چگونه سلوک فاطمی داشته باشیم/ برکات محبت به حضرت زهرا(س)

حضرت فاطمه زهرا(س) الگویی تمام‌عیار برای زنان و مردان جامعه هستند و به خاطر جامع‌ بودن شخصیت ایشان است که چنانچه مسلمین به ابعاد وجودی ایشان پی برده و سیره ایشان را مبنای زندگی خود قرار دهند، به سعادت و عافیت دست پیدا می‌کنند. حیا، عفت، فعالیت اجتماعی، سیاسی، جریان‌شناسی، امام‌شناسی و سایر موارد زندگی حضرت می‌تواند برای ما الگو باشد و باید در این عرصه‌ها به فرهنگ‌سازی برای جامعه بپردازیم.

با توجه به آیه تطهیر، آیه مباهله، سوره کوثر و آیه مؤدت، متوجه می‌شویم که آن حضرت در نزد پروردگار، جایگاه رفیعی دارد. حضرت زهرا(س) شخصیتی است که طبق آیه تطهیر از هرگونه ناپاکی، منزّه بوده و طبق سوره کوثر، منبع و مصداق خیر کثیر (ارزش فراوان) و طبق داستان مباهله، حضور در کنار پدر بزرگوارشان، حضرت علی(ع) و فرزندان ارجمندشان، حسنین(ع) اتمام حجت الهی به رهبر مسیحیان و مخالفان شد.

ایکنا در رابطه با ویژگی‌های شخصیتی، سیره حضرت زهرا(س)، سبک زندگی فاطمی و نیز آثار و برکات محبت به ایشان در زندگی به گفت‌و‌گو با معصومه فرزانه، پژوهشگر حوزه دین و اربعین و دانش‌آموخته سطح 3 حوزه علمیه پرداخته است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید. 

ایکنا ـ در رابطه با ویژگی‌های فردی حضرت زهرا(س) توضیحاتی ارائه بفرمائید.

وجود ملکوتی حضرت زهرا(س) یکی از عنایات خداوند متعال به بشریت بود. برای اینکه بتوانیم در زندگی روزمره و فعالیت‌های اجتماعی خود، شناخت، معرفت و الگوگیری عملی از حضرت زهرا(س) داشته باشیم، باید با سیره نورانی ایشان آشنا باشیم. برای استقرار و حاکمیت اسلام دو نکته بسیار مهم و با ارزش وجود دارد. نکته اول اینکه عزاداری‌ها یا ایامی که به برکت ولادت اهل بیت(ع) در تاریخ ثبت شده، باعث استقرار اسلام عزیز شده است که اگر این ایام و فعالیت‌ها نبود، شاید فرهنگ و مکتب تشیع تا به امروز باقی نمانده بود. 

لذا فرهنگ عزاداری و توجه به مسائل و اطلاعاتی که اهل بیت(ع) به ویژه حضرت زهرا(س) داشتند و نیز زیارت اهل بیت(ع) که باعث احیای قلوب و قرب ربوبی نسبت به معصومین(ع) می‌شود، از جمله دلایل استقرار مکتب اسلام و تشیع بوده است. حضرت زهرا(س) در میان ائمه معصومین(ع) جایگاه شامخ و ویژه‌ای در محضر خداوند متعال دارند و به همین دلیل زیارات ویژه‌ای مانند زیارت امام جواد(ع) برای ایشان بیان شده است. با توجه به اینکه قبر مطهر حضرت زهرا(س) مخفی است، لذا افراد باید با زیارت‌هایی از این قبیل، انس و الفت و تقرب خود نسبت به حضرت زهرا(س) را افزایش دهند.

زیارت حضرت زهرا(س) مسیر سیر وسلوک انسان با ایشان را تبیین می‌کند. علمای اخلاق پنج مرحله را برای رسیدن به سلوک فاطمی مطرح کردند و با توجه به زیارتی که برای ایشان می‌خوانیم، اگر توجه و عنایت خاصی به این زیارت داشته باشیم‌، این موضوع می‌تواند مسیر ما را برای رشد و تعالی معنوی هموار کرده و موجب تقرب ما به خداوند متعال باشد. 

با توجه به عبارات زیارت حضرت زهرا(س)، باید توجه کنیم که ایشان پیش از عوالم دنیایی در آزمایش و امتحان بوده‌اند. لذا زمانی که زیارت حضرت زهرا(س) را می‌خوانیم در واقع به این موضوع اعتراف می‌کنیم که این اتفاق افتاده و این ابتلا و امتحان با موفقیت حضرت زهرا(س) رخ داده و در دنیا نیز به ظهور و بروز رسیده است. مرحله دوم سلوک فاطمی، بحث تصدیق حضرت زهرا(س) و درک حقانیت ایشان و قرب ربوبی ایشان با خداوند از طریق ابتلای به مصائب و آزمایشات الهی است. 

مرحله سوم این سلوک معنوی، صبر و تحملی است که از ناحیه رسالت پیامبر(ص) و امامت امیرالمؤمنین(ع) بر دوش مؤمنان قرار گرفته است که در زیارتنامه حضرت زهرا(س) مشهود بوده و مانند رسالتی است که پیامبر(ص) و حضرت امیر(ع) آن را به دوش ما قرار داده‌اند. لذا باید زیارتنامه حضرت زهرا(س) را با تدبر و تعمق بخوانیم تا به این رسالت الهی لبیک گفته باشیم.

مرحله چهارم سلوک فاطمی که در زیارتنامه ایشان مشهود است، درخواست الحاق به ولایت و امامت معصوم(ع) است، یعنی ما در برابر تصدیق، صبر و دیگر ویژگی‌های حضرت زهرا(س)، باید در نهایت به ولایت اهل بیت (ع) ملحق شده و در معیت با امام معصوم باشیم. مرحله پنجم سلوک فاطمی نیز رسیدن به خلوص و طهارت از هرگونه آلودگی و شرک به واسطه ولایت حضرت زهرا(س) است. انسان از این طریق حتما به وادی نورانی توحید و معنویت دست پیدا خواهد کرد. 

برای تقرب به وجود نورانی حضرت زهرا(س) و معرفت بیشتر نسبت به ایشان باید ضمن شناخت و معرفت و آشنایی کامل با ابعاد وجودی ایشان، به معرفی ویژگی‌ها و ابعاد زندگی ایشان به جامعه مؤمنان پرداخت. متأسفانه امروز کمتر به وجود نورانی حضرت زهرا(س) پرداخته شده است. اگر امروز با چالش‌هایی در خانواده‌ها و جامعه مواجه هستیم، به دلیل دوری از ابعاد نورانی زندگانی معصومین(ع) به ویژه حضرت زهرا(س) است. دلیل اینکه جوانان جامعه امروز دچار آسیب‌ها و چالش‌ها مختلفی هستند این است که کسانی که باید به معرفی ابعاد وجودی معصومین(ع) به ویژه حضرت زهرا(س) در جامعه می‌پرداختند، این رسالت را انجام نداده‌اند. 

سه عمل مورد علاقه حضرت زهرا(س): 

تلاوت آیات قران؛ انفاق در راه رضای خدا و مشاهده چهره پیامبر(ص) و زیارت ایشان

طبق روایاتی از وجود نورانی حضرت زهرا(س)، ایشان دارای محبت سه‌گانه‌ای بودند که اگر بتوانیم این محبت‌های سه‌گانه را به عنوان محبان حضرت در زندگی خود به کار ببندیم، جامعه ما همان مدینه فاضله‌ای می‌شود که بسیاری از چالش‌ها و آسیب‌های اجتماعی در آن حل خواهد شد. 

طبق فرمایشات حضرت زهرا(س)، ایشان به سه چیز محبت وافری داشتند که اولین آن‌ها تلاوت کتاب خدا بود. یکی از سؤالاتی که در این رابطه مطرح می‌شود این است که چرا امروز قرآن در سطح جامعه مهجور شده است و ما از قرآن فاصله گرفته‌ایم. لذا تلاوت آیات الهی یکی از مواردی است که باید طبق سیره حضرت زهرا(س) در دستور کار جامعه قرار گیرد تا ضمن بیعت دوباره به حضرت زهرا(س)، آیات قرآن کریم را در زندگی خود جاری و ساری کرده و فرزندان خود را نیز به تلاوت، تدبر و عمل به قرآن کریم تشویق کنیم.

دومین عمل محبوب نیز حضرت زهرا(س) انفاق فی سبیل‌الله بود. امروز به توفیق الهی مقوله انفاق جایگاه خود را در جامعه ما پیدا کرده است. اگر این انفاق فی سبیل‌الله با الگوگیری از حضرت زهرا(س) بیشتر شده و در جامعه تسری پیدا کند، فقر در جامعه ریشه‌کن شده و دیگر کسی نباید در جامعه اسلامی نیازمند مایحتاج اولیه خود باشد. چنانچه مؤمنان جامعه به اطرافیان خود توجه کنند، انفاق راهی برای فقرزدایی و رسیدن به جامعه مطلوب نبوی در جامعه خواهد بود.

سومین عمل محبوب نزد حضرت زهرا(س)، مشاهده چهره پیامبر(ص) و زیارت ایشان بود. همین که بتوانیم زیارت‌ ائمه معصومین(ع) را در جامعه جدی بگیریم و به نکات آن‌ها عمل کنیم، بسیاری از مشکلات جامعه حل خواهد شد. امروز آستان بسیاری از فرزندان معصومین(ع) و امامزادگان در ایران اسلامی قرار دارد و مردم باید برای تقرب به خداوند متعال و مصفا شدن روح و روان خود و خانواده، در این بارگاه‌های ملکوتی حاضر شده و با تأسی به حضرت زهرا(س)، ضمن گرامیداشت خاندان معصومین(ع) زنگار و غبار از دل بزدایند.

ایکنا ـ حضرت زهرا(س) را از نگاه امیرالمؤمنین علی(ع) توصیف کنید.

ویژگی‌های حضرت زهرا(س) از نگاه امیرالمومنین(ع):

یا زهرا(س)؛ شما فانی در خداوند متعال هستید. نیکوکار و اهل انفاق و در نزد خداوند متعال گرامی هستید و همه زندگی شما سرشار از تقوای الهی است. همچنین تمام وجودتان مملو از خوف خداوند متعال است

حضرت زهرا(س) در آخرین روزهای عمر شریف خود گفت‌و‌گوهای زیبایی با امیرالمؤمنین(ع) داشتند که این مسئله باید مبنایی برای سبک زندگی فاطمی و علوی در جامعه باشد. حضرت زهرا(س) به حضرت امیر(ع) فرمودند که یا علی! من هرگز به شما خیانت نکردم و در زندگی به شما دروغ نگفتم و هرگز با شما مخالفت نکردم و زندگی ما بر سه اصل صداقت، امانتداری و اطاعت از شوهر استوار بود.  

امیرالمؤمنین(ع) نیز فرمودند که یا زهرا! شما پنج ویژگی مهم دارید. اولین ویژگی شما این است که فانی در خداوند متعال هستید. این بدان معناست که حضرت امیر(ع) همسری بودند که عبادت‌ها، تهجدها و روحیات عرفانی همسر خود را مشاهده کرده و به فانی بودن حضرت زهرا(س) در محضر خداوند متعال صحه می‌گذارند. حضرت امیر(ع) در ادامه می‌فرمایند که یا زهرا! تو نیکوکار و اهل انفاق و در نزد خداوند متعال گرامی هستی و همه زندگی و وجود تو سرشار از تقوای الهی است. حضرت امیر(ع) ادامه می‌دهند که یا زهرا! تمام وجود تو مملو از خوف خداوند متعال است. لذا چنانچه بانوان جامعه بتوانند این پنج محور از زندگی حضرت زهرا(س) را در زندگی روزمره خود جاری و ساری کنند، جامعه ایمانی به شکل کامل ایجاد خواهد شد.

ایکنا ـ در مورد فعالیت‌های اجتماعی حضرت زهرا(س) توضیح دهید.

حضرت زهرا(س) در دوران زندگی خود سه ارتباط ویژه داشتند که اولین آن‌ها ارتباط فردی ایشان با خداوند بود. در کتاب‌هایی که در رابطه با حضرت زهرا(س) نگاشته شده، بحث معنویت ایشان پررنگ‌تر از سایر ویژگی‌های ایشان است. مقام معظم رهبری درباره حضرت زهرا(س) اشاره کرده‌اند که بحث معنوی سیره حضرت زهرا(س) بر سایر ویژگی‌های ایشان غلبه دارد. حضرت زهرا(س) به عنوان یک عابد و عارف ارتباطات ویژه‌ای با خداوند داشتند. دومین نوع ارتباط حضرت زهرا(س) ارتباط ایشان با خانواده بود. آن حضرت در این رابطه در اوج عاطفه، محبت و آرامش‌بخشی در میان خانواده یعنی فرزندان و همسر خود داشتند. 

سومین ساحت زندگی حضرت زهرا(س)، ساحت اجتماعی و فعالیت‌های اجتماعی ایشان بود که فعالیت‌های ایشان باعث شد که اسلام زنده بماند و اگر تلاش‌ها، دشمن‌شناسی و بصیرت‌افزایی ایشان پس از رحلت پیامبر(ص) نبود، معلوم نبود که از اسلام چه چیزی باقی می‌ماند. به طور کلی یکی از ویژگی‌های اصلی حضرت زهرا(س) تربیت کوثری بود که سلسله امامت و نبوت را با هم پیوند زدند یعنی دامن پاک و مطهر حضرت زهرا(س) به عنوان کوثر ولایت و دختر نبی مکرم اسلام(ص) باعث پیوند میان نبوت و امامت شد.

از دیگر ویژگی‌های حضرت زهرا(س) می‌توان به بصیرت‌افزایی و دشمن‌شناسی ایشان اشاره کرد. آن حضرت در این زمینه حجت را بر مسلمانان تمام کردند و بصیرت و معرفت لازم را به جامعه مسلمین ارائه کردند اما دنیاطلبی برخی خواص و نااهلان باعث شد تا از مسیر الهی و راهی که حضرت زهرا(س) برای ایشان باز کرده بود، خارج شوند. اینکه گفته می‌شود حضرت زهرا(س) حقیقت شب قدر هستند، به این دلیل است که اگر انسان به وجود حضرت زهرا(س) معرفت پیدا کند، حقیقت شب قدر را نیز درک خواهد کرد. اگر بتوانیم به آستان رفیع حضرت زهرا(س) و نورانیت وجودی ایشان دست پیدا کنیم و معرفت ایشان را در قلب و جان خود تسری دهیم، به حقیقت شب قدر نیز دست پیدا خواهیم کرد.    

حضرت زهرا(س) در ابعاد مختلف مانند تعامل و ارتباط با خداوند، مسائل خانوادگی و اجتماعی الگو و اسوه جهانیان هستند. امروز اگر بتوانیم به خوبی از این الگو استفاده کرده و سیره ایشان را مبنای خود قرار دهیم، به مدینه فاضله دست پیدا خواهیم کرد. امروز در دوران تحیر پیش از ظهور قرار داریم؛ چراکه طبق روایات متعددی از معصومین(ع) دوران پیش از ظهور، دوران تحیر است و شیطان و جنود ابلیس در این دوران با تمام قوا به مؤمنان حمله می‌کنند تا باورهای دینی آن‌ها را خدشه‌دار کنند. امروز نیز دشمنان در حال صدمه زدن به باورهای دینی جوانان جامعه ما هستند. نه تنها جوانان بلکه برخی از افراد کم‌برخوردار از لحاظ فرهنگی نیز به این آسیب‌ها مبتلا شده‌اند. 

امروز تنها راهکار مقابله با آسیب‌هایی مانند طلاق، اختلافات میان والیدن و فرزندان، کاهش پیوند عاطفی و روحی میان همسران و ... این است که باید زندگی فاطمی و علوی را شناخته و آن را برای جامعه تبیین کنیم تا جامعه به سمت سعادت و رفع اختلافات پیش رود. آحاد جامعه باید حضرت زهرا(س) را مادر خود خطاب کرده و در مسائل کوچک و بزرگ و تمامی فراز و فرودهای زندگی خود از حضرت مادر کمک بخواهیم. یقیناً با عاطفه، روح محبت و عنایتی که آن حضرت نسبت به شیعیان خود دارند، اگر ایشان را صدا زده و بخواهیم روح فاطمی را در زندگی خود جاری و ساری کنیم، قطعاً به ما کمک خواهند کرد.

ایکنا ـ برای کسب محبت فاطمی باید چه شاخصه‌هایی را در خود تقویت کنیم؟

برای کسب محبت فاطمی باید سیره ایشان را شناخته و برای جامعه تبیین کنیم تا آحاد مردم این سیره را در زندگی خود جاری کنند. نکته بعدی در این زمینه این است که باید ادب فاطمی را درک کرده و در زندگی خود مؤدب به آداب فاطمی باشیم. همچنین، موضوع تهذیب نفس نیز بسیار مهم است و اگر بخواهیم خود را به آن حضرت نزدیک کرده، باید به تهذیب نفس بپردازیم. نفس آلوده و ناپاک به هیچ وجه نمی‌تواند به حضرت زهرا(س) توسل کرده و سیره ایشان را در زندگی به کار گیرد.

ایکنا ـ محبت به حضرت فاطمه(س) چه آثار و برکاتی دارد؟

اگر بتوانیم به حضرت زهرا(س) تقرب کرده و به ایشان نزدیک شویم، آثار و برکاتی بر زندگی ما جاری خواهد شد. اولین برکت این تقرب، تسهیل امور آخرت است. کسانی که محبت حقیقی حضرت زهرا(س) را در دل داشته باشند، مشمول عنایت و شفاعت ایشان در آخرت خواهند شد.

دومین اثر محبت به حضرت زهرا(س)، همسایگی با پیامبر اکرم(ص)‌ در قیامت است. بهره‌مندی از ثواب عبادت فرشتگان نیز از دیگر آثار محبت به حضرت زهرا(س) است. خداوند متعال به عزت خود سوگند یاد کرده است که ثواب تسبیح فرشتگان را تا روز قیامت برای دوستداران حضرت زهرا(س) و خاندان ایشان قرار دهد. این بدان معناست که از همان لحظه‌ای که انسان محبت حضرت زهرای مرضیه(س) را در دل خود جای دهد، ثواب عبادت فرشتگان را دریافت خواهد کرد.

اثر دیگر محبت به حضرت زهرا(س)، محبوب خداوند شدن است. کسانی که به ایشان محبت دارند، محبوب خداوند هستند. حضرت جبرئیل(ع) فرمودند که خداوند دوستداران علی(ع) و فاطمه(س)، حسن(ع)  حسین(ع) را دوست دارد. همچنین، محبت به حضرت زهرا(س) باعث اکمال دین و ثبات ایمان شده و موجبات کسب حکمت را فراهم می‌کند. طبق فرمایشات خداوند در قرآن کریم، خداوند متعال به هر کسی که بخواهد، حکمت عطا می‌کند که یکی از راه‌های دستیابی به این مقام، محبت داشتن به حضرت زهرا(س) است.

آثار و برکات محبت حضرت زهرا(س) در زندگی:

تسهیل امور آخرت، همسایگی با پیامبر اکرم(ص)‌ در قیامت، بهره‌مندی از ثواب عبادت فرشتگان، محبوب شدن نزد خداوند و اکمال دین و ثبات ایمان، کسب حکمت، ثبات قدم، نجات از آتش جهنم، میل به شهادت، دستیابی به امنیت اجتماعی

امام صادق(ع) در روایتی می‌فرمایند: کسی که محبت مادر ما در قلبش جاری باشد، چشمه‌های حکمت بر زبان او جاری می‌شود». لذا آن‌چنان باید محبت حضرت زهرا(س) در جای جای قلب ما ظهور و بروز پیدا کند تا اینکه زبان ما چشمه‌های معرفت معصومان(ع) شود. انسان با این محبت ظرفیت عظیم روحی پیدا می‌کند که به مقام توکل به خداوند متعال می‌رسد. 

از دیگر آثار محبت به حضرت زهرا(س)، نجات از آتش جهنم است. میل به شهادت نیز از دیگر آثار این محبت است. شهدایی مانند حاج قاسم سلیمانی و ... با معرفت و محبت فاطمی بود که به مقام شامخ شهادت رسیدند. لذا تمامی فضائل و خوبی‌ها در کسانی که محبت حضرت زهرا(س) را در دل خود دارند، جای می‌گیرد.

وقتی محبت فاطمی در قلب کسی جای می‌گیرد، به امنیت کامل اجتماعی لازم دست پیدا می‌کند و هیچ خوف و اندوهی در چهره او وجود نخواهد داشت. ثبات قدم نیز از دیگر آثار محبت به حضرت فاطمه(س) است. امیدواریم خداوند متعال این آثار و برکات را با عنایت حضرت زهرا(س) در وجود ما قرار دهد. 

ایکنا ـ حضرت زهرا(س) چه نقشی در تثبیت جایگاه واقعی بانوان مسلمان در زمان خود داشته‌اند؟

مهمترین جایگاه حضرت زهرا(س) همان جایگاهی است که پیامبر(ص) و اسلام به ایشان داده‌اند. پس از عصر جاهلیت که دختران را زنده به گور می‌کردند، با ظهور اسلام و بعثت پیامبر(ص)، جایگاه والای زنان مشخص شد. پیامبر(ص) دستان دختر خود را می‌بوسیدند و ایشان را فداها ابوها خطاب می‌کردند. این همان مقام شامخی است که اسلام برای زنان قائل شده است.

پس از رحلت پیامبر(ص)، حضرت زهرا(س) دستان فرزندان خود را گرفته و برای احقاق حق امیرالمؤمنین(ع) به میدان آمدند که این موضوع نشان از حضور اجتماعی، سیاسی حضرت زهرا(س) در جامعه دارد. در طول تاریخ پاکتر و عفیف‌تر و محجبه‌تر از حضرت زهرا(س) وجود ندارد و با این اوصاف دستان فرزندان خود را گرفته و به منزل انصار و مهاجرین مدینه رفته و آن‌‌ها را در جریان فتنه‌ای که رخ داده بود، قرار می‌دادند.

راهکارهای کسب محبت فاطمی:
 
ادب فاطمی را درک کرده و در زندگی خود مؤدب به آداب فاطمی باشیم. همچنین، موضوع تهذیب نفس نیز بسیار مهم است و اگر بخواهیم خود را به آن حضرت نزدیک کرده، باید به تهذیب نفس بپردازیم

وقتی که حضرت زهرا(س) به مسجد پیامبر(ص) رفته و خطبه فدکیه ایراد می‌کنند، نشان از جایگاه و مقام والای زن در اسلام دارد. ایشان با ایراد خطبه فدکیه، به دنبال حق‌طلبی بودند. حضرت زهرا(س) خود را فدای امام زمان خود کردند و با حمایت از حضرت امیر(ع)، به افشاگری و بصیرت‌افزایی در میان مسلمانان پرداختند. این جایگاه والای بانوان در اسلام است که امام(ره) نیز این‌گونه فرمودند که مردان از دامن زنان به معراج می‌روند. حضرت زهرا(س) به عنوان همسر یکی از بزرگترین رزمندگان اسلام، وارد میدان شده و به دفاع از ایشان پرداختند. 

زمانی که پیامبر اکرم(ص) در غزوات زخم برمی‌داشتند، حضرت زهرا(س) از ایشان پرستاری می‌کردند. لذا ایشان در جای جای فعالیت‌ها و عرصه‌های اجتماعی زمان خود حضور پررنگ و محتوایی داشتند و حتی زنان مدینه از محضر ایشان درس می‌گرفتند. حضرت زهرا(س) وجودی نورانی بودند که شبانه‌روز خود را صرف اسلام کرده بودند. 

حضرت زهرا(س) در مورد تربیت فرزندان نیز الگو و سرآمد عالمیان بودند. وجود مبارک حضرت زینب(س) پرورش یافته این مادر گرامی بودند که آن حماسه‌های بزرگ صبر و استقامت را در کربلا و حوادث پس از آن آفریدند. دلیل زنده بودن اسلام تا به امروز به برکت تلاش‌ها، زحمات و عمر کوتاه و پربرکت حضرت زهرا(س) است. امروز که حضرت زهرا(س) مرقد آشکاری ندارند، باید تلاش کنیم تا زیارتنامه نورانی ایشان را هر روز مطالعه کرده و نسبت به ایشان تقرب بجوئیم تا از آسیب‌ها و دشمنان شیطانی نجات پیدا کرده و به تعالی و سعادت دست پیدا کنیم.     

گفت‌وگو از فاطمه بختیاری