی که احساس می‌کند چشم شور هستند، ظاهر نشوند. اگر در ذهنتان به فردی سوءظن دارید، می‌توانید از او دوری کنید یا اینکه توصیه شده است، برخی مواقع به خودتان خیلی نرسید یا مال و اموالتان را در معرض دید قرار ندهید.

ایکنا ـ اگر کسی احساس می‌کند این حالت چشم‌زخم را دارد چه باید بکند؟ 

متأسفانه این به آسیبی برای خانواده‌ها تبدیل شده است و بسیاری به دنبال عوامل دفع این درد هستند. در سوره یوسف آیه 67 حضرت یعقوب(ع) به فرزندانش توصیه می‌کند: «وَقَالَ یَا بَنِیَّ لَا تَدْخُلُوا مِنْ بَابٍ وَاحِدٍ وَادْخُلُوا مِنْ أَبْوَابٍ مُتَفَرِّقَةٍ وَمَا أُغْنِی عَنْكُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَیءٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ عَلَیْهِ تَوَكَّلْتُ وَعَلَیْهِ فَلْیَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُونَ؛‌ و گفت اى پسران من [همه] از یك دروازه [به شهر] در نیایید، بلكه از دروازه‌‏هاى مختلف وارد شوید و من [با این سفارش] چیزى از [قضاى] خدا را از شما دور نمى‏‌توانم داشت فرمان جز براى خدا نیست بر او توكل كردم و توكل‌‏كنندگان باید بر او توكل كنند». حضرت یعقوب(ع) به هنگام سفر فرزندانش به مصر به ایشان توصیه می‌کند، همه از یک در شهر وارد نشوید. چون همانطور که حضرت یوسف(ع) زیبا بودند، سایر فرزندان نیز زیبا، تنومند و قد بلند بودند و همه اینها باعث می‌شد در معرض چشم‌زخم افراد قرار گیرند.

در این آیه مطرح شده است «وَمَا أُغْنِی عَنْكُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَیْءٍ؛ و من [با این سفارش] چیزى از [قضاى] خدا را از شما دور نمى‌توانم داشت»، یعنی هیچ چیزی در دست من یعقوب نیست همه از طرف خداست. «انِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ؛ حکم فقط ویژه خداست» و هر اتفاقی که بیفتد از ناحیه پروردگار عالم است، اما باز هم حضرت یعقوب(ع) در ادامه آیه راه‌حل‌هایی را بیان می‌کند و می‌فرماید: توکل کنید بر خدا؛ فاعل تمام هستی خداوند است و اگر اتفاقی بیفتد باید اراده الهی باشد. متأسفانه برخی به سراغ دعانویس و رمال می‌روند که به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. این افراد فقط از نگرانی و جهل مردم سوءاستفاده می‌کنند و فقط دکانی برای خودشان باز کرده‌اند. توصیه این است که فقط به خدا تکیه کنید و ارتباط و اعتقادتان را به خدا بیشتر کنید، چون اثر دفع چشم‌زخم با توکل الهی به اندازه‌ای است که آن شخص با خدا ارتباط و به او اعتقاد دارد.

دومین راه‌حل را امام صادق(ع) فرمودند که اگر کسی چیزی از برادرش او را متعجب کرد، (زیبایی، نعمت، ‌اتفاق خوب و ...) بگویید: «فَتَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ». با همین جمله شوری چشم افراد دور می‌شود. امام صادق(ع) همچنین فرمود: بگویید: «آمنت بالله و صلی الله علی محمد و آله» با این جمله کاملاً چشم‌زخم خنثی می‌شود.

همچنین یکی از مهم‌ترین راه‌ها خواندن معوذتین یعنی دو سوره فلق و ناس است. در آخر سوره فلق آمده است «وَمِن شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ؛ به خدا پناه می‌برم زمانی که انسان حسودی بخواهد نسبت به من حسادت بورزد». شخص حسود یعنی کسی که شوری چشم دارد و باعث گرفتاری افراد به چشم‌زخم می‌شود.

آیت‌الله مکارم شیرازی در کتاب‌ها و توصیه‌هایشان به خواندن روزانه آیت‌الکرسی بسیار سفارش کرده‌اند. آیت‌الله مکارم می‌فرمود: خیلی‌ها به دنبال طلسم هستند، بهترین طلسم آیت‌الکرسی است و روزی پنج‌مرتبه صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشا بخوانید که از شما محافظت می‌کند. بعد از نمازها قبل از خواب، بعد از اینکه از خانه خارج می‌شوید، بعد از وضو و ... آیت‌الکرسی بخوانید و توصیه شده دست‌هایتان را بر روی چشمهایتان بگذارید که باعث می‌شود شوری چشم‌ها برطرف شود.

مرحوم آیت‌الله بهجت نیز می‌فرمودند: آیت‌الکرسی را در خانه‌هایتان نصب کنید. همچنین توصیه‌شده مداومت داشته باشید بر خواندن آیت‌الکرسی یا اینکه نوشته‌ای از سوره حمد، اخلاص، ناس و فلق و آیت‌الکرسی را همراه داشته باشید و نیز در خانه و ماشین بگذارید. برخی هم یک قرآن کوچک در کیف یا ماشین خود قرار می‌دهند که خوب و اثربخش است.

ذکری هم بین ما ایرانی‌ها رواج دارد، ولی متأسفانه ناقص گفته می‌شود و باید کامل گفته شود و آن هم ذکر «ماشاءالله لاحول و لا قوه الا بالله العلی العظیم» است و در روایت اشاره شده که اگر این ذکر را می‌گویید، سه بار بگویید. یعنی یک بار اثر ندارد؛ همانطور که مثلاً اگر می‌‌خواهیم آثار معنوی و جسمانی تسبیحات حضرت زهرا(س) نصیب ما شود، باید 34 مرتبه الهه اکبر بگوییم و اگر به جای 34 مرتبه 30 مرتبه بگوییم ثواب ذکر را داریم اما آثار آن از بین می‌رود. همانطور که وقتی به پزشک مراجعه می‌کنیم، پزشک می‌گوید این قرص را اگر هشت صبح و هشت عصر بخوری اثر دارد، اما اگر ساعت آن تغییر کرد اثر آن از بین می‌رود. 

همچنین توصیه شده زمانی که انسان از نعمتی برخوردار می‌شود و حتی نعمتی در دیگران می‌بیند، حتماً «ماشاءالله لاحول و لا قوه الا بالله العلی العظیم» بگوید و بداند که منعم اصلی خداوند است. حتی افرادی که به شدت به ظاهر و پوشش خود توجه می‌کنند، وقتی مقابل آینه می‌ایستند، نسبت به خودشان هم این ذکر را بگویند.

مورد بعدی بحث صدقه دادن است. با این عمل صدق خودمان را به خداوند متعال ثابت می‌کنیم و می‌گوییم خداوندا نعمت‌های زیادی به ما داده‌ای و من این نعمت را در راه خودت استفاده می‌کنم.

خواندن دعاهایی که از معصومین به ما رسیده و دعایی که جبرئیل به پیامبر(ص) نازل کرده که می‌توان در اینترنت آن را جست‌وجو کرد، نیز برای دفع چشم‌زخم توصیه شده است. زمانی که پیامبر بسیار محزون بود، جبرئیل بر وی نازل شد و از علت حُزن پیامبر(ص) سؤال کرد و پیامبر فرمودند که حقیقتاً به حسن و حسینم توسط چشم‌های پلید آسیب رسیده که جبرئیل دعایی به پیامبر یاد دادند که با لفظ «اللّٰهُمَّ ذَا السُّلْطانِ الْعَظِیمِ، وَالْمَنِّ الْقَدِیمِ، وَالْوَجْهِ الْكَرِیمِ، ذَا الْكَلِماتِ التَّامَّاتِ وَالدَّعَواتِ الْمُسْتَجَابَاتِ، عافِ فُلانَ مِنْ أَنْفُسِ الْجِنِّ وَأَعْیُنِ الْإِنْسِ»؛ این دعا بسیار اثربخش است و حتماً این دعا را استفاده کنید.

آنچه به آن معتقدم و به اطرافیانم هم توصیه می‌کنم، حرز امام جواد(ع) است. علمای ما نیز به داشتن حرز امام جواد(ع) توصیه می‌کردند و همچنین دعای پدر و مادر؛ چون در روایت داریم که تنها دعای مستجاب، دعای پدر و مادر برای فرزندانش است. در قرآن کریم هم داریم که حضرت ابراهیم(ع) برای نسل‌شان دعا کردند؛ هیچ کسی برای نسل و ذریه خود به اندازه حضرت ابراهیم(ع) دعا نکرده است. اینها هم جلوی شوری چشم را می‌گیرد و هم جلوی چشم خوردن فرد را می‌گیرد.

توصیه من به خانواده‌ها این است که خیلی فخرفروشی نکنند و اتفاقات خوبی که برایشان رخ می‌دهد به رخ دیگران نکشند، اینها باعث چشم زخم می‌شود و از تجمل‌گرایی پرهیز کنند که این کارها موجب حسادت می‌شود.

اصلاً چه نیازی است که در مورد اموالمان با دیگران صحبت کنیم. هر زمانی به ما مال و دارایی رسید می‌توانیم قربانی کنیم. بحث قربانی کردن بسیار مؤثر است و پیامبر(ص) نیز این کار را بسیار انجام می‌دادند. حتی در همین بحث قربانی هم اتفاق‌هایی می‌افتد که اصلاً تأثیری ندارد مثلاً خون قربانی را بر روی ماشین می‌مالند که از نظر بهداشتی ایراد دارد. اصلاً چه اثری در خون است به جز اینکه باعث آلودگی می‌شود؛ بحث اصلی قربانی کردن و دادن گوشت قربانی به نیازمندان است. نه اینکه خون قربانی را به ماشین و خانه و ... بمالید، اما متأسفانه در میان برخی این رفتارها رسم شده است یا رسم شده چهار تخم‌مرغ زیر لاستیک ماشین می‌گذارند و از روی آنها عبور می‌کنند و می‌گویند می‌خواهیم چشم از ماشینمان دور باشد. با این چهار تخم مرغ می‌توان چند نفر را سیر کرد. به جای اینکه تخم‌مرغ زیر لاستیک بگذارید، صدقه دهید و انفاق کنید.

یا در برخی از خانواده‌‌ها اسم افراد را روی تخم مرغ می‌نویسند یا اسم افراد را می‌گویند و تخم مرغ را فشار می‌دهند تا بشکند و بدانند چه کسی آنها را چشم زده است! اولاً که در این کار شما دچار گناه تهمت شدید و دیگری را متهم کردید که چشم شور است؛ اصلاً چنین چیزی وجود ندارد. یا زدن به تخته که این هم از کشورهای غربی و اروپایی به ما رسیده و اصلاً چنین چیزی در فرهنگ ما نبوده و هیچ اثری ندارد و من توصیه می‌کنم، این کار را هم ترک کنید.

یا اینکه برخی مهره‌های آبی را در خانه، خودرو و ... آویزان می‌کنند که دور آن نقاشی شده و نقطه سیاه دارد. اعتقاد به این مهره شرک است؛ این مهره در عرب جاهلی و بین مشرکان وجود داشته اما ریشه اصلی آن به یهود می‌رسد. یهود بر روی بحث اعتقادی ما کار کرده و به مباحث دینی اشراف دارد. بزرگ‌ترین مرکز شیعه‌شناسی جهان اکنون در اسرائیل قرار دارد؛ آنها این خرافات را القا می‌کنند که ما دچار مباحث خرافی شویم و البته یهودیان خود به این مسائل بسیار اهمیت می‌دهند و در کشورهایی که یهودیان بیشتر حضور دارند مباحث خرافی رواج دارد یا گفته می‌شود زن باردار اگر به میتی نگاه کند جنین در شکم او چشم شور می‌شود در صورتی که چنین چیزی وجود ندارد و از نظر علمی و روایی چنین چیزی باطل است. منکر این نیستیم که اگر مادر باردار به جاهایی نگاه کند که باعث ترسش می‌شود، قطعاً  بر روی جنین او اثر دارد و این از نظر علمی ثابت شده است. یا برخی از دخترخانم‌های مجرد می‌گویند ما چشم خوردیم و بخت ما بسته شده است. این مسئله درست نیست و متأسفانه خیلی هم به سراغ دعانویس می‌روند؛ چنین چیزی به هیچ وجه موضوعیت ندارد.

موضوع آخر هم در رابطه با عطسه کردن است و هنوز که هنوز است برخی اعتقاد دارند تا کسی عطسه می‌کند، می‌گویند صبر آمد، بیرون نرو. بین عطسه کردن و اتفاق‌های ناگوار هیچ رابطه عقلی، علمی و شرعی وجود ندارد. در روایت آمده است که حضرت علی(ع) می‌خواستند به جنگ بروند همان زمان یک نفر عطسه کرد و شخصی به حضرت علی(ع) گفت که یا امیرالمومنین «صبر آمد» کمی صبر کنید، اما حضرت علی(ع) فرمودند من صبر نمی‌کنم و همین اکنون به سمت دشمن حرکت می‌کنم و در روایت آمده که در جنگ پیروز شدند و هیچ مشکلی پیش نیامده است. حضرت علی(ع) خیلی تلاش کردند با این مسائل خرافی مبارزه کنند.

مشکل این است که مردم شُبهه را می‌شنوند، اما به سراغ پاسخ شبهه نمی‌روند. اگر خرافه‌ای به سراغ آنها می‌آید یا کسی به آنها یاد می‌دهد قطعاً آن خرافه را می‌گیرند، اما به دنبال بررسی آن نیستند و این به دلیل جهل است. البته خرافات فقط بین افراد عادی و بی‌سواد نیست بلکه می‌بینیم بسیاری از افراد تحصیل کرده هم خرافاتی هستند. افراد خرافاتی با همین خرافات زندگی می‌کنند و از دنیا می‌روند و به جز آزار و اذیت خودشان و دیگران چیزی عایدشان نمی‌شود. در حالی که توصیه ما این است که مقید باشید به گفتن لفظ ان‌شاءالله و هر کاری که خواستید بکنید، بگویید ان‌شاءالله و بروید انجام دهید و ان‌شاء‌الله موفق و پیروز خواهید شد.