محمدصادق فرهادی‌نیا:
اسلام ارزش ذاتی برای محیط زیست قائل است
استاد دانشگاه کنت انگلیس گفت: پیامبر(ص) فرموده است از زمین حفاظت کنید زیرا مادر شماست؛ این نگاه برخلاف مسیحیت و یهودیت است که طبیعت را تا جایی مفید می‌دانند که به نفع انسان است.
به گزارش ایکنا، محمدصادق فرهادی‌نیا؛ عضو هیئت علمی دانشگاه کنت انگلیس، هشتم اسفندماه در دومین روز همایش بین‌المللی محیط زیست و فرهنگ و تمدن اسلامی که از سوی انجمن ایرانی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی برگزار شد، گفت: تابستان گذشته در یکی از رواق‌های حرم حضرت رضا(ع) نشسته بودم و فردی به بنده از داستان اسلام‌آوردن فرد دیگری به واسطه یک سخن از امیرمؤمنان(ع) درباره حقوق و احترام به حیوانات اشاره کرد که این به یک بحث فلسفی مهم یعنی اخلاق محیط زیست برگشت دارد.استاد دانشگاه کنت انگلیس با بیان اینکه خیلی‌ها بحران محیط زیست را اخلاقی می‌دانند که تنها با ابزار دین حل می‌شود که بنده ممکن است با بخش دوم کمتر موافق باشم ولی شکی نیست که بحران، بحران اخلاقی است، اضافه کرد: وقتی در مورد اخلاق محیط زیست سخن گفته شود یعنی ما با ارزش‌های اخلاقی روبرو هستیم و باید به دو طیف توجه کنیم؛ یکی طیف انسان‌محوری و دیگری بوم‌محوری؛ انسان‌محوری می‌گوید هر چیزی برای من مهم باشد آن را حفظ می‌کنم و اگر مهم نبود اهمیتی هم برای من ندارد و نتیجه آن بهره‌برداری بی رویه از منابع طبیعی است.
فرهادی‌نیا با بیان اینکه در تفسیر بوم‌محوری، انسان خودش یکی از میلیاردها گونه بر روی زمین است و محیط زیست صرف‌نظر از اینکه برای ما فایده دارد یا ندارد باید آن را حفظ کنیم، تصریح کرد: این دو سر طیف است و سؤال این است که اسلام در کدام قسمت است.
وی افزود: واقعیت این است که دیدگاه مسیحیت و یهودیت، انسان‌محوری است؛ در قرون 15و 16 فرانسیس بیکن معتقد بود که ما باید طبیعت را دستکاری کنیم تا ببینیم طبیعت چه پاسخی دارد. وی مسیحی دو آتشه بود ولی معتقد بود طبیعت باید کنترل شود؛ این تفکر در آمریکا در قالب کنترل یکی از رودخانه‌های مهم(کلرادو) تفسیر شد و گفتند طغیان این رودخانه گناه بزرگ است و باید جلوی این گناه گرفته شود و آن را مهار کنیم.
استاد دانشگاه کنت انگلیس افزود: این افراد تعابیر عجیبی در این زمینه داشتند و محیط زیست را زمانی مفید دانستند که در خدمت انسان باشد در غیر این صورت محیط زیست، دشمن انسان خواهد بود و همین دیدگاه سبب شد تا این رودخانه به تدریج خشک شود.
فرهادی‌نیا افزود: در مقابل این دیدگاه، سیک‌ها هستند که ترکیبی از اسلام و هندوئیزم است و بر احترام عمیق به طبیعت تاکید دارند زیرا عالم محضر خداست؛ این تفکر به ارتباط متقابل انسان و محیط زیست و مدیریت پایدار آن معتقد است؛ این افراد معتقدند هوا، معلم و آب پدر و زمین مقدس است.
فرهادی‌نیا با بیان اینکه بسیاری از ادیان انسان‌محور هستند ولی سیک‌ها بوم‌محور هستند به نگاه اسلام اشاره و تصریح کرد: از منظر نهج‌البلاغه، طبیعت زیباست و به انسان خدمت می‌رساند بنابراین ارزشمند است؛ حضرت علی(ع) تاکید دارند چون طبیعت انسان را به یاد خدا می‌اندازد و برای انسان مفید است ارزشمند است؛ برخی از این تعبیر برداشت انسان‌محوری دارند ولی اگر در مجموعه معارف اسلامی دقت کنیم این تصور درست نیست.
فرهادی‌نیا با بیان اینکه پیتر سینگر به نگرش غالب و سلطه‌گرایانه بشر بر حیوانات و طبیعت اعتراض کرد و آن را به دیدگاه یهودی و مسیحی نسبت داد، اظهار کرد: در مقابل کسی چون رنه دکارت می‌گوید حیوانات اصلا رنج نمی‌برند و ماشین بدون عقل و روح هستند. همچنین در سال 1993 یلتسین می‌گوید ما به این نتیحه رسیده‌ایم که حیوانات خودآگاهی و آینده‌نگری و نوع دوستی و مرگ آگاهی دارند.
نگاه قرآن به طبیعت
وی با اشاره به آیه 38 انعام که فرموده است؛ وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ ۚ مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ ۚ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ؛ گفت: کلمه امت در این آیه برای موجودات به کار رفته است و نکته آن این است که ما 1400 سال قبل معتقد بودیم که هر حیوانی خودآگاهی دارد و زبان ارتباط با انواع خود را دارد.
فرهادی‌نیا بیان کرد: پیامبر(ص) فرموده است از زمین حفاظت کنید زیرا مادر شماست؛ بنابراین ما فقط بر طبیعت تاثیر نداریم بلکه وابستگی هم داریم یعنی وقتی زاینده رود وجود ندارد کشاورزی اصفهان به مشکل خواهد خورد و سایر آثار تخریب محیط زیست که امروز پیامدهای نادرست آن را شاهدیم در این راستا قابل بحث است؛ ولی وقتی طبیعت مادر است یعنی انسان به او وابسته است.
استاد دانشگاه کنت با بیان اینکه توجه حضرت علی(ع) به حیوانات در نامه 25 نهج‌البلاغه بیان شده است، افزود: ایشان 1400 سال قبل ادبیاتی دارد که امروز بین ما رواج دارد؛ ایشان در برخورد با چهارپایان فرموده است در سوار شدن بر شتران، عدالت را رعایت کنید و مقداری از شیر آن را برای فرزند شتر بگذارید؛ حیوان در نگاه ایشان ارزشمند است و باید حقوق آنها رعایت شود و این نگاه بسیار ارزشمند است.
وی در ادامه افزود: پیامبر(ص) فرمودند اگر پشت حیوان نشسته‌ای و قصد سخن گفتن با دیگری را داری از آن پیاده شو تا حیوان اذیت نشود و این در حالی است که در قانون اساسی ما بر حفاظت از محیط زیست به عنوان وظیفه عمومی تاکید شده است ولی برای طبیعت ارزش ذاتی قائل نیست.
وی تاکید کرد: قانون اساسی گفته است محیط زیست باید حفظ شود چون به نفع انسان است؛ به نظر بنده قانون اساسی در این مسئله مبتنی بر گفتار پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) و قرآن نیست.
انتهای پیام مطالب مرتبط
