درهمشکستن «مقاومت فکری» ملت ایران؛ هدف اصلی جنگ شناختی دشمن
نماینده پیشین مجلس با تأکید بر تعریف رهبر معظم انقلاب از «مقاومت ملی» بهعنوان مفهومی فراتر از مقاومت نظامی، گفت: دشمن امروز با تمرکز بر تغییر سبک زندگی و تهیسازی هویتی، مقاومت فکری ملتها را هدف گرفته و ناکامی این پروژه در ایران، ناشی از خطر نرمافزاری و شناختی انقلاب اسلامی برای نظام سلطه است.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنرانی مراسم سالروز میلاد پر برکت حضرت فاطمه زهرا(س) ضمن بر شمردن فضائل و مناقب بانوی دو عالم فراتر از فهم و درک، بر ناکامی دشمن در تغییر هویت دینی، تاریخی و فرهنگی ملت ایران تأکید کردند و فرمودند: مقاومت ملی عامل اصلی عبور کشور از فشارهای همهجانبه نظام سلطه است.
مقام معظم رهبری با اشاره به انتقال میدان تقابل از جنگ نظامی به جنگ تبلیغاتی و رسانهای، بر ضرورت آرایش هوشمندانه دفاعی و هجومی در این عرصه تأکید کردند؛ مسیری که به گفته ایشان، با وجود مشکلات و کمبودها، حرکت رو به جلوی ایران اسلامی را متوقف نخواهد کرد.
در این راستا قاسم جعفری، استاد دانشگاه و نماینده پیشین مجلس شواری اسلامی با ایکنا به گفتوگو پرداخته که در ادامه میخوانیم:
مسئولیت مداحان در سرنوشت امت
ایکنا ـ رهبر معظم انقلاب مقاومت ملی را فراتر از مقاومت نظامی تعریف کردند. این تعریف چه الزامات عملی برای مدیریت کشور در شرایط فشار اقتصادی و رسانهای ایجاد میکند؟
یکی از درایتهای بزرگ رهبر معظم انقلاب این است که مخاطب را بهدرستی میشناسد. در این بیانات چون مخاطبان، مداحان هستند ابتدا از این دریچه وارد میشوند و به مسئولیت آنها در سرنوشت امت و شکلگیری مقاومت در برابر جبهه کفر، میپردازند و این موضوع را تبیین میکنند. این یعنی هر فرد در جایگاه خود باید سهم خود را در دفاع از ملت و ترویج ارزشها بشناسد و عمل کند.
از سخن رهبر معظم انقلاب بر میآید ضمن اینکه سطحبندی کردند اما از جریان مداحی که در مسیر درست و غنای محتوایی قرار میگیرد، احساس رضایت کردند. ایشان دو وظیفه اصلی را برای مداحان مشخص کردند: اول، مداحی باید عالمانه و پژوهشگرانه باشد، یعنی با عمق و تحقیق اجرا شود؛ دوم، آسیبشناسانه باشد؛ یعنی به کیفیت متن شعر، نوع آواز، شرایط اجرای مراسم و حتی نقش میزبان توجه شود. مداحی، عنصری اثرگذار بر مغز و دل مردم است و از همین جا به مقوله مقاومت وارد میشوند و اینکه جنگ امروز، از جنگ سخت به سمت ابعاد فراتر رفته است و بعد میفرماین ضمن اینکه مداحی عنصر اثرگذار بر مغز و دل است اما پایگاه اصلی شکلگیری ادبیات و گفتمان مقاومت به شمار میرود.
ایکنا ـ منظور از ضرورت گفتمانسازی مقاومت چیست؟
رهبر معظم انقلاب میفرمایند فکر بدون پایگاه ادبی میمیرد. ما اگر تنها از مظلومنوازی، ظلمستیزی و استقلال حرف بزنیم اما نتوانیم پایگاه یا به تعبیر امروزیها، گفتمان و ادبیات مقاومتی شکل نگیرد، ابزار دفاعی هم اثرگذاری لازم را نخواهد داشت به عبارت دیگر تا زمانی که ادبیات و گفتمان مقاومت را تقویت نکنیم، ابزار دفاعی نیز اثر نمیگذارد. انگیزش افراد در دفاع از ارزشها و ملت، زمانی فعال میشود که ذهن و فکرشان در راستای مقاومت تربیت شود.
سیبل اصلی دشمن، مقاومت ملتهاست
ایکنا ـ دشمن چه اهدافی در این زمینه و فشار بر ملتها دنبال میکند؟
سیبل اصلی دشمن، مقاومت ملتهاست؛ به ویژه مقاومت فکری. هدف اول تغییر سبک زندگی و سپس تغییر هویت است. اگر بتواند تغییر هویت را در یک ملتی شکل دهد و به عبارت دیگر هویت ملی، اخلاقی و فرهنگی یک ملت تهی شود، آن ملت از خود بیگانه و تحت تسلط کامل دشمن قرار میگیرد. این موضوع را میتوان در برخی تحرکات جریانهای ضدفرهنگی مشاهده کرد که سعی دارند ارزشها و باورهای بنیادی جامعه را هدف قرار دهند. همانطور که در فتنه زن، زندگی، آزادی عدهای گفتند ما اصلا مقولهای به نام ناموس و غیرت را قبول نداریم؛ این یعنی تهی شدن از هویت.
ایکنا ـ با توجه به این تهدیدات، چرا پروژه تغییر هویت در ایران تاکنون ناکام مانده است؟
هنگامی که دشمنان با مقاومت ملتها درگیر هستند، نمیتوانند این پروژه خود را به اتمام برسانند. مقاومت ملت ایران در برابر فشارهای همهجانبه، اصلیترین مانع موفقیت دشمن است. ایران برای دشمن، خطر نرمافزاری و شناختی است؛ یعنی نگرش، اندیشه و باورهای مردم ایران با نظام سلطه تفاوت جدی دارد و این، آنان را در مواجهه با ملت ایران آسیبپذیر میکند، حتی بیشتر از قدرت سختافزاری دیگر کشورها مانند چین و روسیه، زیرا آنها میگویند این کشورها از نظر فکر و اندیشه زیاد تفاوتی با ما ندارند اما ایران است که برای آنها خطر نرمافزاری و شناختی است.
پیام انقلاب اسلامی؛ چیزی فراتر از یک تحول سیاسی
ایکنا ـ رهبر انقلاب درباره پیام انقلاب اسلامی نیز نکات مهمی داشتند. این پیام چگونه بر مقاومت ملت ایران تأثیر گذاشته است؟
پیام انقلاب اسلامی ملت ایران، چیزی فراتر از یک تحول سیاسی است. پیام انقلاب اسلامی ملت ایران است که برج عاج و هیولا و مدینه فاضلهای که در ذهنها از غرب ساخته شده است را فرو میریزد. همین تعبیر را رهبر معظم انقلاب دارند که رضاخان تلاشهای بسیاری کردند و حتی بعدیهای آن نیز تلاشهای بسیاری کردند اما انقلاب اسلامی تلاشهای آنها را شست و بیرون ریخت.
به تعبیر من، انقلاب اسلامی یعنی احیاکننده و تجدیدکننده شریعت محمدی در عصر حاضر که نقش عصای حضرت موسی (ع) را بازی کرد. جادوگران و ساحران با آن همه مهارت و تبحر در سحر پس از عصای حضرت موسی (ع)، هیچ بود به گونهای که همه آنها را بلعید. یعنی انقلاب اسلامی، تمام تبلیغات چند دهه و حتی چند سده دشمن را علیه دین و خدا و ارزشهای ملی و تمدنی ملت ایران را بلعید و نظم نوینی را ایجاد کرد.
در اینجا رهبر معظم انقلاب میفرمایند به همین دلیل است که دم از جبهه مقاومت میزنیم. این یعنی امروز نه تنها ملت ایران بلکه ملتهای منطقه و حتی خارج از منطقه در کنار ایران هستند. فشارهای تبلیغاتی، نظامی و سیاسی دشمن، در ایران ناکام مانده است و ملت ایران با غیرت آن را دفع کرد. هر تلاشی که دشمن در جای دیگری انجام دهد، در آن کشور شورش و آشفتگی ایجاد میشود اما ایران با همان اراده قوی، در «جنگ ارادهها» پیروز بوده است.
کانون تمرکز دشمن و غرباندیشان بر نمادهای کشورها
ایکنا ـ نقش شهدا و نمادهای ملی در این مقاومت چیست؟
دشمن کانون و تمرکز برنامههای خود را بر نمادهای یک کشور قرار میدهد. رهبر معظم انقلاب فرمودند هر شهید، از دفاع مقدس تا شهدای این سالها، شهدای وطن، حرم و دفاع ۱۲ روزه، یک پرچم برای حفظ ایران بوده است. دشمن تلاش میکند که نام شهدا در خیابانها، کوچهها و اماکن عمومی حذف شود، زیرا هرجا نام شهید باشد، آنجا فرهنگ ایثار و مقاومت زنده میماند و ملت از آن انرژی میگیرد. مقام معظم رهبری این را میفرماید که ملت ما در کانون درگیری تبلیغاتی دشمن است.
ایکنا ـ فشار روانی دشمن و القای دلهره در این جنگ شناختی چه جایگاهی دارد؟
دشمن میخواهد مردم همیشه دل به شک باشند، مدام فکر کنند ممکن است حملهای رخ دهد یا اتفاقی ناگوار بیفتد اما هدف اصلی دشمن محو آثار و مفاهیم انقلابی و دینی است؛ یعنی دشمن به دنبال حذف نمادهای ماست؛ حذف انقلاب، امام، شهدا و ارزشهای ملت ایران است. رهبر انقلاب این تلاشها را با دقت تحلیل میکنند و با «حدنگاری دشمن» مرزهای فعالیت و هدف آنها را مشخص میکنند.
انقلاب اسلامی یک پیام هویتی و معنوی است
نکته کلیدی این است که انقلاب اسلامی نه فقط یک تحول سیاسی، بلکه یک پیام هویتی و معنوی است که ملت ایران را توانمند کرده و دشمن را ناکام گذاشته است. مقاومت امروز، ترکیبی از ایستادگی فکری، فرهنگی و اجتماعی است و رهبر معظم انقلاب با تحلیل دقیق دشمن و تعیین نقاط اثرگذاری آن، مسیر مقابله با تهدیدها را روشن کردهاند.
یکی از ویژگیهای رهبری حکیمانه و پیامبرانه رهبر معظم انقلاب همین است که دشمن را بدون ابهام معرفی میکنند. ایشان فرمودند مرکز دشمنی، آمریکاست؛ حلقه اول اطراف آن را اروپاییها تشکیل میدهند و در پیرامون این جبهه نیز خائنان، وطنفروشان و مزدوران منطقهای قرار دارند. این شناسایی دقیق، برای امت بسیار راهگشاست، چون مسیر درگیری را روشن میکند و اجازه سردرگمی نمیدهد.
ضرورت روشن نگه داشتن چراغ مبارزه با ظلم
ایکنا ـ رهبر معظم انقلاب بر حفظ و زنده نگه داشتن یاد اهلبیت (ع) دراین جنگ روانی ـ تبلیغاتی تأکید ویژهای داشتند. این تأکید چه کارکردی دارد؟
زنده نگه داشتن یاد ائمه و اهلبیت (ع) دو کارکرد اساسی دارد؛ نخست، حفظ معارف دین؛ همانطور که پیامبر اکرم (ص) فرمودند «حسین منی و انا من حسین». اگر قیام عاشورا و استمرار یاد و ذکر اهلبیت (ع) نبود، از اسلام چیزی باقی نمیماند. دوم، روشن نگه داشتن چراغ مبارزه با ظلم؛ همه ائمه اطهار (ع) با وجود تفاوت در روش و سبک، در یک نقطه مشترک بودند و آن مبارزه با طاغوت و ستم بود.
ایکنا ـ در فضای موجود چه راهبردهایی در مواجهه با دشمن، به ویژه در حوزه فکری، تبلیغی و رسانهای ضروری است؟
راهبرد اول، فاع عالمانه در برابر شبهات است. یعنی شبههافکنی دشمن باید با پاسخهای منطقی، عالمانه، مطمئن و مستدل پاسخ داده شود. راهبرد دوم، اکتفا نکردن به دفاع و بلکه هجوم به نقاط ضعف دشمن است. این همان راهبرد امیرالمؤمنین (ع) است که فرمودند هیچ قومی صرفاً با دفاع مداوم پیروز نشده است.
ما باید دشمن را وادار به نگرانی کنیم
ایکنا ـ این راهبرد هجومی را چگونه میتوان برای نسل جوان تبیین کرد؟
این مسئله را با یک مثال ساده توضیح میدهم. اگر یک تیم فوتبال ۹۰ دقیقه فقط دفاع کند، حتی اگر دهها حمله را دفع کند، بالاخره گل میخورد اما وقتی بازی هجومی داشته باشد، میتواند اراده حریف را در هم بشکند. در جنگ فرهنگی و جنگ ارادهها هم همین منطق حاکم است. ما باید دشمن را وادار به نگرانی کنیم، نه اینکه خودمان دائماً در موضع انتظار ضربه دشمن و دفاع باشیم. باید این پیام به دشمنان منتقل شود که تحرکات آنها را رصد میکنیم و اگر احساس کردیم در جایی تحرکات غیرطبیعی دارند و برای هجوم آماده میشوند قطعا آن هجوم را در نطفه خفه خواهیم کرد.
این رویکرد و شناسایی نقاط ضعف هم در عرصه نظامی سخت معنا دارد، هم در عرصه اندیشه، فرهنگ، رسانه و جنگ روانی. دشمن تلاش میکند فروپاشی ذهنی ایجاد کند اما باید نقاط ضعف او را بشناسیم و آنها را فعالانه هدف بگیریم. همانطور که امروز در سرزمینهای اشغالی میبینیم که آنها دائماً نگران واکنش ایران هستند؛ این یعنی معادله تغییر کرده است. باید به دشمن بگوییم تا بداند آنچه در دفاع 12 روزه از جمهوری اسلامی دید، تنها نوک کوه یخ بود و ایران توانمندیهای بسیار دیگری دارد که بعدها آنها را خواهد دید.
رهبر معظم انقلاب با وجود اذعان به کمبودها و مشکلات، یک افق امیدبخش و کارشناسانه ترسیم کردند. ایشان تأکید داشتند که ایران اسلامی در مسیر یک تحول بزرگ قرار دارد. شاید این تحول برای برخی قابل درک نباشد و یا نامحسوس باشد اما میدانیم مسیر حرکت کشور روشن و درست است و آینده مقاومت آگاهانه و پیشرونده خواهد بود.
ایکنا ـ رهبر معظم انقلاب بر لزوم تغییر «آرایش دفاعی و هجومی» تأکید کردند. این نگاه چگونه میتواند در ساختار رسانهای کشور عملیاتی شود؟
نخستین شرط عملیاتی شدن این نگاه، باور مدیران است. افرادی باید در سطوح مختلف مدیریت بیایند و یا رسانهها را باید به کسانی سپرد که به «ما میتوانیم» اعتقاد و به وعدههای قرآنی ایمان دارند؛ به این باور که «اِنَّ حِزبَاللّهِ هُمُ الغالِبون» و «الاسلامُ یَعلو و لا یُعلی علیه» و «يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ». اگر افرادی پشت فرمان رسانه یا بخشهای مختلف مدیریتی قرار بگیرند که خسته، افسرده و ناامید باشند، طبیعی است که مجموعه را به بنبست و حتی ته دره میبرند. رسانه، پیش از ابزار، به ایمان و اراده نیاز دارد.
جهاد تبیین؛ ستون اصلی «آرایش دفاعی و هجومی»
ایکنا ـ نقش «جهاد تبیین» در این آرایش جدید رسانهای چیست؟
جهاد تبیین ستون اصلی این آرایش است. باید داشتهها و توانمندیهای خود را درست معرفی کنیم. یکی از ضعفهای جدی ما این است که دشمن نقاط ضعف را بزرگنمایی میکند اما در مقابل نتوانستهایم نقاط قوت خود را بهدرستی تبیین کنیم. اگر واقعیت قدرت و ظرفیت ایران درست منتقل شود، هم مردم باور میکنند و هم دشمن دچار خطای محاسباتی میشود.
دشمن سالها میگفت ایران «ببر کاغذی» است و توانمندیهای دفاعی ایران صرفاً تبلیغاتی است اما در عمل دید که ایران چه در حوزه موشکی و چه در بازدارندگی واقعی، قدرت جدی دارد. باید این واقعیتها را نه با لافزنی، بلکه با تبیین هوشمندانه و هجومی در عرصه ذهن و اندیشه منتقل کنیم؛ هم در رسانه و هم در میدان عمل.
ایکنا ـ آیا این رویکرد فقط به رسانه محدود میشود؟
خیر، این نگاه باید در همه سطوح جاری شود؛ در ادارات، سازمانهای عمومی و حتی بخش خصوصی اما یک نکته بسیار مهمتر هم وجود دارد و آن مردم هستند. مردم باید حمایت شوند و مورد کمک قرار بگیرند و این حق مردم است. مردمی که با نجابت، صلابت و ایمان پای ایران، دین و تمدن ایرانی ـ اسلامی ایستادهاند، نباید زیر فشارهای غیرضروری قرار بگیرند.
اگر شرایط زندگی مردم تسهیل شود، خود مردم بهترین حافظان دین؛ «وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ»ريال وطن و ارزشهای ملی و بومی خواهند بود. یک اصطلاح معروف وجود دارد که میگوید «بهترین مرزبانان، مرزنشینان هستند». این را تعمیم میدهم و میگویم بهترین مدافعان کشور، خود ملت و همه اقشار هستند. همان نکتهای که رهبر معظم انقلاب در سه پیام خود در حین جنگ 12 روزه، بارها به آن اشاره کردهاند و به ملت ایران تبریک گفتند.
ضرورت ارتقای امید اجتماعی
ایکنا ـ نقش قوای سهگانه را در این مسیر چگونه ارزیابی میکنید؟
هر قوه جایگاه و مسئولیت خاص خود را دارد. البته اجازه بدهید یک نقد دلسوزانه هم مطرح کنم. مثلاً وقتی میبینیم دستگاه قضایی ناچار میشود ساختمانی غیرقانونی را تخریب کند (مثل دادستان استانی ویلای صاحب نفوذی را در حاشیه رودخانهای تخریب کرده است)، کار خوبی است اما سؤال اینجاست که چرا از ابتدا اجازه وقوع تخلف داده شده است تا سپس اینگونه اقدام شود؟ مردم انتظار دارند دستگاههای نظارتی بهگونهای عمل کنند که اصلاً زمینه تعدی به حقوق ملت ایجاد نشود؛ اینجاست که امید اجتماعی شکل میگیرد.
اگر ما در مدیریت، رسانه، اقتصاد، تقنین و نظارت، مسیر شفافیت، سلامت و باور به توان داخلی را طی کنیم، در واقع همان راه اهلبیت (ع)، مسیر نبوی و علوی را ادامه دادهایم. زمانی که در دوران شهید جمهور، در معاونت پارلمانی ریاست جمهوری مسئولیتی را برعهده داشتم، ایشان میگفت تمام هم و غم من این است که سرچشمه و منشأ فساد را خشک کنم. باید آدمهای سالم را در مسئولیتها بگذاریم تا آن سازمان و دستگاه به درستی و سلامت کار کند. سپری کردن این مسیر، همراه با شفافیت، همان راه اهلبیت(ع)، علوی و سیره نبوی است و تمام اینها کشور را به آن «آرایش دفاعی و هجومی هوشمندانه» میرساند و امکان ایستادگی فعال و پیشدستانه در برابر دشمن بدخواه را فراهم میکند.
ایمان حضرت زهرا(س) یک ایمان آگاهانه است
ایکنا ـ رهبر معظم انقلاب در بخش نخست بیانات اخیر خود به ابعاد مختلف شخصیت حضرت زهرا(س) اشاره کردند. این نگاه چه تأثیری در الگوپذیری از حضرت زهرا(س) دارد؟
رهبر انقلاب در سخنانشان بهدرستی به یک نکته بنیادین اشاره کردند. معمولاً اهلبیت(ع) و معصومان را به دو شیوه معرفی میکنند؛ یک شیوه این است که آنان را صرفاً موجوداتی عرشی، دستنیافتنی و فراتر از توان بشر معرفی میکنیم. نتیجه این نگاه آن است که مخاطب احساس میکند این الگوها قابل پیروی نیستند؛ همان تعبیر معروف «دست ما کوتاه و خرما بر نخیل».
نگاه دوم که رهبر معظم انقلاب بر آن تأکید دارند، معرفی اهلبیت (ع) بهعنوان موجودات عرشی ـ فرشی است؛ یعنی انسانهایی که در عین برخورداری از مقام و رفعت معنوی، در همین زمین و در میان مردم زندگی میکردند. این همان منطق قرآن است که میفرماید «هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ» پیامبر از میان خود مردم برانگیخته شد. شبهه مشرکین همین بود که میگفتند «وَقَالُوا مَالِ هَذَا الرَّسُولِ يَأْكُلُ الطَّعَامَ وَيَمْشِي فِي الْأَسْوَاقِ». حکمت الهی همین است که فردی را به عنوان برگزیده معرفی کند که از خود همان افراد باشد.
وقتی حضرت زهرا(س) را با این نگاه ببینیم، الگوپذیری ممکن میشود. ایمان و اخلاص حضرت زهرا (س) یک ایمان آگاهانه و از سر معرفت بود، نه صرفاً به دلیل انتساب خانوادگی. اخلاص و بندگی ایشان نیز در اوج قرار داشت؛ بهگونهای که طبق روایات، خداوند به عبادت حضرت زهرا(س) در برابر عرشیان و فرشتگان مباهات میکرد. این نشان میدهد که محور شخصیت ایشان، بندگی خالصانه خداوند بود.
حضرت زهرا(س) در همه نقشهای خود، الگوی کامل است؛ چه در نقش دختری که با ادب و احترام بینظیر در برابر پیامبر(ص) ظاهر میشود و چه در نقش همسری که تقسیم کار و همراهی با امیرالمؤمنین(ع) را بهزیباترین شکل انجام میدهد. همچنین در نقش مادری، تربیت فرزندانی را بر عهده داشت که هرکدام تاریخساز شدند. اینها نشان میدهد که دینداری، به معنای کنارهگیری از مسئولیتهای زندگی نیست.
تأکید مقام معظم رهبری بر «جهاد تبیین» حضرت زهرا(س)
ایکنا ـ یکی از نکات برجسته بیانات رهبر انقلاب، تأکید بر «جهاد تبیین» حضرت زهرا(س) بود. این مفهوم را چگونه باید فهم کرد؟
تعبیر بسیار عمیق و دقیقی بود که حضرت زهرا (س) فعال اجتماعی بودند. رهبر معظم انقلاب فرمودند؛ اینکه همه غزوات و تلاشهای پیامبر(ص) یک طرف و جهاد تبیین حضرت زهرا(س) یک طرف. حضرت زهرا(س) یک کنشگر فعال اجتماعی و جهادگر تبیین بود؛ عدالتمحور، مسئولیتپذیر و مدافع حق. ایشان شهروندی مسئولان در برابر دفاع از حق داشتند. ایشان بههیچوجه قائل به این نگاه نبود که انسان فقط به زندگی شخصی خود بپردازد و نسبت به سرنوشت جامعه بیتفاوت باشد یا در جامعه شاهد حضور بسیاری از افرادی هستیم که میگویند به زندگی خود برسیم اما حضرت زهرا(س) خود را مسئول میدانست و برای همین، سختیها و مصائب بزرگی را تحمل کرد.
آن تعبیر معروف که حضرت زهرا (س) میفرماید «صُبَّتْ علَیَّ مصَائِبُ لَوْ أَنَّهَا صُبَّتْ عَلَی الْأَیَّامِ صِرْنَ لَیَالِیَا؛ مصیبتهایی بر من وارد شد که اگر بر روز وارد میشد، شب میشد»، اشاره به رنجهای صرفاً شخصی و یا مصائب صرف رحلت پیامبر اکرم (ص) نیست؛ بلکه مصائب معنایی و بزرگی است که با سرنوشت امت اسلامی گره خورده بود. این یعنی احساس مسئولیت نسبت به مسیر جامعه و تاریخ بشر.
اهتمام حضرت زهرا(س) به تدبیر منزل و مدیریت اقتصادی
ایشان به تدبیر منزل و تربیت اهتمام داشتند. یکی از نکات کمتر گفتهشده، مدیریت اقتصادی حضرت زهرا(س) است. فدک که بدون جنگ و بر اساس حکم الهی به پیامبر(ص) رسید، به حضرت زهرا(س) واگذار شد. ایشان در آن چند سال، مدیریت اقتصادی فدک را بر عهده داشتند اما هرگز به دنبال تکاثر ثروت نبودند. تمام درآمدها صرف نیازمندان، ترمیم جامعه و امور خیر میشد. این نشان میدهد که نگاه اقتصادی حضرت زهرا(س)، کاملاً در خدمت عدالت اجتماعی و رفع محرومیتها بود.
مدیریت اقتصادی حضرت زهرا (س) بحث بسیار مهم و مستقلی است که بهنظر من میتواند محور گفتوگوهای مفصل با صاحبنظران قرار گیرد. حضرت زهرا (س) در این حوزه، الگویی کمنظیر از اقتصاد مبتنی بر ایثار و مسئولیت اجتماعی ارائه میدهد؛ اقتصادی که نه بر تکاثر ثروت، بلکه بر رفع نیاز جامعه و تحقق عدالت استوار است.
ایثار و جهاد فاطمی در تراز همه غزوات پیامبر اکرم (ص)
ایکنا ـ رهبر معظم انقلاب از «ایثار و جهاد فاطمی» تعبیر ویژهای داشتند. این تعبیر را چگونه باید تبیین کرد؟
تعبیر بسیار عمیق و قابل تأملی است. رهبر انقلاب فرمودند ایثار و جهاد فاطمی در تراز همه غزوات پیامبر اکرم (ص) قرار دارد. این نشان میدهد که جهاد فقط در میدان نظامی تعریف نمیشود؛ گاهی جهاد، جهاد تبیین است، گاهی جهاد اقتصادی و گاهی جهاد فرهنگی و اجتماعی. حضرت زهرا (س) در همه این میدانها نقشآفرین بود.
نکتهای را اینجا بد نیست نقل کنم. در دهه ۷۰، در درس یکی از بزرگان حضور داشتم. ایشان میفرمودند خطبه فدکیه چنان غنی از معارف و معالم الهی است که نهجالبلاغه و بخش قابل توجهی از بیانات ائمه اطهار (ع) در واقع تفسیر و شرح همین خطبه محسوب میشود. این عظمت علمی، نشاندهنده جایگاه ویژه حضرت زهرا (س) است.
وقتی میگوییم حضرت زهرا (س) «عالِمه غیرمُعلَّمه» است، یعنی دانشی الهی و لدنی دارد که از مسیرهای عادی آموزشی به دست نیامده است. خطبه فدکیه یکی از روشنترین مصادیق این حقیقت است؛ خطبهای که هم از نظر محتوای توحیدی و هم از حیث تحلیل اجتماعی و سیاسی، در اوج قرار دارد.
اگر این ابعاد بهدرستی برای جامعه تبیین شود، حضرت زهرا (س) میتواند الگوی واقعی ما باشد. امروز ایشان الگوی مؤمنان است؛ چه مردان و چه زنان. البته طبیعی است که بانوان بهدلیل پیوندهای عاطفی، احساس نزدیکی بیشتری داشته باشند، اما حضرت زهرا (س) الگوی جامع انسانی است و محدود به جنسیت نیست. در واقع شناخت درست از شخصیت ایشان، زمینه الگوگیری عملی را فراهم میکند. اگر حضرت زهرا (س) را آنگونه که هست بشناسیم، میتوانیم از سیره ایشان در همه عرصههای زندگی فردی و اجتماعی الهام بگیریم.
انتهای پیام
