کارنامه موفق دولت در مدیریت اقتصادی جنگ ۱۲ روزه

عزت‌الله یوسفیان، کارشناس اقتصادی و نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به ضرورت برنامه‌ریزی در شرایط بحرانی، ارزیابی مثبتی از عملکرد دولت در جریان جنگ دوازده‌روزه اخیر ارائه کرد و آن را «کم‌نظیر» توصیف کرد.

وی اظهار کرد: اقداماتی که دولت در روزهای نخست این بحران انجام داد، به‌ویژه در زمینه تأمین کالاها و خدمات عمومی، کاملاً قابل توجه بود. صف‌هایی که در اولین روزها، به‌ویژه روز جمعه، برای دریافت بنزین شکل گرفته بود، در مدت کوتاهی مدیریت شد. هرچند منظور من، جنگ دوازده‌روزه اخیر است و نه جنگ هشت‌ساله دفاع مقدس اما حتی در قیاس با آن دوران نیز، می‌توان گفت که روند توزیع در بحران اخیر بسیار منسجم و دقیق بود.

کارشناس اقتصادی افزود: در زمان جنگ تحمیلی نیز، کنترل توزیع کالاها به‌صورت کوپنی با نظارت شدید انجام می‌شد و امروز هم دولت نشان داد از نظر مدیریتی آمادگی دارد. تصور نمی‌کردم صف‌های طولانی نانوایی‌ها و پمپ‌بنزین‌ها با این سرعت برطرف شود. بحث تأمین نان، اعتراض برخی نانوایان و سایر مسائل معیشتی از روز نخست مطرح شد اما در مجموع، عملکرد دولت انصافاً قابل تقدیر بود.

یوسفیان ادامه داد: در روزهای دوم و سوم شخصاً از برخی مناطق تهران و جایگاه‌های سوخت بازدید داشتم. بعضی پمپ‌ها آن‌قدر خلوت بودند که در نگاه اول تصور می‌کردم تعطیل هستند. مردم بدون محدودیت خاصی سوخت‌گیری می‌کردند، هرچند در برخی نقاط محدودیت‌های سلیقه‌ای مانند سقف ده لیتر اعمال شده بود. ولی با توجه به شرایط، همین میزان از خدمات‌رسانی بسیار مهم بود، چرا که در آن شرایط، سوخت حکم همه‌چیز را داشت.

وی با اشاره به حملات به مراکز راهبردی انرژی مثل پالایشگاه تهران گفت: وقتی چنین تأسیساتی هدف قرار می‌گیرند، مهار آتش ساده نیست و گاه باید اجازه داد تا به‌طور کامل بسوزند. با وجود این حملات، روند توزیع سوخت دچار وقفه جدی نشد.

تفویض اختیار به استانداران؛ تصمیم هوشمندانه دولت

نماینده پیشین مجلس با اشاره به سیاست‌های دولت در جریان این بحران اظهار کرد: یکی از اولین و مؤثرترین اقدامات دولت، تفویض کامل اختیار به استانداران بود تا تصمیم‌گیری‌های لازم را بدون تأخیر و کسب اجازه از مرکز انجام دهند. به‌محض توزیع گسترده سوخت، شرایط به حالت عادی بازگشت. به‌جز یکی دو روز اول که مشکلاتی در برخی نانوایی‌ها مشاهده شد، باقی روزها بدون چالش جدی سپری شد.

وی ادامه داد: اگر بحران تأمین نان و سوخت در همان روزهای ابتدایی ادامه پیدا می‌کرد، تبعات آن می‌توانست تا هفته‌ها پس از پایان درگیری‌ها باقی بماند اما اقدامات دولت در همان ساعات اولیه، از بروز چنین شرایطی جلوگیری کرد.

یوسفیان گفت: تجربه حضورم در مجلس و دوران دفاع مقدس به من نشان داده که توزیع کوپنی کالا چه دشواری‌هایی دارد. با این حال، در بحران اخیر، مردم از لحاظ معیشتی تحت فشار جدی قرار نگرفتند و آرامش نسبی حفظ شد.

وی افزود: در کنار تدابیر دولت، همدلی مردم نیز نقش مهمی داشت. در روزهای ابتدایی، شهروندان به‌صورت داوطلبانه آب و خوراکی توزیع می‌کردند. حتی دیدم روی دیواری نوشته شده بود: «دو اتاق رایگان برای مهمانان شمالی.» این‌گونه رفتارهای مردمی نشان‌دهنده انتقال صحیح آرامش توسط دولت به جامعه است.

مردم نگران صدای انفجار بودند، نه کمبودها

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: اضطراب مردم بیشتر ناشی از صدای انفجارها بود تا کمبود کالا. در شرایطی که خدمات‌رسانی روان انجام شود، مردم درمی‌یابند که دولت توانایی دارد اما اگر در آینده خدماتی ارائه نشود، این کمبود نه به ناتوانی بلکه به کم‌کاری دولت نسبت داده می‌شود.

وی هشدار داد: تجربه انقلاب فرانسه نشان می‌دهد که بحران‌هایی چون گرانی نان می‌تواند به تحولات عظیم منجر شود. اگر در بحران اخیر، نان در روز دوم یا سوم کمیاب می‌شد، عواقب روانی آن شدید بود.

یوسفیان گفت: در کنار سوخت، هماهنگی در زنجیره توزیع کالا نیز بسیار مهم بود. حتی در شرایطی که بحث اعتصاب رانندگان کامیون مطرح شده بود، با وجود حساسیت ماجرا، جابه‌جایی کالاها بدون وقفه انجام شد و هیچ استان یا منطقه‌ای از کمبود محسوس گزارش نداد.

قیاس میان دو جنگ

یوسفیان با مقایسه جنگ هشت‌ساله با جنگ دوازده‌روزه اخیر گفت: در دوران دفاع مقدس، شهر تهران به‌ندرت هدف قرار می‌گرفت اما در این بحران، حملات مستمر و در لحظه بودند. با وجود این، کالاها بدون وقفه به مردم رسید.

وی افزود: مردم نیز صبر و ظرفیت بالایی از خود نشان دادند. من شخصاً در اتوبان شهید بابایی شاهد صف طولانی ماشین‌ها بودم که بدون کوچک‌ترین درگیری یا اعتراض، تا دوازده کیلومتر ادامه داشت.

این کارشناس اقتصادی اظهار کرد: این وضعیت نشان داد دولت توان مدیریت شرایط بحرانی را دارد اما از این پس، اگر خدمتی ارائه نشود، مردم آن را نه به دلیل ضعف اجرایی بلکه ناشی از کوتاهی و سهل‌انگاری تلقی می‌کنند.

ضرورت آمادگی ساختاری برای آینده

وی با اشاره به انجام اقدامات پدافندی برای مواقع ضروری گفت: برای بحران‌های آتی باید آمادگی بیشتری داشته باشیم. ما موشک و پهپاد می‌سازیم اما آیا به همان نسبت برای پناهگاه‌ها و آموزش مردم هم اقدام کرده‌ایم؟ در دهه ۶۰، آقای هاشمی گفته بود متروی تهران باید کارکرد پناهگاه اضطراری هم داشته باشد اما اکنون حتی برخی ورودی‌ها مسدود است. اگر برق قطع شود، مردم می‌دانند باید چه کنند؟

یوسفیان تأکید کرد: آمادگی باید صرفاً نظامی نباشد. در کنار توسعه ظرفیت دفاعی، باید آموزش‌های عمومی، پدافند غیرعامل، پناهگاه‌های مناسب و آگاهی‌رسانی هم فراهم شود. اگر دولت در این حوزه‌ها غفلت کند، ابتکار عمل در اختیار دشمن قرار می‌گیرد.

وی گفت: ساخت هزاران موشک نشانه آمادگی دفاعی است اما بدون برنامه‌ریزی برای مردم، این دفاع ناقص خواهد بود. تهدیدها تمام نشده و دشمنان همچنان اهداف خود را دنبال می‌کنند.

یوسفیان‌ در پایان تأکید کرد: دولت توان خود را نشان داده اما گام بعدی باید تمرکز بر تقویت پدافند غیرعامل و آموزش همگانی باشد. نهادهایی چون شهرداری، صداوسیما و دستگاه‌های محلی باید نقش فعالی در این مسیر ایفا کنند تا در صورت بروز بحران دوباره، شهرهای بزرگ کشور آمادگی لازم را داشته باشند.

گفت‌وگو از سعید امینی