قالیباف در همایش بین‌المللی «علوم انسانی ـ اسلامی»:
شهید مطهری به تحقق تمدن اسلامی از مسیر جهان‌بینی توحیدی باور داشت
رئیس مجلس شورای اسلامی در همایش بین‌المللی «علوم انسانی ـ اسلامی» گفت: علامه شهید مرتضی مطهری، باور داشت تحقق تمدن اسلامی به علومی برگرفته از جهان‌بینی توحیدی نیاز دارد لذا ایده بازاندیشی و بازسازی در علوم انسانی بر مبانی معارف اسلامی از همین نگاه سرچشمه می‌گیرد.
به گزارش ایکنا، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی در همایش بین‌المللی «علوم انسانی ـ اسلامی» که صبح امروز یکشنبه، 14 اردیبهشت‌ماه، در سالن همایش‌های صدا و سیما برگزار شد، ضمن تبریک ایام دهه کرامت، با اشاره به بخشی از آیه 9 سوره زمر: «قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ»، گفت: در ابتدا یاد متفکر مجاهد، آیت‌الله مطهری را گرامی می‌دارم. همچنین روز معلم را به تمام معلمان و اساتید، عرض تبریک و تهنیت دارم.
رئیس مجلس افزود: علامه شهید مرتضی مطهری، باور داشت تحقق تمدن اسلامی به علومی برگرفته از جهان‌بینی توحیدی نیاز دارد. چون علم وقتی جهت‌دار می‌شود که در بستر جهان‌بینی قرار گیرد. ایده بازاندیشی و بازسازی در علوم انسانی بر مبانی معارف اسلامی از همین نگاه سرچشمه می‌گیرد.
قالیباف افزود: شهید مطهری، با تیزبینی خاص خود ده‌ها سال پیش به این نتیجه رسیده بود که جامعه اسلامی و حکومت اسلامی هر دو نیازمند علوم انسانی اسلامی هستند. بنابراین بازخوانی و بازسازی انتقادی علوم انسانی موجود و احیا و بازتولید علوم اسلامی و تولید علوم انسانی اسلامی در منظومه فکری ایشان از لوازم تشکیل حکومت اسلامی و جامعه اسلامی هستند.
باور به اسلامی شدن و مردمی‌شدن در مکتب امام(ره)
وی گفت: قالیباف تصریح کرد: همه می‌دانیم پیروزی انقلاب اسلامی که امر ملی را احیا کرد و مردم را به مرکز ثقل اداره کشور آورد، بر مبنای باورها و ایده‌های امام راحل شکل گرفت. ایشان اسلامی شدن نهاد علم را برای رهایی از فرهنگ شرق‌زدگی و غرب‌زدگی بر پایه حاکمیت اسلام ضروری می‌دانست، همچنانی که نقش مردم را باور داشت و مردم را میدان‌دار همه تحولات می‌دید.
رئیس مجلس گفت: در واقع اسلامی شدن و مردمی شدن در مکتب امام، مثل دو شاخه در هم پیچیده و بهم وابسته هستند. مردمی شدن، مطالبه اسلام و اسلامی شدن، مطالبه مردم است و هیچ کدام بدون دیگری شدنی نیست. آنچه پیوند این دو را تفسیر می‌کند و شرح و تفصیل می‌دهد و به توصیه و تجویز می‌رساند علوم انسانی ـ اسلامی است. به همین دلیل معتقدیم امروز پس از گذشت بیش از چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی، نخبگان و نهادهای علمی از دو جهت می‌توانند منشأ تحول در علوم انسانی باشند؛ یکی از جهت تأثیر باور و پایبندی به مبانی دینی و معارف اسلامی در تغییر سرنوشت عمومی مردم و دوم نتایج حاصل از عملکرد چله اول انقلاب برای حرکت براساس آن معانی و معارف.
قالیباف تأکید کرد: به تعبیر دیگر این دو عنصر مهم یعنی معارف اسلام و تجربه حکمرانی باید به طور مستمر مورد تحقیق و تامل علوم انسانی قرار گیرد. علوم انسانی ـ اسلامی فقط حاصل برداشت ما از مبانی نظری اسلام نیست، بلکه حاصل تجربه زیستی ما بر اساس این مبانی نیز است.
دو دلیل اصلی نیاز به علوم انسانی اسلامی
وی با بیان اینکه عالم و محقق علوم انسانی ـ اسلامی از تکرار ایده‌آل‌ها به جایی نمی‌رسد، افزود: وظیفه اصلی او تحلیل دقیق وضعیت موجود و ارائه راهکار عینی برای رسیدن به وضعیت مطلوب است؛ چرا؟ برای اینکه اثر کار علمی او برای منافع عمومی ملموس شود. در چله دوم انقلاب اسلامی، حداقل از دو نظر بیش از هر زمان دیگری به علوم انسانی ـ اسلامی نیاز داریم: اول؛ سازمان دادن به زیست عمومی مردم و دوم؛ حکمرانی بر پایه آموزش و ارزش‌های دینی.
رئیس مجلس گفت: هم نظام حکمرانی نیازمند فهم وضعیت و مسئله‌هایی است که در هر شرایطی برای آنها راه‌حل پیدا کند و هم جامعه ما نیازمند مراجعه به علوم انسانی ـ اسلامی است. متأسفانه در سال‌های گذشته نخبگان بیشتر درگیر انکار یا اثبات علوم انسانی اسلامی بودند و در نتیجه به تولید گزاره‌های عقلانی و عملیاتی برای شناخت و حل مسائل زندگی مردم کمتر توجه شده است درحالی که تجربه جمعی ما چه موفق و چه ناموفق منبعی برای تولید و تکثیر الگوهای علوم انسانی ـ اسلامی است.
قالیباف با تأکید بر اینکه اگر علوم انسانی اسلامی مسائل عینی جامعه و حکومت را به رسمیت نشناسد و در خدمت تفسیر وضعیت و حل آنها نباشد، در عمل مسئله‌ای حل نخواهد شد و مصداق علم لاینفع خواهد بود، بیان کرد: امروز که در نزدیکی 50 سالگی انقلاب اسلامی قرار داریم از یک طرف با انباشت مسائلی مواجه هستیم که جامعه پیش روی نهاد علم در کشور قرار داده اما پاسخ درخوری برای آنها تولید نشده است و از طرف دیگر نظام حکمرانی گزینه‌های متنوع و مؤثری را برای حل مسائل انباشته خود ندارد. نتیجه هر دو دلزدگی و ناکارآمدی است. چون جامعه تا وقتی که انعکاس مشکلات و راه‌حل کارآمد برای حل آنها را در علوم انسانی اسلامی نبیند و به رسمیت نشناسد مزایا و فواید آن را درک نمی‌کند و کاربر یافته‌هایش نخواهد بود. در نتیجه حاصل تلاش عالمان در این زمینه از پشتوانه حمایت عمومی برخوردار نخواهد شد و رشد نخواهد کرد.
وی ادامه داد: اگر موضوعی به گفتمان تبدیل شود آن وقت مردم خود به مطالبه‌گران عمومی تحقق آن تبدیل می‌شوند و جامعه علمی هم آن را به طور تخصصی مطالبه می‌کند به این ترتیب پیگیری آن برای نظام حکمرانی هم ضرورت دارد و هم مشروعیت پیدا می‌کند اگر چنین فضایی حاکم شود کشور را به سمت اصلاح و تحول امور می‌برد و نه تخریب و عقب‌گرد. در این شرایط نظام حکمرانی ما موظف است اولا فضا را برای تولید و رقابت ایده‌ها و اندیشه‌های معتبر در زمینه علوم انسانی ـ اسلامی فراهم کند و ثانیا خود را با نتایج حاضر از تلاش و تأیید جامعه علوم انسانی ـ اسلامی وقف دهد. ثالثا آن دسته از پژوهش‌های علوم انسانی ـ اسلامی که به حل مسائل عامه مردم و تأمین خیر عمومی نزدیک‌تر هستند را با اولویت در دستور کار خود قرار دهد.
نه تقلید علوم انسانی، نه تحقیر علوم اسلامی
قالیباف با تأکید بر اینکه نه تقلید در علوم انسانی و نه تحقیر علوم اسلامی، هیچ کدام چرخه‌های زندگی ایرانی و حکمرانی ایران را راه نمی‌اندازند، گفت: باید به دور از دعواهای متعصبانه‌ای که در شأن نهاد علم نیست رویکردهای افراطی و تفریطی را در نگاه به علوم انسانی ـ اسلامی کنار بگذاریم. واقعیت این است که علوم انسانی اسلامی پروژه‌ای شکست خورده نیست اما پروسه‌ای ناتمام، آن هم با اقتضائات خاص خود است که باید توسط صاحب‌نظران امانت‌دار به دقت وارسی شود اما به نظر می‌رسد زمان برای ما به سرعت درحال سپری شدن است.
رئیس مجلس افزود: چه مردم در زندگی روزمره و چه نظام حکمرانی در اداره کشور هیچ کدام از یافته‌های علوم انسانی اسلامی بی‌نیاز نیستند اما نمی‌توانند برای نتایج خاص آن همیشه منتظر بمانند یا در کلیات به سر برند. فراتر از اینها یکی از سیاست‌های قطعی در حکمرانی کشور باید رونق دادن و دامن زدن به اصل توکل و اندیشه‌ورزی باشد که پایه اصلی عقلانیت اسلامی است.
قالیباف به فرمایش مقام معظم رهبری در دهه 60 که فرمودند «حکومت اسلامی، آن حکومتی است که مردم را به فکر کردن دعوت می‌کند و هدایت ذهن مردم را نیز برعهده می‌گیرد» اشاره کرد و گفت: این یعنی اگر وضعیت فکری کشور روبه افول برود ما به عنوان سیاستمدار و حکمران مسلمان در برابر آن مسئول هستیم البته هم رونق مهم است و هم جهت اما تا رونقی نباشد جهت درست نیز پیدا نخواهد شد.
آثار منفی افول اندیشه‌ورزی در حکمرانی کشور
وی گفت: افول تفکر و عقلانیت یک وضعیت غیر اسلامی است. سنت الهی این است که اگر جامعه از تفکر و حکومت از قوه فکر براساس تعقل خالی شود به انحطاط کشیده می‌شود. بنده دو سال پیش در همین مکان در اختتامیه چهاردهمین دوره جشنواره فارابی عرض کردم، البته همچنان معتقدم در دهه 90 به لحاظ رونق اندیشه‌ورزی وضعیت خوبی نداشتیم و حالا در دهه 1400 با آثار و عواقب آن روبرو هستیم. وقتی فکر از حرکت بایستد و الگوها و گزاره‌های حکمرانی کم یا پوچ شود، در نتیجه ناکارآمدی و نارضایتی تولید و بازتولید می‌شود و نتیجه استمرار این وضعیت ناحکمرانی یا حکمرانی ناشایست خواهد بود.
قالیباف اظهار کرد: اگر اداره کشور براساس علم، تعقل و خرد تعطیل شود در بهترین حالت همه چیز به حال خود رها می‌شود تا بدون پشتوانه نظری و با عمل‌گرایی منفی و موقعیت‌زده اداره شود. حالت بدتر این است که دچار جمود و تحجر شویم که ما را به جهنم انحراف از اسلام خواهد برد درحالی که خیال می‌کنیم در صراط مستقیم هستیم. بایستی هر دو رویکرد مقلدانه و متحجرانه را کنار گذاشت چرا که اولی اصل و امکان ضرورت علوم انسانی ـ اسلامی را انکار و دومی رشد علم و تعقل را در جامعه سرکوب می‌کند.
تقلید و تحجر؛ دو مانع حکمرانی اسلامی کارآمد
رئیس مجلس با بیان اینکه تقلید و تحجر همزمان و هم‌اندازه، حکمرانی اسلامی کارآمد را بر ما می‌بندد، گفت: این که رهبر انقلاب چند ماه پیش مجددا بر احیای نهضت علمی و نرم‌افزاری تاکید کردند را دست کم نگیریم. ایشان سکان هدایت کشور در مسیر اسلام و انقلاب را در دست دارند. وقتی ایشان خیزش جدید علمی را پس از گذشت دو دهه مطالبه می‌کنند به نظر من یعنی اینکه اولا شتاب رشد علمی ما کم شده و با نیازهای ما سازگار نیست. ثانیا جایگاه علوم انسانی در رشد و پیشرفت کشور که در این مدت مغفول مانده و باید احیا شود.
قالیباف با تأکید بر اینکه تجربه حکمرانی چهار دهه اخیر می‌تواند و باید یکی از منابع تولید دانش برای علوم انسانی و اسلامی باشد، بیان کرد: البته این به معنای آن نیست که این علوم را توجیه‌گر عمل خود کنیم اما می‌توان با دید نقادانه و خلاقانه به این تجربه‌ها نگاه کرد و از دل آن گزاره‌های علمی پیشنهاد داد و پیش روی جامعه علمی گذاشت. پس تجربه چله اول انقلاب یکی از منابع تولید دانش علمی انسانی ـ اسلامی به ویژه برای دانشگاه جامع امام حسین (ع) است.
وی نگاه تمدنی به گذشته و آینده این تراکم تجربی را بسیار کلیدی و حیاتی دانست و ادامه داد: از طرف دیگر تولید، توسعه و ترویج علوم انسانی ـ اسلامی ما با پیدا کردن نقاط مشترک با علوم انسانی جریان اصلی یا انتقادی گره خورده است. ما نه می‌خواهیم چرخ را از نو بسازیم و نه می‌توانیم از اشتراک تجربه‌ها و استفاده از دستاوردها و یافته‌های دیگران بی‌نیاز باشیم. نه از یادگیری فراری هستیم و نه می‌خواهیم تا ابد شاگرد باقی بمانیم. یکی از آسیب‌های جریان تحول در علوم انسانی اسلامی در کشور ما طی حدود 20 سال گذشته شاید همین است که نتوانست موضعی متوازن پیدا کند و روی آن بایستد.
نقش علوم انسانی اسلامی در حکمرانی دینی کارآمد
قالیباف تصریح کرد: اگر نظام حکمرانی دینی کارآمد می‌خواهیم باید مدیریت علم و حکمرانی علم را جدی بگیریم و این یکی از جاهایی است که علوم انسانی ـ اسلامی می‌تواند ورودی بنیادی و راهبردی داشته باشد. باید بدانیم کجا می‌توانیم میراث علمی تمدنی خود را بکاربگیریم و حتی با دیگران به اشتراک بگذاریم. کجا و چگونه می‌توانیم از دستاوردهای نظری و تجربی دیگران برای پیشرفت خود استفاده کنیم. برای همین به‌روزرسانی نقشه جامع علمی کشور با تأکید بر جایابی علوم انسانی اسلامی یکی از اولویت‌های ماست. با این کار نمی‌خواهیم یک سند بالادستی دیگر بر طاقچه اتاق مدیران اضافه کنیم بلکه می‌خواهیم برای یک نبرد تمام‌عیار شناختی ـ تمدنی که همین امروز درگیر آن هستیم یک کالک عملیاتی داشته باشیم آن وقت مسئولیت نقش و سهم خود را در این میدان پرمخاطره اما فرصت‌ساز پیدا کنیم.
رئیس مجلس گفت: مجلس شورای اسلامی با بازوان قوی علمی و فکری خود یعنی نهادهایی همچون مرکز پژوهش‌های مجلس، مرکز تحقیقات اسلامی قم و مرکز اسناد و کتابخانه مجلس نیز می‌تواند و هم وظیفه دارد که برای هم‌افزایی با نهادهای فعال در جریان تولید و توسعه علوم انسانی ـ اسلامی همکاری کند. این شاید یکی از بهترین دریچه‌های حل مسئله و به رسمیت شناختن مسئله باشد.
قالیباف اظهار کرد: تا قدرت تفکر علمی نداشته باشیم که مشکلات را تبدیل به مسئله کنیم و بعد مسئله را به رسمیت بشناسیم، راه‌حل آن را پیدا نمی‌کنیم چراکه تا مسئله را به رسمیت نشناسیم قدرت حل آن را پیدا نخواهیم کرد. جریان علوم انسانی ـ اسلامی با حکمرانی علم در کشور مرتبط است. تشریح چگونگی پرداختن به چنین امری در شأن چنین همایش‌های علمی است و ما در خانه ملت برای استفاده و بهره‌برداری از یافته‌ها و دستاوردهای آن در عرصه‌های حکمرانی اقتصادی، امور مدیریتی و سیاست داخلی و خارجی، مسائل دفاعی و امنیتی، مسائل فرهنگی و اجتماعی و حکمرانی محیط زیست آماده هستیم.
گزارش از سمیرا انصاری
انتهای پیام 
