عید فطر، جشن پایان ماه مبارک رمضان و فرصتی برای شکرگزاری از الطاف الهی است. این عید نه فقط نماد پایان یک ماه روزهداری و عبادت است، بلکه یادآور اهمیت تلاشهای معنوی و اخلاقی است که در این ماه انجام شده است. عید فطر به ما یادآوری میکند که این دستاوردها را فراموش نکنیم و آنها را در زندگی روزمره خود حفظ کنیم.
حفظ دستاوردهای ماه رمضان، به معنای ادامه دادن به عادات نیکو و ارزشهایی است که در این ماه تقویت کردهایم. روزهداری به ما آموخت که چگونه بر خواهشهای نفسانی غلبه کنیم و به نیازهای دیگران توجه داشته باشیم.
در این زمینه با حجتالاسلام محمد نقدی، مدرس دانشگاه و کارشناس حوزه دین گفتوگویی انجام دادهایم که آن را در ادامه میخوانید.
خداوند متعال برای سعادت بندگان، همواره در طول سال ایامی را به صورت ویژه برای انجام برخی اعمال اختصاص داده است که بندگان خداوند، چون در زندگی روزمره به طور طبیعی و به دلیل انجام کارهای روزمره و دلمشغولیهای زندگی ممکن است، دچار غفلت شوند، از این فرصت طلایی پیشآمده استفاده کنند، تا در یک فضای معنوی به خودسازی پرداخته و مدارج ترقی را طی کنند.
همانطور که پیامبر اکرم(ص) میفرمایند؛ «اِنّ لربّکُم فی ایّام دَهرکم نَفحات أَلا فَتَعرَضوا لَها»، یکی از این موارد و فرصتها، ماه مبارک رمضان است که به دلیل اهمیت فوقالعاده آن، پیامبر اکرم(ص) در خطبهای نسبت به فرارسیدن آن بشارت داده و برخی از ویژگیهای آن را برشمرده است، از جمله اینکه، ماهی که حتی خواب در آن عبادت است و نفس کشیدن روزهدار حکم تسبیح خداوند را دارد و ثواب اعمال در آن ماه مضاعف است، خواندن یک آیه از قرآن در آن ماه حکم ختم قرآن را دارد و بندگان خدا تلاش میکنند، در این ماه، در یک مسابقه شکوهمند و شوقبرانگیز در انجام اعمال عبادی از هم سبقت بگیرند.
این فرصت طلایی در طول سال و ۳۶۵ روز فقط برای یک ماه اختصاص دارد و از آن مهمتر اینکه در این ماه، فقط یک شب، «لیلةالقدر» نامیده شده است که برابر هزار ماه ارزش دارد، در این شب، بندگان خدا میتوانند بهترین سرنوشت را برای خود رقم بزنند و بهترین پاداش را بگیرند و در روایات صحیح اسلامی آمده است، که اگر کسی فضیلت این شب را درک نکند، باید در همان سال به حج مشرف شود و در صحرای عرفات حضور پیدا کند و از خدا بخواهد، آنچه را میخواهد.
اگر بخواهیم با مثال سادهای عبادت یک ماه رمضان را با یکی از امور دنیوی مقایسه کنیم، باید بگوییم، وقتی قصد سفری طولانی دارید، نیاز به تأمین سوخت و انرژی دارید، ممکن است زمان کوتاهی را در پمپ بنزین توقف کنید تا باک بنزین خود را از بنزین پُر کنید که فاصله صدها کیلومتر را با خیال راحت طی کنید. در عبادت ماه رمضان و این سی روز، مشغول تأمین انرژی هستید تا با خودسازی و مراقبت نسبت به طی مسیر پُر از سنگلاخ زندگی با کنترل چشم، گوش، زبان، فکر و اندیشه و همه ارکان خود به گونهای رفتار کنید که این امور مانند عواملی بازدارنده در طول سال کمک کارتان باشند تا مسیر را بدون لغزش طی کنید.
از جمله دستاوردهایی که با رعایت این موارد میتوان کسب کرد، تقویت تقوا، تغییر عادات نادرست، تقویت انس با قرآن، افزایش روحیه بخشش، تقویت صبر، بهبود ارتباطات خانوادگی، تجدید عهد با خانواده و سلامت جسمی و روحی است.
تقویت تقوا و پرهیزگاری
ماه مبارک رمضان فرصتی است تا با روزهداری و کنترل نفس، تقوای خود را تقویت کنیم. دستیابی به این هدف به معنای آن است که پس از ماه مبارک نیز بتوانیم در برابر گناهان مقاومت کنیم و تصمیمات اخلاقی بهتری بگیریم.
تغییر عادات نادرست
این ماه زمان مناسبی برای ترک عادات ناپسند مانند غیبت، دروغ، اسراف و دیگر رفتارهای ناشایست است. اگر بتوانیم این عادات را در این ماه تغییر دهیم، این تغییرات میتواند مبنای زندگی مناسب در طول سال باشد.
تقویت انس با قرآن
یکی از دستاوردهای مهم رمضان، انس بیشتر با قرآن کریم است. اگر در این ماه موفق شویم بیشتر قرآن بخوانیم، آن را درک کرده و به آن عمل کنیم، این ارتباط معنوی میتواند در ادامه سال نیز ادامه یابد.
افزایش روحیه بخشش و کمک به دیگران
رمضان به ما میآموزد که نسبت به نیازمندان و محرومان توجه بیشتری داشته باشیم. دستیابی به این هدف به معنای آن است که پس از این ماه نیز به کمک دیگران ادامه دهیم و روحیه بخشش و مهربانی را در خود زنده نگه داریم.
تقویت صبر و استقامت
روزهداری به ما صبر و استقامت میآموزد. اگر بتوانیم در طول این ماه، این ویژگیها را در خود تقویت کنیم، میتوانیم در مواجهه با چالشهای زندگی مقاومتر و آرامتر عمل کنیم.
بهبود ارتباطات خانوادگی و اجتماعی
رمضان فرصتی است تا با خانواده و دوستان ارتباط بهتری برقرار کنیم. اگر در این ماه موفق شویم اختلافات را کاهش دهیم و روابط خود را بهبود ببخشیم، این دستاورد میتواند به زندگی شادتر و آرامتری منجر شود.
تجدید عهد با خداوند
رمضان زمان مناسبی برای توبه و بازگشت به سوی خداوند است. اگر در این ماه موفق شویم رابطه خود را با خداوند تقویت کنیم و عهدی تازه با او ببندیم، این دستاورد میتواند به زندگی معنوی ما در طول سال جهت دهد.
سلامت جسمی و روحی
روزهداری نه تنها برای روح، بلکه برای جسم نیز مفید است. اگر در این ماه بتوانیم عادات سالمتری را در خود ایجاد کنیم و به سلامت جسمی و روحی خود توجه بیشتری داشته باشیم، این دستاورد میتواند به بهبود کیفیت زندگیمان کمک کند.
مرحوم شیخ مفید در روایتی طولانی از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده است که ایشان فرمودند: «فإِذا کانَتْ لَیْلَةُ الْفِطْرِ وَ هِی تُسمى لَیْلَةَ الْجَوَائِزِ أَعْطَى اللَّهُ الْعَامِلَینَ أجرهم بغیر حساب؛ و، چون شب عید فطر که شب جوایز نام دارد، فرا رسد، خداوند پاداش عملکنندگان را بدون حساب و شمارش ببخشد.»
شب عید فطر که فرا میرسد، این شب را شب جوایز نامیدهاند و خداوند در این شب اجر کسانی که در ماه رمضان تقوا پیشه کرده و به واجبات خود عمل کردهاند را بدون حساب و کتاب میدهد. وقتی صبح روز عید فرا میرسد خداوند فرشتگان را در همه شهرها به زمین نازل میکند و آنها بر سر هر کوی و برزنی ندا میدهند، مردم بشتابید به سوی نماز عید که خداوند پاداش فراوان دهد و گناهان بزرگ را بیامرزد.
وقتی مردم به محل نماز میرسند، خداوند خطاب به ملائکه میگوید: «ای ملائکه من، جزای کسی که کارش را انجام داده چیست؟» آنها عرضه میدارند؛ «ای خدای بزرگ جزای آنها این است که مزدشان را کامل پرداخت کنی»، خداوند میگوید: «ای ملائکه، شاهد باشید که من ثواب نماز و روزه این ماه را رضای خودم قرار دادم» و به بندگان خطاب میکند که «هر چه میخواهید از من بخواهید، به عزت و جلالم قسم هر چه برای دنیا و آخرت خود بخواهید به شما عطا میکنم.»
بر اساس این روایت، بندگان شایستهای که تلاش کردهاند با خودسازی و عمل به دستورات حیاتبخش خداوند چنین پاداشی را دریافت کنند، همواره درصدد خواهند بود که این موهبت را در طول زندگی حفظ کنند و راه رسیدن به این کمال، مراقبت از دستاوردهایی است که به دست آوردهاند.
انتهای پیام