کارکرد‌های خانواده ایرانی در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی بررسی شد

 

در ابتدای این همایش، محمدصادق علیخانی، دبیر علمی همایش، روانشناس و برنامه‌ساز در حوزه اجتماعی و روانشناختی که اجرای برنامه را بر عهده داشت، با تأکید بر عدم انتظار از نهاد‌ها و دستگاه‌ها، بر اهمیت پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و ارتباط بیشتر جامعه علمی با مسائل جاری جامعه تأکید کرد.

 

وی که سابقه ساخت و تولید برنامه‌های مختلف در زمینه اعتیاد و جرائم کیفری در رادیو و تلویزیون را دارد، هدف از برگزاری چنین همایش‌هایی را ایجاد همبستگی بیشتر میان فعالان این حوزه و آموزش خانواده‌های ایرانی با تأکید بر اصالت آنها دانست و ابراز امیدواری کرد: این گونه هم‌اندیشی‌ها و فعالیت‌ها منجر به افزایش اشتیاق فعالان و گسترش مددکاری‌های تخصصی، از جمله روانشناسی حمایتی و درمان، شود.

 

شیوا مقدم، پژوهشگر، فعال حوزه فرهنگی و رئیس فرهنگسرای خانواده در این همایش گفت: مهم‌ترین هدف خانواده، رسیدن به آرامش است. هرچه کیفیت و عمق آرامش در خانواده بیشتر باشد، امنیت در خانواده افزایش می‌یابد. فقدان آرامش در خانواده به طور مستقیم با اضطراب، افزایش افسردگی، اختلالات شخصیتی و افت تحصیلی مرتبط است. کژکارکردی خانواده موجب تشدید اختلالات و آسیب‌ها خواهد شد.

 

وی در ادامه افزود: یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از انحراف افراد، درونی‌کردن ارزش‌ها و هنجار‌های پذیرفته‌شده جامعه است. جامعه‌شناسان معتقدند بین میزان فرهنگ‌پذیری و کاهش انحراف و جرم در جامعه رابطه مستقیمی وجود دارد. یکی از علل افزایش نرخ انحراف، فرهنگ‌پذیری ناقص افراد است.

 

مقدم مهم‌ترین کارکرد‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی را مورد اشاره قرار داد و بیان کرد: جامعه‌پذیری مناسب و انتقال بهینه ارزش‌ها عاملی مهم در جلوگیری از تشدید شکاف نسل‌ها است و برای تحقق این هدف، زبان تعصب و تحکم نسل والدین باید به زبان منطق و همدلی تبدیل شود. گسترش روحیه جمع‌گرایی در بین جوانان از طریق سازوکار‌های مناسب، در کاهش گسست‌های نسلی بسیار مؤثر است. فردگرایی عاملی است که جوانان را از جمع و جامعه جدا می‌کند و باعث گسست بین والدین و فرزندان می‌شود. تقویت هویت فرهنگی در فرزندان نیز عامل مهمی است؛ چرا که احساس بی‌هویتی و سوءتفاهم در هویت فردی، افراد را در خلأ سرگردان می‌کند.

 

طاهره رستمی، جامعه‌شناس، مدیر انجمن آسیب‌های اجتماعی در تهران و عضو پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی نیز به عنوان دیگر سخنران این همایش، درباره جامعه‌شناسی خانواده ایرانی و جایگاه آن در دنیای مدرن گفت: خانواده همواره به عنوان مهم‌ترین نهاد اجتماعی شناخته شده است که مسئولیت تربیت نسل‌های آینده، انتقال ارزش‌های فرهنگی و ایجاد همبستگی اجتماعی را بر عهده دارد در دنیای مدرن، این نهاد با تغییرات بسیاری مواجه شده است که ضرورت بررسی جامعه‌شناختی آن را افزایش می‌دهد.

 

وی در ادامه اظهار کرد: خانواده می‌تواند از طریق  همبستگی خانوادگی و کاهش خشونت، سرمایه اجتماعی و تربیت نسل‌های آگاه و جامعه‌پذیری صحیح و جلوگیری از رفتار‌های پرخطر نقش مهمی در کاهش آسیب‌های اجتماعی داشته باشد.

 

رستمی ادامه داد: خانواده همچنان مهم‌ترین نهاد اجتماعی است که با تغییرات مدرن دست‌وپنجه نرم می‌کند و با مدیریت چالش‌ها، می‌توان نقش آن را در جامعه تقویت کرد و پیشنهاد‌های عملی، چون  تقویت ارتباط والدین و فرزندان، اختصاص زمان کافی برای گفت‌و‌گو و تعامل با فرزندان، تقویت اعتماد و فضای امن روانی در محیط خانواده، آموزش مهارت‌های کنترل خشم، همدلی و گوش دادن فعال، ایجاد محیط سالم برای رشد فرزندان، کاهش تاثیرات منفی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی از طریق نظارت آگاهانه، تشویق فرزندان به فعالیت‌های ورزشی، هنری و گروهی، الگوسازی صحیح در رفتار‌های والدین (مثلاً کاهش استفاده از خشونت در تربیت)، آموزش مهارت‌های مقابله با آسیب‌های اجتماعی، آگاهی‌بخشی درباره خطرات اعتیاد، بزهکاری و خشونت اجتماعی، تقویت مهارت‌های نه گفتن و تصمیم‌گیری آگاهانه در شرایط پرخطر و همکاری با مدارس و مراکز فرهنگی برای آموزش فرزندان از  سوی او مطرح شد.  

 

ناصرالدین کاظمی حقیقی، روانشناس، پایه‌گذار روانشناسی تعاملی در کشور و عضو دائمی IRATDE بیان کرد: خانواده یک نظام پویا و در حال تکامل است که در آن تعامل بین اعضا موجب رشد فردی و سلامت روانی می‌شود. خانواده محیطی را فراهم می‌کند که در آن نیاز‌های بنیادین تأمین، استعداد‌ها پرورش، هیجانات مدیریت و ارزش‌های انسانی تقویت می‌شوند. بنابراین، خانواده نه‌تنها یک نهاد زیستی یا اجتماعی، بلکه یک نظام شناختی - عاطفی - اجتماعی است که به‌طور مداوم در تعامل با محیط، فرهنگ و فردیت اعضای خود قرار دارد.

 

وی درباره نقش پیشگیرانه خانواده از آسیب‌های روانی و اجتماعی گفت: خانواده ایرانی ترکیبی از سنت و تجدد را در خود جای داده است. در حالی که ارزش‌های قدیمی همچنان اهمیت دارند، نسل جدید در حال تجربه تغییراتی در نقش‌ها، روابط و نگرش‌ها است. ویژگی‌های خانواده ایرانی، مانند حمایت عاطفی، روابط خانوادگی قوی، نقش تربیتی والدین و پایبندی به ارزش‌ها، از مهم‌ترین عواملی هستند که می‌توانند مانع از مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب، بزهکاری، اعتیاد و انزوای اجتماعی شوند. البته لازم است این ویژگی‌ها در تعادل باشند و با تغییرات اجتماعی و نیاز‌های جدید نسل‌ها سازگار شوند تا اثرات مثبتی در پیشگیری از آسیب‌ها داشته باشند.

 

محمد داوری، فعال اجتماعی، مربی و درمانگر حوزه آسیب‌های اجتماعی نیز به عنوان دیگر سخنران این مراسم، به ارائه تجربیات خود درباره آسیب‌های اجتماعی پرداخت و درباره اهمیت مسئولیت اجتماعی در کوچک‌ترین کنش‌های اجتماعی گفت: هر شهروند می‌تواند نسبت به دیگر افراد جامعه حساس باشد و به هر اندازه ممکن از افراد در معرض آسیب حمایت کند.

 

این همایش توسط برنامه رادیویی «پشت آینه مات است» از رادیو جوان، به تهیه‌کنندگی غزاله براقی و اجرای راضیه سادات هاشمی و محمدصادق علیخانی ضبط شد تا در رسانه ملی نیز پخش شود.

 

همایش «کارکرد‌های خانواده ایرانی در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی» در قالب نهمین نشست «فرهنگ و خانواده» به میزبانی فرهنگسرای خانواده و با مشارکت مؤسسه هیجان اندیشه برگزار شد.