استاد حجتی فلسفه را رها کرد تا به قرآن خدمت کند

به گزارش خبرنگار ایکنا، مراسم یادبود استاد برجسته علوم و قرآن آیت‌الله سیدمحمدباقر حجتی، امروز 23 تیرماه در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران برگزار شد.

 

در آغاز این مراسم عباس یزدانی، رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران با بیان اینکه استاد حجتی عمری را در پرورش دانشجویان بسیاری صرف کردند که امروزه هر یک از آن‌ها استادان ارزشمندی برای دانشگاه‌های کشور هستند، گفت: استاد حجتی خدمات بسیاری در زمینه پرورش افراد و همچنین در زمینه آثار قلمی فاخر و ارزشمند به جامعه علمی و دانشگاهی عرضه داشته‌اند؛ تفسیر کاشف در 8 جلد، تصحیح نسخ خطی، ترجمه کتاب «منیة المرید شهید ثانی» که در آداب تعلیم و تربیت به جامعه دانشگاهی عرضه شده و همچنین تاریخ تفسیر قرآن کریم که به عنوان متون درسی در رشته علوم و قرآن و حدیث استفاده می‌شود.

 

یزدانی با اشاره به برخی از افتخارات علمی استاد از جمله نائل شدن به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران، استاد نمونه کشوری و برگزیده شدن به عنوان چهره ماندگار کشور، گفت: یکی از کارهای ارزشمند استاد، بنیانگذاری رشته علوم و قرآن و حدیث در دانشگاه‌های کشور است و ما افتخار می‌کنیم که نام ایشان زینت‌بخش تاریخ پرافتخار دانشگاه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران است.

 

در بخش دیگر این مراسم، آیت‌الله عبدالکریم بی‌آزار شیرازی، استاد دانشگاه ضمن ابراز تسلیت بیان کرد: استاد شاگردانی را تربیت کرده‌اند که راه او را به خوبی ادامه خواهند داد.

 

وی با اشاره به اینکه از سال 1362 با استاد آشنایی و سابقه همکاری داشته است، گفت: استاد حجتی از عمقِ علم حوزوی برخوردار بودند و در مسائل نهایت اجتهاد و کوشش را در تحقیقات خود داشتند و مطالب اسلامی را به زبان روز و با روش علمی بیان می‌کردند. ویژگی دیگر استاد، اخلاص فراوان ایشان بود که گویی در بند خودشان نبودند و برای آنکه خدمتی در راه خدا و نیاز اسلام انجام شده باشد، فعالیت می‌کردند.

 

این استاد دانشگاه بیان کرد: استاد حجتی با اینکه در رشته فلسفه شاگرد اول و نمونه شده بودند و دنیا می‌توانستند ایشان را از این حیث بشناسد اما تشخیص دادند که اسلام بیش از هر چیز به تعلیم قرآن احتیاج دارد، به همین خاطر فلسفه را رها کردند و به علوم قرآنی پرداختند.

 

وی با اشاره به تفاسیری که در این حوزه، توسط علامه طباطبایی، آیت‌الله جوادی آملی و سایر اساتید حوزه وجود دارد، به نکته‌ای اشاره کرد و گفت: مردم با شوق قرآن می‌خوانند اما وقتی ارتباط آیات را متوجه نمی‌شوند، بیشتر برای ثواب، قرآن را قرائت کرده و ترجمه‌های آن را می‌خوانند و حالتی شبیه به کلمات قصار و عبارات پراکنده برای آنان حاصل می‌شود؛ این مسئله‌ای است که آنچنان که باید در تفسیرهای موجود به آن پرداخته نشده است. 

 

آیت‌الله بی‌آزار شیرازی اظهار کرد: مهم‌ترین ویژگی در کار مشترکی که با استاد حجتی انجام دادیم، این است که آیات هر سوره چه ارتباطی با هم دارند و موضوعات به ظاهر پراکنده در سوره ربطشان به هم چگونه است. آن گاه اگر به قرآن رجوع کنیم، آن را دریای بیکران می‌بینیم که می‌توانیم از آن استفاده‌های فراوانی کنیم.

 

وی ادامه داد: درباره تفسیر کاشف یکی از محققین عرب‌زبان به نام خالد توفیق، کتاب المنهج ترابطی را نوشته و در کشورهای عربی چاپ‌های مکرری داشته است. به عنوان مثال سوره بقره که به نظر می‌آید آیات آن با هم ارتباطی نداشته باشند را به طور خلاصه و فهرست‌وار از ارتباطات آیات در این سوره خدمت شما دوستان عرض می‌کنم. در مدخل این سوره بیان شده که «ذَٰلِكَ ٱلكِتَٰبُ لَا رَيبَ فِيهِ هُدى لِّلمُتَّقِينَ» اين كتاب شكى در آن نيست و راهنماى پرهيزكاران است. این کلمه «تقوا» محور کل کتاب‌های آسمانی است و به خصوص سوره بقره و اگر خداوند شما و اهل کتاب را به یک کلمه توصیه کرده، آن هم تقوای الهی است، اگر چیز مهم‌تری بود خداوند آن را توصیه می‌کرد. سپس در ادامه بیان می‌دارد که چگونه باید تقوا را به کار ببریم و شاخصه‌های تقوا و بی‌تقوایی چگونه است. بعد از آن، نعمت‌های الهی را بیان می‌کند و 10 نعمت را مطرح می‌کند که چرا ناسپاسی می‌کنید و به دنبال آن از نعمت خلافت و امامت می‌گوید که به بنی‌اسرائیل داده و متأسفانه آنان مظهر بی‌تقوایی، خلف وعده و ظلم به حساب می‌آیند. به دنبال آن خداوند داستان حضرت ابراهیم (ع) و خاندانشان را به عنوان نمونه تقوا و امامت بیان می‌دارد و نشان می‌دهد که شایسته خلافت و امامت هستند و آنگاه نشان می‌دهد که چگونه بنی اسرائیل برای خلافت و امامت ناشایست هستند و جزو ذریه ظالم حضرت ابراهیم (ع) و پیامبر اکرم (ص)، جزو ذریه صالح حضرت ابراهیم (ع) هستند و آنگاه تغییر قبله نشان از استقلال مسلمان و اهل کتاب دارد و در قسمت دوم سوره که حدود 50 آیه است، به حدود الهی و مرزهای تقوا می‌پردازد. 

 

این محقق قرآنی افزود: دومین ویژگی تفسیر کاشف، روش تأویلی است؛ اما نه به صورت تأویل فرقه‌گرایی بلکه تأویل قرآن به قرآن. فرقه‌گرایان در طول تاریخ، افکار و عقاید خودشان را به آیات متشابه قرآن عرضه می‌کنند و راضی از آن هستند که قرآن همان چیزی را می‌گوید که آن‌ها می‌گویند. 

 

وی در ادامه سخنان خود ابراز کرد: شیخ محمد عبدو، فقیه، حقوقدان و از رهبران اصلاح‌گرایی دینی در جهان اسلام بود که متوجه شد مشکل بزرگ مسلمانان تفاسیر فرقه‌گرا است. علامه طباطبایی در ایران این کار را انجام دادند و گفتند که ببینیم خود قرآن چه می‌گوید و خوشبختانه ایشان هم به مانند استاد حجتی شاگردان بسیاری تربیت کردند و قرآن را از دست فرقه‌گرایان در آوردند و به تفسیر تقریب‌گرا پرداختند. نمونه تفسیر تقریب‌گرا را می‌توان در سوره آل عمران دید که یک گفت‌وگو با ادبِ اختلاف بین مسیحیان و پیامبر (ص) است. این سوره آل عمران منهج تأویلی قرآن است. پیامبر (ص) به بهترین وجه از خانواده آل عمران تعریف و داستان حضرت مریم (س) را نیکو بیان می‌کند، و وقتی به تولد عیسی مسیح می‌رسد، داستان را قطع می‌کند و به سراغ این موضوع می‌رود که چگونه کسی که درس نخوانده صاحب کتاب آسمانی شده است. از طرفی پیامبر (ص) می‌خواهد افکاری را اصلاح کند که عیسی (ع) را پسر خدا می‌داند. همانطوری که خداوند حضرت عیسی (ع) را به عنوان کلمه به حضرت مریم (س) القا کرده، قرآن مجید را نیز خداوند به پیامبر (ص) القا کرده است و شما می‌بینید تمام معجزاتی که حضرت عیسی (ع) داشتند، قرآن هم دارد. شفای مریض و زنده کردن مردگان، قرآن نیز دل‌های مرده را احیا می‌کند و سخن گفتن با مردم همانگونه که عیسی در گهواره سخن می‌گفت، قرآن هم با مردم سخن می‌گوید. به تعبیر ابن عربی عالم امر، همانگونه که ما انسان‌ها وقتی اراده می‌کنیم که جمله‌ای را بیان کنیم بلافاصله در دهانمان ایجاد می‌شود و به دیگران القا می‌شود، نفس رحمانی دو نوع کلمه دارد، کلمه ملفوظ مثل قرآن و کلمه ملحوظ مثل عیسی (ع) و این‌گونه تصحيح می‌کند آیه اول انجیل را که می‌فرماید ابتدا کلمه بود و عیسی کلمه خدا بود. قرآن می‌فرماید شما اشتباه کردید. 

 

یادآوری می‌شود؛ آیت‌الله سیدمحمدباقر حجتی، چهره ماندگار علوم قرآن و حدیث، مؤلف کتب متعدد و مدرس باسابقه دانشگاه که به عنوان پدر علوم قرآن ایران شناخته می‌شود، 12 تیرماه همزمان با شب تاسوعای حسینی در 93 سالگی دار فانی را وداع گفت.