حفظ میراث گذشته و ساختن آینده؛ رسالت نهادهای فرهنگی در عصر تغییرات
رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم)، حفظ گذشته و ساختن آینده را رسالت جدید نهادهای فرهنگی در عصر تغییرات برشمرد و گفت: امیدوارم با همکاری همه نهادها و جوامع محلی، میراث فرهنگی را نه به‌عنوان یادگاری از دیروز، بلکه زمینه‌ساز فردایی متوازن بسازیم.
به گزارش خبرنگار ایکنا، مراسم گرامیداشت روز جهانی موزه با حضور علی دارابی، قائم مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، سردار بهمن کارگر، رئیس حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس یکشنبه ۲۸ اردیبهشت ماه در سالن همایش‌های موزه ملی ایران برگزار شد.
احمد محیط‌طباطبایی، رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران(ایکوم) در این همایش گفت: سازمان‌های بین‌المللی مانند یونسکو پس از جنگ جهانی دوم با هدف ایجاد صلح از طریق شناخت و آگاهی تأسیس شدند. امروزه، مأموریت این نهادها پاسخگویی به چالش‌های جوامع بشری در قرن بیست‌ویکم است؛ از درگیری‌های سیاسی تا تغییرات اقلیمی و پیامدهای انقلاب علمی و فناوری.
وی افزود: دستاوردهای بشری مانند هوش مصنوعی اگرچه ابزارهای قدرتمندی هستند، اما فاقد اخلاق بوده و می‌توانند آسیب‌زننده باشند. پرسش کلیدی این است؛ این فناوری‌ها از کجا آمده‌اند و چگونه می‌توانیم آن‌ها را در خدمت حفظ فرهنگ‌های محلی و تعادل با دهکده جهانی قرار دهیم؟
محیط‌طباطبایی ادامه داد: میراث فرهنگی و طبیعی فقط مربوط به گذشته نیست، بلکه سرمایه‌ای برای آینده است. فعالیت‌های این حوزه باید بر پایداری متمرکز باشند؛ یعنی از فناوری برای ارتباط مؤثر با جامعه استفاده کرده و اقتصاد فرهنگی نه صرفاً خرید و فروش، بلکه ثروتی مبتنی بر سرمایه‌های طبیعی و فرهنگی ایجاد کنند و با جامعه مصرف‌گرا مقابله کنند که فقط در حال زندگی می‌کند و آینده را نادیده می‌گیرد.
وی تصریح کرد: برخی اقدامات در ایران، مانند فعالیت‌های جزیره قشم، نشان‌دهنده تعهد به پایداری است. اما حفاظت تنها محدود به طبیعت نیست؛ محیط زیست و فرهنگ باید در کنار هم دیده شوند. امیدوارم با همکاری همه نهادها و جوامع محلی، میراث فرهنگی را نه به‌عنوان یادگاری از دیروز، بلکه زمینه‌ساز فردایی متوازن بسازیم.
افزایش 37 موزه
سردار کارگر در این همایش گفت: موضوع موزه‌های دفاع مقدس و مقاومت از مأموریت‌های مهم ما در حفظ آثار است. هم‌اکنون ۲۹ موزه دفاع مقدس و مقاومت در سراسر کشور فعال است و برنامه داریم تا سال ۱۴۰۷ این تعداد را به ۳۷ موزه افزایش دهیم. یکی از این موزه‌ها، موزه بین‌المللی طبس خواهد بود.
وی افزود: موزه‌ها در دنیای امروز از حافظان تاریخ به مراکز تأثیرگذار فرهنگی تبدیل شده‌اند. امروزه موزه‌ها فراتر از نقش سنتی خود به عنوان محل نگهداری اشیاء تاریخی، به نهادهای فعال در عرصه هویت‌سازی، آموزش، تعامل اجتماعی و توسعه فرهنگی تبدیل شده‌اند. برخی از ابعاد کلیدی نقش موزه‌ها در جهان معاصر عبارتند از مراکز نوآوری فرهنگی با استفاده از فناوری‌های جدید، حافظان هویت ملی که ارزش‌های فرهنگی را منتقل می‌کنند، ابزار دیپلماسی فرهنگی برای ایجاد ارتباط میان تمدن‌ها، تقویت تعامل بین‌نسلی و عامل رونق اقتصادی در صنعت گردشگری است.
وی ادامه داد: موزه‌های دفاع مقدس گنجینه‌ای از هویت و ارزش‌های ملی هستند. این موزه‌ها صرفاً نمایشگاه‌های نظامی نیستند، بلکه سنگرهای فرهنگی برای بازنمایی رویدادها، انتقال ارزش‌ها و حفظ میراث مقاومت محسوب می‌شوند. اهمیت این موزه‌ها در چند بعد قابل توجه است، یکی از ابعاد تاریخی است که بر حفظ و نمایش مستندات و آثار مربوط به دوران دفاع مقدس برای جلوگیری از تحریف تاریخ تأکید دارد. همان‌طور که مقام معظم رهبری تأکید فرموده‌اند، باید حقایق دفاع مقدس را در کتاب‌ها و موزه‌ها به درستی بیان کنیم.
موزه‌های سبز؛ سفیران توسعه پایدار
لیلا خسروی، مدیرکل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی نیز طی سخنانی در این همایش گفت: در جهانی زندگی می‌کنیم که تغییر، تنها ثابتِ آن است. جوامع امروزی با سرعتی بی‌سابقه در حال دگرگونی هستند؛ تحولات فرهنگی، پیشرفت فناوری‌های نوین، تغییرات اجتماعی و چالش‌های زیست‌محیطی، موزه‌ها را به بازتعریف نقش خود فراخوانده‌اند.
وی افزود: امسال، شورای بین‌المللی موزه‌ها (ICOM) با شعار آینده موزه‌ها در جوامع در حال تغییر، بر نقش تحول‌آفرین این نهادها در پاسخ به دگرگونی‌های اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی تأکید دارد. در همین راستا، معاونت میراث فرهنگی، سال ۱۴۰۴ را با عنوان موزه‌ها برای آینده‌ای پایدار نامگذاری کرده است تا بر مسئولیت موزه‌ها در حفظ میراث فرهنگی و طبیعی به‌عنوان پایه‌های توسعه پایدار تأکید کند. این شعار بیانگر ضرورت همگامی موزه‌ها با چالش‌های جهانی مانند تغییرات اقلیمی و تحولات فناورانه است؛ به‌گونه‌ای که این نهادها نه‌تنها حافظ گذشته، بلکه بازیگرانی فعال در ساختن آینده‌ای متوازن و عادلانه باشند.
خسروی ادامه داد: موزه‌ها همواره آیینه‌ای از تمدن و فرهنگ بشری بوده‌اند، اما امروز دیگر نمی‌توانیم صرفاً به نمایش گذشته اکتفا کنیم. جوامع در حال تغییر انتظار دارند موزه‌ها به نهادهایی پویا تبدیل شوند که مسائل امروز را تحلیل کرده و به چالش‌های فردا پاسخ دهند. مطالعات میدانی اداره کل موزه‌ها نشان می‌دهد مخاطبان امروزی به دنبال تجربه‌هایی تعاملی و روایت‌محور هستند. اینجاست که نقش موزه‌ها به‌عنوان مراکز دانش‌آفرین، میانجی گفت‌وگوی بین‌فرهنگی و آزمایشگاه‌های اجتماعی برای حل مسائل جامعه پررنگ می‌شود.
وی در ادامه دستاوردها و برنامه‌های راهبردی را مورد اشاره قرار داد و بیان کرد: در سال ۱۴۰۳، گام‌های بلندی در حوزه موزه‌داری کشور برداشته شد. در این مسیر، برنامه‌های راهبردی آینده شامل ایجاد و توسعه موزه‌ها و سایت‌موزه‌های دیجیتال، توسعه موزه‌های تخصصی با رویکرد موضوع‌محور، اجرای پروژه‌های بین‌رشته‌ای با مشارکت دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی داخلی و خارجی و تقویت برنامه‌های آموزشی با تمرکز بر مدارس و دانشگاه‌ها و ایجاد پلتفرم‌های آموزش آنلاین برای دانش‌آموزان و پژوهشگران است.
راه‌اندازی سامانه جامع ایران موزه
وی با اشاره به سامانه جامع ایران موزه گفت: راه‌اندازی سامانه جامع ایران موزه توسط اداره کل موزه‌ها، دستاوردی تحول‌ساز در عرصه دیجیتال‌سازی میراث فرهنگی ایران است. این سامانه با بهره‌گیری از آخرین فناوری‌ها، دسترسی یکپارچه و هوشمند به تمامی موزه‌ها و سایت‌موزه‌های کشور را ممکن ساخته و گامی بلند در جهت حفظ، معرفی و بهره‌برداری از گنجینه‌های ملی برداشته است.
انتهای پیام
