درسی از ایلاء؛ کنترل خشم، حفظ حرمت خانواده و پرهیز از طلاق عجولانه

به گزارش ایکنا، آیت‌الله محسن فقیهی؛ استاد درس خارج حوزه علمیه، پنجم مهرماه در جلسه تفسیر، به ادامه تفسیر سوره مبارکه بقره پرداخت و گفت: مبحث این جلسه در خصوص تفسیر آیه 226 سوره بقره است که فرمود: «لِلَّذِينَ يُؤْلُونَ مِنْ نِسَائِهِمْ تَرَبُّصُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ ۖ فَإِنْ فَاءُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ»؛ برای کسانی که سوگند یاد می کنند [که از آمیزش] با زنان خود دوری گزینند، [شرعاً] چهار ماه مهلت است، چنانچه [در این مدت به آنچه مقتضای زناشویی است] بازگشتند [گناهی بر آنان نیست]؛ زیرا خدا بسیار آمرزنده و مهربان است».

وی افزود: خداوند متعال در این آیه در رابطه با بی‌ارزش بودن قسم‌های لغو، سخن فرموده است و اینکه قسم‌های بیهوده قابل اعتنا نیست و اعتباری هم ندارد، لازم الوفا نیست، کفاره ندارد و مخالفت با آن هم مشکلی ایجاد نمی‌کند. یکی از این موارد، ایلاء است. 

استاد حوزه بیان کرد: فرد با خانواده‌اش بحث می‌کند و قسم می‌خورد من دیگر دست به تو نمی‌زنم و با تو آمیزش نمی‌کنم. در شرح لمعه، کتابی با عنوان کتاب «الایلاء» داریم که از همین آیه شریفه اخذ شده است؛ یعنی اگر کسی قسم بخورد که من با خانواده‌ام کاری ندارم قسمش معتبر نیست و چهار ماه به او فرصت می‌دهند که یا با این خانم صلح کن و  رفاقت داشته باش و یا اینکه طلاق بده. تربص در لغت، به معنای انتظاری است که دوست داریم فرد برگردد و با همسرش زندگی کند. در انتهای آیه هم فرموده است که خداوند غفور، رحیم، آمرزنده و مهربان است. 

استاد حوزه، با بیان اینکه در زمان جاهلیت این کار صورت می‌گرفت و ایلا رواج داشت، گفت: رسول خدا(ص) برای اینکه این سنت جاهلی کنار گذاشته شود با این خرافات مبارزه کردند و قرآن هم تمام قد پشت ایشان ایستادند و این آیات نازل شد. خداوند فرمود که این نوع قسم فرد لغو است و نباید مورد اعتنا قرار بگیرد. 

وی ادامه داد: نکته دیگر در آیه این است که خداوند مهلت چهارماهه داده است و بعد از چهار ماه یا باید آمیزش صورت بگیرد یا اینکه مرد همسرش را طلاق دهد. نکته دیگر هم این است که خداوند متعال حامی مظلوم است. زنان به خصوص در دوران جاهلیت و نزول قرآن، وضعیت اجتماعی پایینی داشتند و حقوقشان به راحتی تضییع می‌شد و خداوند به نفع زنان، این آیه را نازل کرده است تا مردان نتوانند به بهانه یک قسم، زنان را مورد آزاد قرار دهند. 

استفاده از مقدسات برای مطامع دنیوی

آیت‌الله فقیهی، بیان کرد: اصولا افراد در جوامع برای رسیدن به اهدافشان از نام‌های مقدس استفاده می‌کنند؛ هر فرد دروغگوی بد ذاتی، از دیگران، بیشتر قسم می‌خورد، یعنی از قسم برای رسیدن به مطامع و اهداف پوچ خودش بهره می‌برد و امروز هم می‌بینیم که برخی از یقه سفید، تسبیح، انگشتر و علائم مقدس برای رسیدن به اهداف دنیویشان استفاده می‌کنند؛ لذا اگر با چنین افرادی برخورد کردید که انگشتر بزرگی در دست گرفته است و ریاکاری می‌کند، از مخاطرات رابطه با او بهراسید و مراقب باشید.

وی اضافه کرد: این رویه از قدیم بوده و هست و متأسفانه گاهی می‌بینیم یک عده، فریب این افراد را می‌خورند و وقتی به دادگاه‌‌ها مراجعه کنید، می‌بینید فرد گزارش می‌کند که من دیدم این فرد ذکر می‌گوید و تسبیح در دست دارد و حتی ممکن است در صف اول بنشیند و یقه ببندد و بعد هم، اموال مردم را بالا می‌کشند. 

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، با بیان اینکه خداوند با این کارها به شدت مخالفت کرده است، تصریح کرد: در آیه ایلا هم فرموده است که به این نوع قسم‌هایی که ظلم به زنان است اعتنا نکنید؛ قسمی که عمدتا ریشه در عصبانیت و تعصب جاهلی داشته است.

وی افزود: نکته دیگری که از آیه استفاده می‌شود این است که، مردان باید به همسرانشان توجه داشته باشند و زنان را کالمعلقه و بدون تکلیف نگه ندارند و به آمیزش با زنان و جنبه غریزه جنسی، روحی و روانی زنان توجه داشته باشند؛ زیرا اگر توجه لازم به این مسئله صورت نگیرد، موجب فساد در جامعه خواهد شد. از منظر اسلام، محبت جنسی، روحی و روانی به زنان، امری لازم و ضروری است، البته برخی مردان به شدت نسبت به این مسئله بی‌توجه و تنها به فکر نیازهای خودشان هستند. 

آیت‌الله فقیهی اظهار کرد: نکته دیگر آیه اینکه، انسان گاهی بر اثر فشارهای زندگی عصبانی می‌شود و تصمیم عجولانه می‌گیرد و گاهی سخنان زشتی بر زبانش جاری می‌شود و حتی بعد از آن هم پشیمان می‌شود؛ در روایات داریم که در این گونه مواقع، موقعیت و حالت خودتان را تغییر دهید، آبی بنوشید، ذکر بگویید و حتی سجده بروید تا از آن وضع خارج شوید. انسان مؤمن و متدین و با کمال، باید عصبانیت خودش را کنترل کند. اگر بخواهید ایمان کسی را امتحان کنید او را عصبانی کنید تا ببینید چه رفتاری دارد. گاهی می‌بینیم فرد در موقع عصبانیت کارهای ناشایستی می‌کند که در شأن او نیست. 

وی افزود: در هر صورت خداوند به این نوع عصبانیت‌ها توجه کرده است؛ لذا حکم سختی، برای ایلاء در نظر نگرفته و فرصت داده است تا انسان توبه کند. فرصت چهار ماهه هم برای این است که فرد تا می‌تواند با خودش فکر کند و اگر دچار لجاجت و عصبانیت است بتواند به مرور زمان تصمیم درستی بگیرد.

لزوم استفاده از روش مدیریتی قرآن

استاد حوزه علمیه بیان کرد: از این رویه می‌توان در رابطه شاگردی، استادی، کارمندی، رئیس و ... هم رعایت کنیم و فورا یک فرد را از محیط کار بیرون نکنند که خانواده او دچار مشکلات اقتصادی و ... شوند. در مدیریت، وکالت و وزارت و ... همه باید به این نکته توجه کنند و بدانند یک فرد در حال عصبانیت یک سخن نامربوطی بر زبان جاری می‌کند یا کار نادرستی انجام می‌دهد، نباید فورا موضع تند بگیریم. ما باید از خدا یاد بگیریم، همانطور که خدا چهار ماه فرصت برگشت و توبه می‌دهد ما هم با همسر، فرزندان و اطرافیان خود این نوع رابطه را داشته باشیم.

فقیهی در پایان بیان کرد: در مشاوره‌ای که از شما طلاب و روحانیت گرفته می‌شود، هرگز به طلاق توصیه نکنید، تلاش کنید زن و شوهر کنار همدیگر زندگی کنند؛ البته در حال حاضر متأسفانه برخی مشاوران فورا طرفین را به طلاق دعوت می‌کنند که این امر موجب افزایش مخاطرات در جامعه می‌شود و گرفتاری خانواده‌ها را بیشتر خواهد کرد. به خصوص ما روحانیون باید در این نوع موارد دقت بیشتری داشته باشیم، یعنی هم رابطه خود با همسرانمان را بهتر کنیم و  نیز در مشاوره، دیگران را فورا به طلاق دعوت نکنیم.