درد خردمندی؛ بسیار ارجمند و مورد تحسین

 

درد جسم و تن: این درد، از فشار بر جسم آدمی پدیدار می‌شود. هنگامی که آسیبی به بدن وارد می‌شود تار‌های عصبی این آسیب را به مغز ارسال می‌کند و انسان با اشک این حس را به دیگران نشان می‌دهد. اشک درد برای بیشتر انسان‌ها غیر قابل اجتناب است. اشک درد، سلاحی برای دفاع و جنگ نیست، بلکه صدای فروریختن سد‌های مقاومت است. دادی است بلند ز بیداد نهان و هر قدر مقاومت اندک باشد صدای گریه زودتر و بلندتر شنیده خواهد شد و اشک، روان‌تر خواهد بود.

 

اشکِ درد جسمی، مذموم شور و تلخ است؛ زیرا ضعف و شکست انسان را برملا و انسان را نزد دیگران خوار می‌سازد. درد‌های بیرونی و درونی یا درد‌های جسمی و روحی می‌تواند گریه را به وجود آورد، اما کسی که بتواند در برابر درد‌های جسمی و روحی یا بیرونی و درونی مقاومت کند، شایسته تحسین است. درد جسم بین انسان و حیوان مشترک است؛ با این تفاوت که در حیوان، گریه و اشک نشان‌دهنده درد نیست. به نظر می‌رسد که گریه درد علاوه بر بیان و ابراز فشار ناشی از درد، نوعی تسکین برای انسان است. کسی که از شدت درد گریه می‌کند، فکر می‌کند تا با گریه عواطف، دیگران را به سوی خود جلب می‌کند و از سویی با توجه به ایجاد مشغولیت برای فرد، نوعی فرافکنی درد هم تلقی می‌گردد؛ از این رو می‌توان گفت؛ گریه قدری تسکین‌دهنده است.

 

درد دل یا درد جان: نوعی دیگر از درد است که از صدمه بر دل و جان به وجود می‌آید. درد دل احساس ناخوشایندی است که در دل ایجاد می‌شود و در واقع واکنش دل در برابر آسیبی است که بر جان انسان وارد می‌شود. فحش و دشنام، سخریه و زخم زبان، تهمت و افترا، اهانت و از همه مهمتر جفا و ستم و... عواملی هستند که دل انسان را به درد می‌آورد و گاه اشک انسان را سرازیر می‌کند این نوع درد، تنها در انسان وجود دارد.

 

گریه از درد دل نیز همانند گریه از درد، جسم، زبان بیان درد برای دیگران است و بیش از درد جسم تسکین‌دهنده و آرام‌بخش است. انسان و به ویژه زن‌ها درد‌های دل خود را با اشک برای دیگران بیان می‌کنند. این نوع گریه اگر بیانگر ضعف انسان باشد، مذموم است. اگر کسی از جفای دیگران بنالد و بگرید به زنان تشبیه می‌شود و اگر زنی مقاومت کند، به مردان تشبیه و تحسین می‌شود، اما این واقعیت انکارناپذیری است که بسیاری از انسان‌ها در مقابل درد جسم و جان و تن و دل تاب مقاومت ندارند و اشک می‌ریزند و با گریه کردن تحمل درد را برای خود آسان می‌کنند. گریه و اشک، آرام‌بخش قدرتمندی است که همه انسان‌های زخم دیده از آرام بخشی آن آگاهی دارند و بهره می‌برند.

 

درد خردمندی: این نوع از درد در حقیقت درک عالی و دقیق و عمیق انسان‌های خردمند از آسیب‌هایی است که شخصیت، هویت فردی و جمعی را با خطر روبه رو کرده است. این درد ممکن است فردی یا اجتماعی باشد و در حوزه‌های عقیده و ایمان و آبرو و منافع و شخصیت و هویت باشد. این نوع از درد در حقیقت درک عقلانی ویژه‌ای است که همه انسان‌ها ندارند و تنها به آنانی که خردمندانه به زندگی فردی و اجتماعی می‌نگرند دردمند گفته می‌شود. کسانی که نابسامانی‌ها را بهتر از دیگران درک می‌کنند و از غفلت دیگران رنج می‌برند و گاه می‌گریند. این نوع درد بسیار ارجمند و مورد تحسین است.

 

حافظ می‌گوید:

 

خوشا نماز و نیاز کسی که از سر درد/ به آب دیده و خون جگر طهارت کرد

 

وحشی بافقی نیز می‌گوید:

 

الهی سینه‌ای ده آتش افروز/ در آن سینه دلی و آن دل همه سوز

هر آن دل را که سوزی نیست دل نیست/ دل افسرده غیر آب و گل نیست

دلم پرشعله گردان سینه پر دود/ زبانم کن به گفتن آتش آلود

کرامت کن درونی درد پر ورد/ دلی در وی درون درد و برون درد

 

آورده‌اند که امیرالمومنین وارد بازار بصره شد و به مردم نگریست که غافلانه به خرید و فروش مشغول‌اند. از غفلت مردم به گریه افتاد و فرمود:‌ ای بندگان دنیا و نوکران اهل دنیا، وقتی در روز سوگند می‌خورید و شب در بستر می‌خوابید و در این مدت از آخرت غافل هستید، پس کی توشه سفر فراهم می‌کنید و درباره معاد می‌اندیشید؟

 

شهید مطهری داشتن درد را یکی از نشانه‌های انسان کامل می‌داند. شاید بسیاری دردی ندارند و بی‌دردی می‌خواهند و شاید هم بگویند:

 

دشمن جان من است عقل من و هوش من/ کاش گشاده نبود چشم من و گوش من

عاقل مباش تا غم دیوانگان خوری/ دیوانه باش تا غم تو عاقلان خورند

 

دنیای ما از انسان‌هایی که «اگر دنیا را آب ببرد، او را خواب می‌برد» پر است و چنین افرادی از نظر وجدان بشری منفور هستند. گریه برگرفته از درک دقیق و فهم عمیق است و شاید برخی چنین گریه‌ای را به تمسخر بگیرند، اما دوراندیشان و دردمندان به چنین درک و گریه‌ای خواهند رسید.

 

مولوی می‌گوید:

 

حسرت و زاری که در بیماری است/ وقت بیماری همه بیداری است

پس بدان این اصل را‌ ای اصل جو/ هر که را درد است او برده است بو

هر که او بیدارتر پر دردتر/ هر که او هشیارتر رخ زردتر