الزامات تداوم و تکمیل مسیر علمی مرحوم آیت‌الله حجتی

حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالهادی مسعودی خمینی، رئیس دانشگاه قرآن و حدیث در گفت‌وگو با ایکنا به مناسبت ارتحال آیت‌الله سید محمدباقر حجتی، قرآن‌پژوه و استاد برجسته علوم قرآن و حدیث، گفت: مرحوم آیت‌الله حجتی را باید پایه‌گذار و بنیانگذار رشته علوم قرآن و حدیث در کشور بدانیم.

وی با بیان اینکه ایشان یک عالم دینی و فقیه در حوزه علمیه بودند و تدریس دروس عالی را در حوزه برعهده داشتند، افزود: ایشان همچنین در دانشگاه تهران دروس سخت فلسفه و منطق را آموزش می‌دادند؛ حدود نیم قرن قبل به رشته علوم قرآن و حدیث در محیط‌های علمی احساس نیاز کردند لذا از رئیس دانشگاه تهران در آن زمان درخواست کردند که به جای تدریس فلسفه، منطق و فقه، اصول، دروس قرآن را تدریس کنند.

مسعودی خمینی با بیان اینکه تواضع ایشان در این مسئله مثال‌زدنی است، اظهار کرد: ایشان کار تدریس را با تلاوت و قرائت و ترجمه شروع کردند یعنی درسی که مربیان کارشناسی قرآن آن را انجام می‌دهند؛ ایشان پایه‌گذار علوم قرآن و حدیث در ایران بود و همین فعالیت را در رشته علوم و معارف حدیثی هم داشتند. 

رئیس دانشگاه قرآن و حدیث با بیان اینکه در سال 1375 وقتی مرحوم ری‌شهری قصد کرد تا رشته حدیث را به رشته‌های دانشگاهی بیفزاید و دانشگاه علوم حدیث را تاسیس کند اولین کسی که مورد مشورت ایشان قرار گرفت، آیت‌الله حجتی بود، تصریح کرد: از اولین کسانی که در تدوین عناوین درسی و تفصیل و تهیه سرفصل‌ها کمک کرد مرحوم آیت‌الله حجتی بود و این کار را با همکاری کسانی چون مرحوم شهیدی و حجت‌الاسلام و المسلمین مهدوی‌راد انجام دادند.

بنیانگذار علوم قرآن و حدیث

وی اضافه کرد: ایشان در کنار این بزرگان همچنین مرحوم آئینه‌وند توانستند سرفصل دروس علوم حدیث را هم راه‌اندازی کنند؛ در حقیقت ایشان در بنیانگذاری رشته علوم قرآن و حدیث در صف اول قرار داشتند. 

مسعودی خمینی با بیان اینکه یکی از ویژگی‌های بارز شخصیت ایشان، تواضع و فروتنی بود، ادامه داد: اگر کسی اولین بار با ایشان مواجه می‌شد پی نمی‌برد که ایشان چه کوله‌باری از دانش و چقدر تألیفات و تدریس و خدمات علمی دارند؛ ایشان بیش از 600 پایان‌نامه را داوری و مشاوره کرده بود و بیش از نیم قرن در دانشگاه‌های سطح یک ایران تدریس داشت و چندین کتاب غنی و قابل مطالعه تألیف و ترجمه کرده بود. 

رئیس دانشگاه قرآن و حدیث با بیان اینکه ایشان کتاب آداب تعلیم و تربیت را ترجمه کرده بود، افزود: مرحوم آیت‌الله محمدباقر حجتی، کتاب منیه‌المرید شهید ثانی را ترجمه کرده بود و خودش هم مؤدب به این آداب بود و وابستگی خاصی به روش‌هایی که خودش تحقیق کرده بود داشت.

وی افزود: علاوه بر تواضع فردی، خاموش و ساکت بود و تا جایی که ضرورت اقتضاء نمی‌کرد سخن نمی‌گفت و اگر ضرورت بود به ایجاز و اختصار سخن می‌گفت؛ حالت دوستانه در روابط اجتماعی خود حتی با دانشجویان مبتدی داشت که گاهی دو نسل سنی با او اختلاف و فاصله داشتند.

خوش‌رویی و تواضع مثال‌زدنی 

مسعودی خمینی، گفت: ایشان فردی بسیار خوش‌رو، خوش برخورد و متواضع بود؛ پاسخ سؤال دانش‌پژوهان را کامل می‌داد و از اینکه سؤالی در سطح بالا و یا پایین از او بپرسند واهمه نداشت و مهمتر از همه، انسانی بسیار مهذب بود؛ ایشان به جهت استادتمامی حقوق بالایی داشت ولی خیلی از آن را صرف کارهای خیر می‌کرد و می‌بخشید. 

استاد دانشگاه قرآن و حدیث در پاسخ به این پرسش که امروز برای تکمیل فرایند علمی که ایشان بنیان نهاد چه باید کرد، اظهار کرد: امروز به نظر بنده به جای توسعه علوم قرآن و حدیث بیشتر نیازمند به معارف قرآنی به خصوص به صورت کاربردی در عرصه اجتماعی هستیم؛ همین اخلاقیات ساده اولیه و اصلاح روابط اجتماعی و دوستی‌ها و ارتباطات. 

وی افزود: نیاز دوم امروز ما این است که قرآن و حدیث را به عرصه علوم نوپدید مانند روانشناسی، جامعه‌شناسی، علوم سیاسی، مدیریت و ... بکشانیم وگفت‌وگو بین گزاره‌های دینی و نیازها و پرسش‌های علمی جدید ایجاد کنیم؛ یعنی هم روش را بیاموزیم و هم به صورت تطبیقی فعالیت کنیم. امروز مباحث علوم انسانی برای ما ضروری است و با آن می‌توانیم پایه علمی تمدن اسلامی را شکل دهیم.

مسعودی خمینی تصریح کرد: غرب با علوم انسانی توانست بر افکار و اندیشه مردم در جهان اثر بگذارد و البته آن‌ها با سوء استفاده از علوم، دنیا را به لبه پرتگاه برده‌اند ولی علوم انسانی مبتنی بر اسلام می‌تواند عامل نجات بشر شود و با آن تمدن اسلامی پایه‌گذاری شود گرچه حاصل آن ممکن است به عمر ما نرسد ولی نسل‌های بعد می‌توانند شاهد دستاوردهای آن باشند و به نظر بنده پرداختن به علوم انسانی امری فانتزی و سرگرم‌کننده نیست بلکه ضروری است.

گفت‌و‌گو از علی فرج‌زاده