دین‌دانی بدون دینداری آفت‌زاست

به گزارش ایکنا، عبدالحسین طالعی، استاد دانشگاه قم، هفتم بهمن ماه در نشست علمی «مرزبانی از مکتب اهل بیت(ع)» که از سوی پژوهشکده قرآن و عترت نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد، به موضوع دین‌‌دانی، دینداری و دین‌بانی پرداخت و با بیان اینکه انسان می‌تواند سه نوع تعامل با دین داشته باشد، گفت: این سه وجه شامل دین‌دانی(شناخت دین)، دینداری(باور به دین) و دین‌بانی است که دین‌بانی یعنی مدافع حریم دین باشیم و برای دفاع از آن تلاش کنیم. 

 

وی افزود: یک آبکش تا در آب است پر آب است ولی همین که از آب بیرون بیاید خالی است؛ صندلی‌های یک کلاس درس همه حرف‌های استادان را می‌شنوند ولی آیا تغییری هم در آن‌ها ایجاد می‌شود یا خیر؟ حال این سؤال وجود دارد که این همه آموزه‌های دینی که ما داریم آیا در مسیری به کار می‌بریم که مانندصندلی کلاس و یا آبکش نشویم؟ 

 

وی با اشاره به بحث دین‌دانی، تصریح کرد: در اسلام، علم فضیلت زیادی دارد و در مورد فضایل عالم هم زیاد سخن گفته شده است ولی آیا صرف دانستن یکسری مطالب که من بدانم و دیگری نداند، علم است؟ همچنین این سؤال وجود دارد که جهل چیست؟ آیا ضدیت با علم است یا ضدیت با عقل؟ روایات ما از جمله چند حدیث از امام کاظم(ع) آن را ضد عقل می‌داند و نه ضد علم. 

 

طالعی بیان کرد: اصل معنای جهل مقابله با عقل است ولی در معنای فرعی، آن را ضد علم هم می‌دانند؛ ما جهل را وقتی نقطه مقابل علم مطرح کردیم یعنی علم، مطلوب و جهل، مذموم است لذا فضیلت را به کسی می‌دهیم که علم دارد ولو اینکه عامل به آن هم نداشته باشد. پیامبر(ص) وارد مسجد شدند و دیدند که افراد زیادی دور یک فرد نشسته‌اند و از مردم پرسید گفتند او علامه انساب است و پیامبر(ص) فرمودند این علمی است که دانستن و ندانستن آن چندان مهم نیست؛ امروز هم مصداق بسیاری از کارهای علمی ما اینگونه است.

سردبیر مجله شیعه‌شناسی با اشاره به سخنان حضرت امیر(ع)، گفت: ایشان فرمودند متقین کسانی هستند که گوش به علمی می‌سپارند که برای آنان نافع است و دنبال علوم غیر مفید نیستند؛ امام سجاد(ع) در دعای مکارم الاخلاق فرمودند: عمر مرا در مسیری قرار ده که مرا برای آن آفریده‌ای؛ پس علمی مفید است که به تعبیر حضرت علی(ع) در مسیر عمل باشد زیرا علم را به عمل دعوت می‌کند وگرنه هر چه بدانیم مفید نخواهد بود؛ کسانی چون هارون‌الرشید، مأمون و ... بی سواد نبودند بلکه به تعبیر قرآن از روی ظلم و علو دچار جحد و انکار حق شدند.

 

وی افزود: دین‌دانی محض و خشک که انسان فقط آن را بیاموزد، آفاتی دارد که از جمله آن تکاثر است؛ یعنی فرد می‌خواهد روی همکارش را کم کند که من فلان بحث و کتاب را خوانده‌ام ولی تو نخوانده‌ای و این تکاثر هیچ ثمری ندارد. آفت دیگر این نوع علم بی‌نیازی از حجت خداوند است که داستان عجیبی است؛ در سوره علق هم به این نوع طغیان اشاره کرده است یعنی انسان علم یاد می‌گیرد تا بنده خدا شود ولی بنده خودش می‌شود.  

 

طالعی با بیان اینکه آفت دیگر تکبر بر دیگران است، اظهار کرد: امام سجاد(ع) فرمودند: خدایا هر مقدار پیش مردم به من عزت و جایگاه می‌دهی به همان میزان مرا پیش خودم سبک کن و تواضعم را بیشتر کن؛ علمی که علم محض و بدون مسئولیت و تواضع باشد تکبر می‌آورد؛ از دیگر آفات دین‌دانی صرف، حسادت بر دیگران است. 

 

استاد دانشگاه قم با بیان اینکه ما در دینداری با معرفت سر و کار درایم یعنی اگر دو کلمه آموختیم باید معرفت به آن هم داشته باشیم و بپذیریم، گفت: مثلاً لازمه معرفت من به امامت امام کاظم(ع) حق است و دستورات او را به این دلیل باید بپذیرم؛ این نوع دینداری اگر سواد من و معرفت علمی و عملی مرا نسبت به دستورات امام ارتقا داد، مفید است وگرنه مانع خواهد شد؛ پس در دینداری با میزان و کمیت سواد و دانستن مواجه نیستیم بلکه با میزان عمل و معرفت مواجهیم.

 

طالعی با اشاره به روایت «من مات و لم یعرف امام زمانه مات میته جاهلیه»، افزود: در اینجا صرف افزایش اطلاعات در مورد امام عصر(عج) نیست زیرا ما شیعه‌شناسان قوی در اسرائیل داریم که بیش از ما نسبت به امام عصر شناخت ظاهری بیشتری دارند ولی ایمان و تسلیم‌ بودن آنان مهم است که به هیچ مقدار نیستند؛ در این روایت، معرفت به امام زمان(عج) ملاک علم است. 

 

استاد دانشگاه قم با بیان اینکه برا یک بیمار، دانستن‌های خشک و بی‌مسئولیت مانند اینکه یک دارو را چه کارخانه و شرکتی ساخته است، هیچ ثمری ندارد، افزود: باید عالمانه تجویز پزشک را بپذیرم و خودسرانه عمل نکنم؛ در قرآن کریم فرموده است: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ ۖ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ؛ در اینجا مراد از حیات، زندگی ظاهری مادی نیست زیرا این نوع زندگی را دشمنان خدا هم دارند؛ یزید وقتی امام حسین(ع) را به شهادت رساند ایشان از حیات مادی محروم شد در حالی که آن ظالمان در کاخ خود مشغول عیش و نوش بودند. دین قرار است ما را به حیات معنوی برساند و اگر نرساند، گناه از ما هست. 

 

طالعی بیان کرد: خداوند به مؤمنان و نه کافران می‌گوید ایمان بیاورید، چرا؟ یعنی ادعای ایمان کافی نیست و باید عمل داشته باشید؛ در انتهای سوره یوسف هم فرموده است اکثر کسانی که مؤمن هستند، مشرکند. افراد معلومات دینی زیادی دارند ولی چقدر این اطلاعات جان فرد را تحت تأثیر قرار داده است؟ در روایت داریم اگر کسی به آنچه می‌داند عمل کند خداوند آنچه را نمی‌داند به او می‌آموزد. قرآن هم فرموده است اگر شکر نعمت کنید حتماً آن را بیشتر می‌کنیم و به این دلیل یکی از جهات شکر نعمت، عمل به علم است و علمی که خدا به انسان بدهد، چیزی متفاوت از اکتساب است.

 

طالعی با بیان اینکه برای یک فرد دانشگاهی مانند بنده، رصد تحولات روزانه و ساعتی نرخ ارز شایسته نیست ولی برای کسی که اهل تجارت است این علم مفید است، اظهار کرد: چیزی که دین را نگاه می‌دارد دین‌شناسی صرف نیست گرچه بخشی از علم، واجب است تا در بدعت نیفتیم بلکه آن چه دین را حفظ کرد، دینداری است؛ وقتی پهلوی کشف حجاب کرد خیلی از مردم که مقاومت کردند، بی‌سواد بودند و خیلی از افراد باسواد همراه شدند، پس مردم با دینداری حجاب را حفظ کردند.  

وی با بیان اینکه الان از در و دیوار آموزش دینی داریم، افزود: صدا و سیما، رسانه‌ها، منبرها و مجالس و هیئت‌ها و ... دائماً در حال آموزش مسائل دینی هستند یعنی ما در حال بمباران آموزش دینی هستیم و اگر کسی نخواهد بیاموزد هم صدا و سیما و هم شبکه‌های مختلف وارد خانه‌های ما شده است(البته من نمی‌گویم خوب است یا بد) ولی عرضم این است که همه این موارد یک پیش‌نیاز دارد و آن اینکه ابتدا باید در تربیت نسل جدید بکوشیم و بعد آموزش وگرنه اگر فقط تلاش ما بر دین‌دانی شود، همین نتایج منفی امروز را خواهیم گرفت؛ برخی بانوان بدحجاب مانند بلبل آیات حجاب را می‌خوانند ولی چقدر عمل می‌کنند؟ 

 

وی تأکید کرد: آیا زیاد شدن افراد در اعتکاف، هیئت‌ها، اربعین و ... به تنهایی نشان‌دهنده رشد دینداری است؟ بنده معتقدم خیر، بلکه باید در کنار آن، دینداری واقعی هم رشد کند.  

 

طالعی با اشاره به دین‌بانی یعنی دفاع و حمایت از دین، گفت: دین‌بانی، یاور و حامی دین در برابر مخالفان و دشمنان دین است؛ در خطبه پیامبر(ص) در روز غدیر آمده است که در رأس امر به معروف و نهی از منکر این است که مطالبی را که من می‌گویم به گوش دیگران برسانید؛ در همین خطبه فرمودند هر کسی که شاهد ماجرای غدیر است، باید به غایبان این پیام را برساند و کسانی که فرزند دارند، به فرزندانشان ابلاغ کنند یعنی باید دین‌بان باشید و امانت را به خوبی به دیگران بسپارید.

 

استاد دانشگاه قم افزود: حضرت زهرا(س) هم همین مطلب را فرمودند که «بلغائه الی الامم»؛ شما پیام‌رسان خدا هستید به سوی همه امت‌ها یعنی برای همه مردم در آن دوره و این دوره تا قیامت. الان برخی استاد فیزیک و زیست و ... هستند و ممکن است بگویند انتقال این مطالب وظیفه روحانیت و استادان دینی است ولی روایت می‌گوید وظیفه همه ما هست. 

 

وی افزود: امام هادی(ع) در زیارت جامعه کبیره فرمودند که بموالاتکم علمنا الله معالم دیننا؛ موالات یعنی همبستگی و هم‌پیمانی است، یعنی وقتی می‌بینم دین و اهل بیت مظلوم هستند وظیفه خود می‌دانم عظمت دین و ائمه (ع) را به دیگران بیاموزم.