چرا خداوند گریه را در وجود انسان قرار داد

اشک و گریه برای امام حسین(ع) فقط یک واکنش عاطفی نیست، بلکه تجلی عمیق یک فلسفه انسانی و معنوی است. این اشک‌ها، زبان بی‌زبانی است که ظلم‌ستیزی، عدالت‌خواهی و عشق به آزادی را فریاد می‌زند. گریه برای امام حسین(ع)، در واقع بازخوانی مظلومیت حقیقت در طول تاریخ است؛ یادآوری این که چگونه راستی در برابر زور ایستاد و با خون خود، جاودانگی اخلاق و ایمان را ثبت کرد. این اشک‌ها، قطره‌های آگاهی‌اند که وجدان‌های خفته را بیدار می‌کنند و پرسشی همیشگی پیش روی انسان می‌گذارند: «آیا تو نیز در راه حق، چون حسین ایستاده‌ای؟» 

فلسفه گریه برای اباعبدالله(ع)، نوعی پیوند عاطفی و معنوی با اسوه شجاعت و ایثار است. این اشک‌ها، فقط برای غم کشته شدن یک انسان نیست، بلکه برای از دست رفتن نماد مقاومت در برابر باطل است. هر قطره اشک، بیعت دوبار‌ه با آرمان‌های حسینی است و تجدید پیمانی است با راهی که او برگزید. به تعبیری، گریه برای امام حسین(ع)، تمرینی برای حفظ حافظه جمعی امت و زنده نگاه داشتن درس‌های عاشورا است تا ظلم‌ستیزی و دفاع از حق، هرگز به فراموشی سپرده نشود.  

این مسئله سبب شد تا خبرگزاری ایکنا همزمان با ماه محرم امسال به موضوع مهم «گریه، کارکرد‌ها و آثار آن» بپردازد و بخش‌هایی از کتاب «فلسفه اشک» نوشته سیدعبدالله حسینی را به نظر مخاطبان خود برساند. این کتاب از سوی مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی منتشر شده است که در ادامه بخش چهاردهم با عنوان «آثار و فواید گریه» را از کتاب یاد شده می‌خوانید.

هرچه را که خداوند در وجود آدمی قرار داده است، فاید‌هایی برای انسان دارد وگرنه خدای حکیم آن را در وجود انسان قرار نمی‌داد. اشک و گریه نیز برای انسان فایده‌های دارد که در بخش‌های گذشته به بخشی از فواید اشک و گریه اشاره شد. مقصود از اثر‌های گریه با توجه به انگیزه‌ها و اهداف آن، آثاری است که بعد از گریه، در گریه کننده به وجود می‌آید؛ زیرا انگیزه‌ها و اهداف، قبل از انجام یک عمل مورد توجه قرار می‌گیرند، با این تفاوت که انگیزه، در نفس عمل، خود را نشان می‌دهد و اهداف، اموری هستند که عمل، در پی تحقق آن است و ممکن است آن عمل، این اهداف را محقق سازد یا نسازد. ولی آثار، اموری است که بعد از عمل پدید می‌آید و ممکن است به طور مستقل مورد نظر فاعل نباشد. البته طبیعی است که برخی از آثار، از اهداف و یا انگیزه‌های یک عمل باشد؛ آثار می‌تواند مثبت و یا منفی باشد، مقصود ما در اینجا آثار مثبت گریه است که می‌توان آن را «فواید گریه» نامید. 

آثار گریه

۱. اثر‌های جسمانی گریه

۲. اثر‌های روانی گریه

۳. اثر‌های روحی و معنوی گریه

۴. اثر‌های اجتماعی گریه

۵. اثر‌های جسمانی گریه

شاید چنین تصور شود که گریه، فایده جسمانی ندارد. ولی واقعیت غیر از این است.

به باور دانشمندان، سرکوب گریه، کار معقولی نیست؛ البته زیاده‌رویی در گریه کردن هم پسندیده نیست. برخی از افراد پس از مورد انتقاد قرار گرفتن، مشاجره با دوستان و یا رویارویی با ناکامی‌های کوچک، گریه می‌کنند، بدین سبب باید به روانشناس مراجعه کنند؛ چراکه علت اصلی این نوع گریه، اعتمادبه نفس پایین یا مشکلات روانی مزمن در فرد بوده و این فرد بایستی مورد درمان قرار گیرد. اما گریه‌های منطقی و عقلایی آثار و فوائد جسمانی دارد.

تحقیقات پزشکی و روانشناسی نشان می‌دهد که اشک و گریه، آثار و فایده‌های جسمی متعددی دارد.

۱. براساس تحقیقات و پژوهش‌های علمی، هنگامی که دچار فشار روحی و هیجانی می‌شویم، مغز و بدن ما شروع به تولید ترکیب‌های شیمیایی و هورمون‌های خاصی می‌کند. گریه کردن کمک می‌کند تا این ترکیب‌های شیمیایی اضافی از بدن خارج گردد.

۲. اشک‌های احساسی یا همان گریه، مواد سمی‌ای را که در پی هیجان‌های عاطفی در خون جریان پیدا می‌کند، از بدن دور می‌کند.

۳. اشک‌های احساسی، میزان منگنز بدن را کاهش می‌دهد و این مواد معدنی بر روی خُلق وخوی انسان تاثیر مستقیم می‌گذارد. غلظت منگنز اشک احساسی (یا همان گریه)، ۳۰ برابر بیشتر از منگنز موجود در سرم خون است. اشک احساسی نسبت به اشک پایه و رفلکس حاوی ۲۴ درصد پروتئین آلبومین بیشتر است.

۴. گریه، مانند ادرار و تعریق، مواد سمی و محصولات اضافی را از بدن خارج می‌سازد.

۵. گریه، یک مکانیسم رایگان، طبیعی و قدرتمند برای کنارآمدن با درد، هیجان و اندوه است.

۶. هورمون‌هایی که پس از هیجان در بدن انباشته می‌شوند باعث تضعیف سیستم ایمنی و دیگر فرایند‌های بیولوژیکی بدن می‌شوند. اشک احساسی، همانند دریچه اطمینان برای قلب عمل می‌کند. تأثیر گریه در پایین آوردن فشار خون و افزایش میزان ایمنی بدن ثابت شده است. 

۷. ترکیباتی که در زمان هیجان در بدن جمع می‌شود، با اشک خارج می‌گردد. همین امر موجب کاهش استرس می‌گردد؛ این ترکیبات از آندروفین که در کنترل درد مؤثر است، پرولاکتین که در تنظیم و تولید شیر نقش دارد و آدرنوکورتیکو تروپین که یک نشانه مهم استرس است، تشکیل شده است. سرکوب گریه و جلوگیری از ریزش اشک باعث افزایش استرس می‌شود.

آثار روانی گریه

گریه افزون بر فواید جسمانی، آثار روانی نیز دارد:

۱. متخصصان مغز و اعصاب می‌گویند: ۸۵ درصد زنان و ۷۳ درصد مردان پس از گریه کردن به احساس بهتری دست پیدا می‌کنند.

۲. گریستن به عنوان کار شخصی در کاهش اضطراب مؤثر است.

مجید ابهری، آسیب شناس اجتماعی و متخصص علوم رفتاری براساس تحقیقاتی که توسط گروه پژوهش‌های فوق دکتری دانشگاه شهید بهشتی(mph) انجام شده بود، می‌گوید: در این پژوهش مشخص شد که فشار‌های روانی باعث به هم خوردن تعادل شیمیایی بدن می‌شود. در اثر این عدم تعادل، برخی از مواد سمی در بدن ترشح می‌شود. گریه باعث خروج این مواد سمی از بدن می‌شود و در نتیجه آرامش روحی و تعادل رفتاری، دوباره در درون بدن برقرار می‌شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهد اشک‌هایی که در زمان‌های ناراحتی، غم و فشار‌های روحی تولید می‌شود، با اشک‌های معمولی متفاوت بوده و آب اشک‌های ناشی از فشار‌های روحی و روانی دارای نوعی ترکیب بنام «کاتکولامین» است که دارای عمل و اثر سمپاتومیتیک تغییرات شیمیایی مغزی است. باقی ماندن این ماده در بدن باعث بروز بعضی از ناراحتی‌های عصبی و فیزیکی می‌شود.

به آن گروه از افراد که در زمان غم، مانع گریه کردن دیگران می‌شوند، باید گفت به خاطر سلامت انسان‌ها نباید مانع گریستن آنها شد؛ چراکه سلامتی روح و روان و در نتیجه ثبات رفتاری، بستگی به تخلیه روحی دارد. به ویژه وقتی که انسان مرتکب گناه یا خطایی شده، احساس عذاب وجدان می‌کند و گریه، تا حدی از این احساس می‌کاهد؛ یعنی می‌توان گفت گریه بر هر درد بی‌درمان دواست. 

۳. گریه، در آزادسازی آندروفین‌ها به جریان خون کمک می‌کند. آندروفین‌ها ترکیباتی شیمیایی هستند که باعث بهبود خُلق وخو و تسکین درد می‌شود.

۴. گریه در کاهش و جلوگیری از بیماری‌های مرتبط با استرس مؤثر است.

۵. خنده و گریه دو ابزار کارآمد در کاهش استرس و رهایی از احساسات منفی به شمار می‌روند.

۶. هنگامی که گریه سرکوب می‌شود، هیجان‌ها رها نمی‌شوند و ویژگی‌های شخصیتی مخرب همچون پرخاشگری بروز می‌کنند. انسان‌ها پس از گریه کردن از نظر جسمی و روانی احساس بهتری دارند و در واقع سبک و خالی می‌شوند.

۷. گریه، ابزاری مناسب برای برقراری ارتباط و زبانی جهانی برای درخواست کمک و حمایت اجتماعی است.