حادثه عاشورا به گفتمان انقلابی و مقاومت تبدیل شده است

به گزارش ایکنا، ناهید سلیمی، عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده، 19 مردادماه در نشست علمی «رسالت‌های سیاسی و اجتماعی زنان در مواجهه با باطل» با اشاره به اهمیت روایت‌سازی از حوادث، گفت: متأسفانه جبهه باطل در جنگ‌ها و ظلم به مظلومان، گاهی با روایت‌سازی موفق شده است خود را جبهه حق نشان دهد؛ کنشگران این جبهه با در اختیار داشتن ابزارهایی مانند مدارس، آموزش و تربیت و با استفاده از ظرفیت مربیان زن تلاش می‌کنند تا به اهداف پلیدشان دست یابند. 

 

وی با بیان اینکه زنان سازنده معنا و روایت در سیاست هستند، افزود: خطابه، روایات و سخنرانی‌هایی که زنان در طول تاریخ اسلام از خود ارائه کرده‌اند، نقش مهمی داشته است، مثلاً روایت حضرت زینب(س) از حادثه کربلا، البته روش تعلیم و تربیت بسیار مهم است که این مفاهیم و معانی چگونه به نسل‌های بعد به درستی منتقل شود؛ بنابراین تعلیم و تربیت از وجوه مهم کنشگری زنان به شمار می‌آید. 

 

سلیمی با بیان اینکه حضور نمادین و تأثیرگذار زنان در آئین‌های جمعی هم مسئله مهمی است که قبل و بعد از انقلاب اسلامی شاهد بودیم، افزود: قبل و بعد از انقلاب، هیئات زنانه و مجامع زنانه ایجاد شد که به حمایت از انقلاب و جنگ پرداختند؛ این هیئات شکل گرفت تا وقایع تاریخی به درستی تبیین و منتقل شود.

 

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه زنان با برجسته کردن مظلومیت، حقانیت، پایداری و ایستادگی، ادراک دشمنان را بهم می‌ریزند، اضافه کرد: زنان، دختران، همسران شهدا، ایثارگران و جانبازان همواره در جهت تولید روایت حمایتی بوده‌اند، به جای آن که ضعف را انتقال دهند و این مسئله ادراک دشمنان را تضعیف می‌کند. حتی روایتی که دشمن قصد دارد، بین هویت جمعی و میدان نبرد فاصله بیندازد با کنشگری درست زنان باطل می‌شود.

 

سلیمی با بیان اینکه این کنشگری‌ها در ابعاد اجتماعی و فرهنگی نیز وجود دارد گفت: مواجهه حضرت زهرا(س) در قضیه فدک، مصداق برجسته این عرصه می‌باشد. ایشان در دفاع از امامت حضرت علی(ع)، با کنش کلامی و ادبیات اعتراضی نقش خود را ایفا کرد؛ آن حضرت(س) با اتکا به آیات، سنت نبوی و ادله حقوقی، غصب سقیفه را مورد اشاره قرار دادند. 

 

وی افزود: این تلاش بیش از آنکه مسئله شخصی باشد، تولید روایت حق‌طلبانه در مورد مشروعیت امر به معروف و نهی از منکر در  دفاع از امامت و روشنگری حق می‌کند. از این رو عمل روایت‌ساز ایشان است که جامعه را با حق و باطل آشنا می‌کند؛ این کنش کلامی، مختصاتی برای تأثیرگذاری دارد، در غیر این صورت، هر نوع کنش کلامی در این مدل قابل دسته‌بندی نیست.

 

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده افزود: حضرت زهرا(س) به ابطال استدلال جبهه مقابل با مبانی حقوقی و فقهی پرداختند و از همه ظرفیت‌ها استفاده کردند تا مطالبه ایشان مسئله عمومی باشد و نه خصوصی. حضرت به این ماجرا مقابله سیاسی دادند، نه اینکه دعوا بر سر فدکی باشد که صرفاً یک زمینی با آب و گیاه و درخت و میوه باشد.

 

سلیمی افزود: هدف سقیفه از غصب فدک فشار مالی به خاندان اهل بیت(ع) بود، لذا حضرت زهرا(س) این موضوع را برای مردم تبیین کردند؛ در بحث فلسطین هم صرفاً دعوا بر سر سرزمین نیست بلکه نبرد ایدئولوژیک هم وجود دارد و ماهیت سیاسی این نبرد و غصب در روایت‌سازی و ایجاد حافظه تاریخی را می‌توان برجسته و ثبت کرد. 

 

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه قضیه فلسطین از دعوا بر سر زمین خارج و برای ایران و منطقه و اروپا مطرح می‌شود، اظهار کرد: نقش زنان فلسطینی در توسعه و حفظ این ادبیات خیلی مؤثر است کما اینکه حضرت زهرا(س) هم در اعتراض به غصب فدک بیش از آن که دنبال سند برای این زمین باشند، دنبال سند مشروعیتی بودند که از خلافت حضرت علی(ع) سلب کرده بودند؛ ما امروز می‌توانیم با الگوگیری، توانمندی لازم را در زنان ایجاد کنیم. 

 

این پژوهشگر با بیان اینکه مصداق دیگر از فعالیت زنان کنشگری حضرت زینب(س) است که ایشان با خطبه‌های خود در کوفه و شام از مقاومت و عدم مشروعیت حکومت یزید سخن گفتند، اضافه کرد: این روایتگری عملاً بصیرت‌افزایی و سیاست حافظه بود که به صورت عملی پیام حق را منتقل کرد و هم برای حافظه جمعی در آینده گفتمان‌سازی کرد، بنابراین کنش سیاسی حضرت زینب(س) هم مبتنی بر ادبیات اعتراضی و کلامی بود و ایشان توانست تولید روایت به عنوان مهم‌ترین کنش سیاسی زنان داشته باشد.

 

استاد حوزه علمیه خواهران با بیان اینکه چرا این خطبه‌ها، کنش سیاسی بودند، گفت: بعد از واقعه عاشورا، اسرا را به کوفه و بعد شام بردند که این انتقال یک کار سیاسی بود تا پیروزی نظامی خود را به همه مردم برسانند ولی حضرت زینب(س) از این فرصت استفاده کرده و هم زمینه را برای نمایش عمومی ظلم فراهم و هم علیه رژیم احتجاج کردند. ایشان به عنوان بازمانده فعال این واقعه، حامل پیام اهل بیت(ع) هم بودند بنابراین روایت ایشان در خطبه‌ها صرفاً امری خصوصی نبود، بلکه عملی سیاسی و رسانه‌ای بود.

 

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده اظهار کرد: ساختار استدلالی روایات بر مبنای استدلال حقوقی و فقهی و سنت نبوی بود و این ساختار، زبان بین امتی ایجاد می‌کند، یعنی اگر امروز ما زنان بخواهیم روایتگر حقیقت باشیم، باید از روایات همدلانه استفاده کنیم، مثلاً استناد به قرآن، زیرا زبان مشترک امت اسلامی است.  بسنده کردن به گزاره‌های فرهنگی ایرانی و عمومی برای دفاع از حق کافی نیست که مراجعه به کنشگری حضرت زهرا(س) و حضرت زینب(س)، این موضوع را به ما نشان می‌دهد.

 

سلیمی با بیان اینکه کارکرد دیگر روایت حضرت زینب(س) تبدیل تخاصم از یک میدان سیاسی بین دو مرام به معرکه حقوقی و منظر قضاوت بین دو مرام در مرآی و منظر عمومی است، افزود: حضرت به افشای جرم و شمارش ظلم پرداختند و آن را به قضاوت عمومی گذاشتند. مسئله دیگر، نمادسازی است که حضرت زهرا(س) با گریه این کار را انجام دادند و حضرت زینب(س) از فنون بلاغی محکمی استفاده کردند. ایشان با نیاوردن بسم الله در ابتدای خطبه خود به امر سیاسی جهت داده و نشان دادند که با باطلی طرف هستند که شایسته مذاکره و صلح و مهربانی نیست. ایشان با الگوگیری از سوره توبه این کار را انجام دادند.

 

وی با تأکید بر روایت‌سازی راهبردی از سوی حضرت زینب(س) که باید زنان از آن الگوبرداری کنند، اضافه کرد: قضاوت‌سازی عمومی نکته مهمی است که کنشگری ما در عرصه سیاسی و فضای مجازی باید به این موضوع توجه ویژه داشته باشد؛ اتفاقی که در جبهه باطل رخ داد ولی ما نتوانستیم از ترور دانشمندان خودمان روایات اثرگذاری بسازیم. 

 

سلیمی بیان کرد: حضرت زینب(س) چون از وجوه مختلف در روایت‌سازی در خطبه‌هایشان بهره بردند هم بر خواص و هم بر عموم اثرگذار بودند و نگذاشتند که قدرت وقت بتواند آنطور که خودش می‌خواهد روایت موفقیت تولید کند. بنابراین پیام سیاسی که زنان تولید می‌کنند، می‌تواند بر جهات سیاسی مؤثر باشد و در نهایت تأثیر این روایت‌سازی بر گفتمان‌سازی است لذا حادثه عاشورا به جای اینکه صرفاً یک امر سیاسی باشد، به یک گفتمان انقلابی و مقاومت تبدیل شده است و خود این مهر تأیید بر نقش زنان است.