آثار خواندن سوره قدر؛ از جهاد با دشمن تا شهادت در راه خدا

به گزارش ایکنا، جلسه این هفته تدبر در سوره‌های جزء سی‌ام قرآن کریم شامگاه یکشنبه 21 اردیبهشت‌ماه با سخنرانی هانی چیت‌چیان، کارشناس و مدرس قرآنی و به همت مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران برگزار شد.

 

چیت‌چیان در صحبت‌های خود در این جلسه که اختصاص به تدبر در سوره مبارکه قدر داشت، بر این موضوع که در قرآن غیر از سوره قدر یک جای دیگر به شب نزول قرآن پرداخته شده و از آن به «لیلة مبارکه» یاد شده است، تأکید کرد. در ادامه خلاصه‌ای از مباحث مطرح شده از سوی این مدرس قرآن در جلسه اخیر ارائه شده است.

 

سوره قدر برای همه، حتی آنهایی که انس دائمی با قرآن ندارند، آشنا است. به این خاطر شاید در مواجهه با این سوره بتوان بلافاصله به سراغ مباحث تدبری و مفهومی رفت چرا که اغلب ترجمه آن را می‌دانیم. به هر حال با توجه به اینکه اشاره مستقیم این سوره به شب قدر، شب نزول قرآن است، لذا مباحث تدبری آن نیز باید حول این مسئله باشد.

 

این در حالی است که پرداختن به شب قدر در این سوره شاید تنها در سطح و ظاهر مطرح باشد و بسیاری از نکات ناگفته درباره آن وجود دارد که باید آنها را از دلِ روایاتِ منقول و منسوب به ائمه معصومین(ع) استخراج کرد. در ادامه به تعدادی از این روایات اشاره خواهد شد.

 

روایاتی که درباره این سورهِ سرشار از ظرایف و نکات مهم و عمیق را نقل خواهم کرد، از کتاب «البرهان فی تفسیر القرآن» استخراج شده است. یکی از این روایات از امام محمدباقر(ع) نقل شده که فرموده‌ است، هر کسی این سوره را با صدای بلند بخواند، مانند کسی است که در راه خدا شمشیر کشیده و به پیکار با دشمن پرداخته باشد.

 

از امام صادق(ع) نیز درباره این سوره روایت شده است که هر کس این سوره را با صدایی آرام و شبیه زمزمه بخواند، مانند کسی است که در راه خدا به شهادت رسیده و در خون خود غلتیده باشد. نکته عجیب ناظر بر این دو روایت این است که چطور از سوره‌ای که در آن این چنین درباره اوج و عظمت یک شب سخن به میان آمده و جنبه‌های عرفانی و تعبدی در آن بسیار زیاد است، باید چنین برداشتی صورت بگیرد و تعبیر به این شود که صِرف خواندن آن به مثابه جهاد و قتال در راه خداست.

بیشتر بخوانید: 

این تضاد موجود در روح این سوره و برداشتی که از ترجمه الفاظ در آن می‌شود، موضوعی است که نیاز به تدبر و غور بیشتری دارد هر چند تاکنون نکاتی منطبق و متناظر با آن مطرح شده است اما با توجه به ثقیل بودن فضای این سوره و اشاره به نکاتی که در آن شده است، می‌تواند محل بحث و گفت‌و‌گوی فراوانی باشد.      

 

در شأن و منزلت این سوره همان بس که مجدد در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده است که هر کس ده‌بار این سوره را بخواند هزاران گناهی که مرتکب شده است بخشیده می‌شود؛ ضمن آنکه در کلام معصوم(ع) این سوره حکم حِرز داشته و می‌تواند در مواقع نزول بلایایی همچون خشکسالی افاقه کرده و موجب برطرف شدن آن بلایا شود.

 

مجدد از امام صادق(ع) روایت است که فرمود هر کس این سوره را در نماز یومیه خود بخواند، منادی به او ندا می‌دهد که هر آنچه گناه تاکنون مرتکب شده است بخشیده شده و اکنون همانند نوزادی که تازه از مادر متولد شده باشد، معصوم از هر گناهی است. البته باید گفت صرف خواندن این سوره اکتفا نمی‌کند بلکه باید شیوه‌ای تلاوت‌گونه در زمان خوانش آن داشت و به معانی عمیق و پر مغز آن نیز  دقت کرد.

 

در اینجا روایتی از پیامبر (ص) را نقل می‌کنم که فرمود هر کس سوره قدر را بخواند مانند کسی است که یک ماه رمضان را روزه گرفته باشد. شاید به این معنا بتوان از روایت پیامبر(ص) چنین نتیجه گرفت که به طور قطع شب قدر در ماه رمضان بوده است چرا که ثواب خواندن یک سوره از قرآن در این ماه نیز معادل یک ختم قرآن است.

 

اما پرسشی که مطرح می‌شود این است که چرا شب قدر؟ مگر چه اسراری در شب وجود دارد که نمی‌توان آن را در روز مشاهده کرد؟ این موضوع خود مورد پرسش فراوانی است که البته اقوال گوناگونی نیز در مورد آن بیان شده است. از جمله مشهورترین این تعابیر آن است که شب، در اصل آغاز روزی است که آن را پیش رو داریم و معمولاً از ساعت 12 شب به بعد، وارد روز نو می‌شویم و لذا میل و حرکتی که اجرام آسمانی و چرخه فلک برای رسیدن به روزِ نو دارند می‌تواند به واسطه ادعیه و تضرعی که بنده به درگاه خدا به انجام می‌رساند، بسیاری از امور را برگردانده و سرنوشت را به گونه دیگری رقم بزند؛ همچنان که به واسطه اشاره صریح سوره این دگرگونی قادر است تا مطلع فجر و سپیده‌دمان صبح نیز اتفاق افتد.  

 

در زبان عربی «ألف» یا هزار ، به منزله کثرت است و وقتی گفته می‌شود «خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» منظور این نیست که حتماً به اندازه هزار ماه این شب اجر و قرب دارد بلکه آنچنان ثواب و خیر و برکات در این شب وجود دارد که غیر قابل شمارش است؛ از امام محمدباقر(ع) نقل است که وقتی از ایشان پرسیدند شما چگونه نسبت به وقوع شب قدر اطمینان دارید که دقیقاً در کدامیک از شب‌های ماه رمضان اتفاق می‌افتد؟ ایشان فرمود: آنچنان غلغله و سر و صدایی در میان طبقات آسمانی و عالم مجردات و فرشتگان در آن شب  را شاهد هستیم که دیگر برای ما شکی باقی نمی‌ماند که این شب، شب قدر است و لذا بر اساس آنچه که آن را مشاهده می‌کنیم باید با دیگر شب‌ها تفاوت داشته باشد.

 

اما قدر در زبان عرب به معنای اندازه است و همانطور که در آیه 3 سوره اعلی گفته می‌شود «وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَىٰ» چنین استنباط می‌شود که به همان میزان که هر فرد قدر و اندازه و ظرفیتی دارد، قادر به هدایت است و در مورد این شب  باید گفت که به قدر ظرفیتی که هر فرد از آن برخوردار است، قادر است از مواهب و تنعمات این شب بهره ببرد.