کتاب «مربیگری روشمند»؛ الگویی برای راهنمایی تخصصی با رویکرد دینی
راهنمایی تخصصی به ویژه در سطح گروهی، نیازمند الگویی است که از یک قالب مشخص پیروی کند و فرایند راهنمایی کردن را مشخص سازد. در این الگو، مربیان خواهند دانست برای انتقال معارف دین، چه مراحلی را باید طی کنند.
به گزارش ایکنا، کتاب «مربیگری روشمند» الگوی راهنمایی تخصصی با رویکرد دینی، نوشته عباس پسندیده که از سوی مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث منتشر شده است، می‌تواند راهنمای خوبی برای مربیان آموزشی و پروشی در ارتباط با نوجوانان و جوانان باشد.
این کتاب شامل دو بخش می‌شود؛ بخش اول با عنوان «مباحث نظری مداخلات عمومی» شامل دو فصل با عناوین «کلیات» و «راهنمایی و مربیگری در روانشناسی؛ گونه‌ها و بیان‌ها» و بخش دوم با عنوان «الگوی راهنمایی متناسب با فرهنگ» شامل چهار فصل با عناوین «اصول مداخله عمومی»، «ویژگیهای مربی و راهنما»، «ویژگیهای موضوع راهنمایی» و «فرایند مداخله» می‌شود.
در پشت جلد کتاب «مربیگری روشمند» آمده است: «از سویی زندگی مردم نیازمند «حل مشکلات»، «سبک زندگی سالم» و نیز «رشد و ارتقاء» است. از سوی دیگر، منابع اسلامی گنجینه‌ای ارزشمند برای ساخت یک زندگی خوب، سالم و پیش رونده است و از سوی سوم، طیفی از نیروهای انسانی مرتبط وجود دارند که می‌توانند این آموزه‌ها را به گوش مردم برسانند.
آنچه در این میان به عنوان یک خلا مطرح است، فقدان الگویی برای راهنمایی مردم است. راهنمایی تخصصی به ویژه در سطح گروهی، نیازمند الگویی است که از یک قالب مشخص پیروی کند و فرایند راهنمایی کردن را مشخص سازد. در این الگو، مربیان خواهند دانست برای انتقال معارف دین، چه مراحلی را باید طی کنند. در این کتاب شما با «ویژگیهای راهنمای»، «موضوع راهنمایی» و «فرآیند هفت مرحله‌ای راهنمایی» آشنا خواهید شد.»
در بخش فصل اول این کتاب درباره «تفاوت راهنمایی با مشاوره و روان درمانگری» بیان شده است: موضوع ما راهنمایی تخصصی گروهی با رویکرد دینی است. در آغاز باید تفاوت آن با راهنمایی، روان درمانی و مشاوره مشخص شود. روان درمانگری، اختلالات شخصیتی و بالینی را درمان می‌کند. شخصیت، ویژگی بادوام و ثابت فرد است. وقتی مراجع، ویژگیهای با ثباتی دارد که پیوسته او را ناکام، افسرده یا ناراضی می‌کند، لازم است این ویژگی‌ها تغییر کنند و به جای آنها رگه‌ها و ویژگی‌هایی رشد یابند که جریان زندگی را تسهیل و توام با سازگاری رضایتمندانه کند. روان درمانگری، این مسئولیت را بر عهده دارد؛ اما وقتی مشکل نه در حد اختلال شخصیت، بلکه در حد اختلال‌های رفتاری، شناختی و عاطفی باشد که ویژگی ثابت فرد نبوده و در برخی موقعیت‌ها(نه همیشه) بروز دارد، موضوع مشاوره است.
در لغت‌نامه دهخدا مشاوره به معنای کنکاش کردن، مشورت کردن و با یکدیگر رای‌زدن آمده است. در فرهنگ عمید مشاوره به معنای با هم مشورت کردن، کنکاش کردن و رایزنی به کار رفته است. در نتیجه معنای لغوی مشاوره همکاری و همفکری کردن و خواستن رأی و نظر تخصّصی دیگری برای انجام دادن کاری است. مشاوره، فعالیتی تخصّصی، یاورانه، حضوری، هدفدار و عاطفی ذهنی بین مُراجع (فرد مشکل‌دار) و مشاور (فرد متخصص در برقراری رابطه حسنه و حلّ مشکلات کنشی) است که در آن مراجع در جوی مملو از تفاهم و همدلی آزادانه و صادقانه به طرح مشکلاتش با مشاور می‌پردازد و پس از تجزیه و تحلیل مشکل و خودشناسی بهتر و عمیقتر با کمک او تصمیم مناسب می‌گیرند و در نهایت به حل مشکل کنشی توفیق می‌یابد. مشاوره را فرایندی دو جانبه بین مشاور و مراجع میداند که فهم مراجع را از خود و محیط ساده‌تر می‌کند و منجر به کشف و ایجاد اهداف بامعنایی برای آینده او می‌شود.
در راهنمایی، هدف، تأمین رشد متعادل تمام ابعاد وجودی انسان است. روانشناسان مثبت‌گرا اذعان دارند که راهنمایی و مربیگری برای اصلاح اختلالات روان‌شناختی نیست، اساساً پاولسکی مداخله‌های مثبت‌نگر را اقدام‌های هدفمند میداند که مبتنی بر شواهد است و هدف آنها افزایش سلامت و شادکامی در جمعیت غیر بالینی است. ارضای نیازهای جسمی، عاطفی و غیره برای تداوم زندگی ضرورت تام دارد. به گفته راجرز مهمترین اهداف راهنمایی عبارتند از: خودشناسی و درک عمیق از خویشتن و سازگاری واقع‌بینانه با زندگی.
از نظر انتصار فومنی هدف نهایی راهنمایی، خود رهبری است و این یعنی افراد یاد بگیرند چگونه مشکلات خود را حل کنند و بدین وسیله اعتماد به نفس لازم را به دست آورند. در این صورت، فرد یاد می‌گیرد که با دانش بیشتر و بیش گسترده‌تر، مسائل و مشکلات خود را حل کند، اهداف مناسب، تصمیمات درست، انتخاب کند و سعی کند به آنها دست یابد. به نظر شفیع‌آبادی، هدف راهنمایی، رشد متعادل و هم جانبه و هماهنگ تمام ابعاد وجودی انسان است و هدف غایی راهنمایی، خود رهبری است که فرد برای حل مشکلات و تصمیم‌گیری مناسب آماده می‌کند. هینی و لیبسون سه هدف را برای مشاوره بیان کرده‌اند: تسهیل آگاهی، تصمیم‌گیری درست و عمل مناسب.
در ادامه این کتاب در بخش «مدل‌های مربیگری» آمده است: مدل مربیگری، روش و چارچوبی است که مربّی براساس ساختار آن اقدام به مربیگری یک فرد می‌کند. این چارچوب بر مبنای گام‌هایی طرّاحی می‌شود که مربی باید به ترتیب این گام‌ها به مربیگری مُراجع خود بپردازد. هر یک از گام‌ها به گونه‌ای طرّاحی شده است که مربّی را از پیشرفت درست فرایند مربیگری و نظام‌مند بودن آن مطمئن کند و او را از گرفتار شدن در چرخه مکالمه بیهوده با مُراجع برهاند.
با وجود تنوع مدل‌های مربیگری، تمام آنها بر روی اهداف و گام‌های یکسانی تمرکز می‌کنند. این گام‌ها عبارتند از: «تعیین هدف»، «شناخت وضعیت فعلی»، «شناخت امکانات موجود برای دستیابی به هدف»، «شناخت موانع احتمالی» و «طراحی نقشه برای اقدام در جهت دستیابی به هدف».
کتاب «مربیگری روشمند» در 243 صفحه از سوی مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث منتشر شده است که علاقه‌مندان می‌توانند از مراکز فروش معتبر سراسر کشور آن را تهیه کنند.
