محمدرضا بهشتی:
بازاندیشی فنی در مفهوم توسعه، راه برونرفت از توسعهنیافتگی
استاد دانشگاه تهران، در مراسم رونمایی از کتاب «روایت رضا» تأکید کرد فهم درست مفهوم توسعه در ایران نیازمند بازاندیشی فنی و بنیادین است. به گفته او، بررسی سطحی و شتابزده توسعه و پیشرفت، نمیتواند کشور را از وضعیت توسعهنیافتگی بیرون بیاورد و ضرورت دارد مفاهیم مرتبط با توسعه، پیشرفت و تکامل به دقت بازشناسی شوند.
به گزارش ایکنا، سید محمدرضا بهشتی؛ استاد دانشگاه تهران، سوم دی ماه در آیین رونمایی از کتاب «روایت رضا»؛ روایتی از رضا داوری اردکانی درباره مسئله توسعه در ایران که به همت پژوهش فکری توسعه، کتاب شرق، گروه اقتصاد، کانون دانشجویان علوم انسانی و گروه فلسفه دانشگاه تهران برگزار شد با بیان اینکه در مقدمه دبیر علمی بر کتاب روایت رضا گفته شده بود در اینجا پدیدارشناسی توسعه نیافتگی صورت گرفته است، گفت: آن چه به نظر میرسد باید به سمت آن برویم پدیدارشناسی توسعهیافتگی است به اضافه تلاش برای تولید بنیاد هستیشناسی در این مسئله حداقل در حد یک اشارات.
وی با بیان اینکه ما با نوعی خودآگاهی توسعهنیافتگی مواجهیم، افزود: میان خودآگاهی توسعه نیافتگی و یکه خوردن آغازین که سرآغاز هر نوع فلسفهورزی است فاصله زیاد است و معتقدم باید با تعبیر پدیدارشناسی توسعه نیافتگی و توسعهیافتگی با احتیاط برخورد کنیم.
بهشتی با بیان اینکه توجه به پس زمینههای فکری فلسفی و تاریخ و فرهنگ مغرب زمین در این کتاب صورت گرفته است که به نظرم اشارات مهمی است، اظهار کرد: ولی چیزی که برای ما بسیار ضروری است این است که این پسزمینهها از اجمال به تفصیل برسیم.
بهشتی بیان کرد: نکته مهم دیگر در این کتاب توجه به نو بودن با تمرکز بر آراء دکتر داوری اردکانی است؛ توسعه و تحول و پیشرفت، مفهومی مستحدث است ولی گاهی کوششهایی صورت میگیرد که بگوید مستحدث نیست و به صورت شتابزده با گذشته پیوند میخورد ولی این پیوند و گرهزدنها کمکی به فهم مسئله نمیکند.
تاکید بر تعریف مفهوم توسعه
استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه ما با پدیدارشناسی توسعهیافتگی مواجه نیستیم و کارهای سنگینی در این زمینه در پیش داریم، اضافه کرد: یکی از مسائلی که در گفتوگوهای حضوری هم خدمت آقای داوری اردکانی عرض کردم این است که ما نیازمند ایضاح مفهومی در مسئله توسعه هستیم؛ اینکه توسعه چیست؟ این احساس نیاز به اینکه گویی ما در یک زمینهای از مسیری به هر دلیلی بازماندهایم و حالا باید با شتاب سراغ آن برویم؛ اگر این شتابزدگی بخواهد با همان سرعتی صورت بگیرد که در نگاه به گذشته داشتیم به گمان بنده دوباره دچار پیچیدگیهای زیادی خواهیم شد و بعد از دو دهه دوباره به مشکل برمیخوریم.
بهشتی با بیان اینکه این کار، سنگین و فنی است و از اینکه تک دریافتهایی از توسعه یافتگی و نیافتگی داشته باشیم فراتر است، تصریح کرد: این کار فنی است و نه ذوقی که با برداشت اولیه در مواجهه با یک مفهوم صورت بگیرد؛ شناسایی مفاهیم مجاور مانند تکامل، پیشرفت و توسعه و ... که باید به دقت بازشناسی شوند؛ در سنت ما ترقی و تجدد هم مفاهیم مجاور هستند؛ مفاهیم متضایف هم باید بررسی شود زیرا توسعه با مفهوم زمان و مکان و ... هم پیوند خورده است.
استاد دانشگاه تهران گفت: در فرهنگهایی که تلقی آنان از زمان خطی نیست توسعه چه معنایی دارد؟ در جایی که نگاه تاریخمند وجود درد و در جایی که وجود ندارد آیا یک طور به مسئله نگریسته میشود؟ این نگاه تاریخی در همه فرهنگها یکسان نیست و پیامدهای آن هم یکی نیست.
بهشتی با اشاره به مفاهیم پیشرفت و پسرفت، گفت: پیشرفت و پسرفت را باید نسبت به چه چیزی و کسی بسنجیم؛ اینها فقط باریکبینی واژگی و لفاظی نیست و مقومات این مفهوم است که نمیتوان نادیده گرفت؛ مفاهیم متضاد هم دسته دیگری از بحث است و در نهایت باید سراغ مفاهیم متناقض برویم و نسبت دیالکتیکی بین آنان را بسنجیم.
نگاه فنی به توسعه و نه ذوقی
استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه ما در عرصهای سیر میکنیم که کار فنی لازم است و باید از تکبرداشت و تکاظهار به سمت یک کار سیستمی برویم، گفت: در دوره مدرن ما نه به تنهایی تماشاگر جهان و لذتبرنده از آن هستیم بلکه سازنده آن هم باید باشیم. به تعبیر یکی از فلاسفه، وقتی آدم را از بهشت راندند گفتند از این پس در سایه عرق جبین و کد یمین باید زندگی کنی. این فیلسوف معتقد است که این فرمان الهی است که بهشتتان را باید خودتان بسازید.
وی افزود: در چند جای این کتاب صحبت از طلب شده است و گفتهاند یک طلبی برخاست؛ طلب تابع خواست سوبژکتیو افراد است یا باید دگرگونی خاصی صورت گرفته باشد؛ اشارات در کتاب مهم هستند ولی تا باز نشوند فعلا صورت برداری است.
بهشتی تاکید کرد: بنده در مؤسسه دین و اقتصاد در چند جلسه در مورد مفهوم توسعه و پیشرفت سعی کردم و محتاطانه به این بحث پرداختم که باز به نظر خودم مقداری خام بوده است. مفهوم توسعه در دوره ما دچار بحران است و ما با مفهوم تثبیت شده و قاطع و بدون اما و اگر مواجه نیستیم.
استاد دانشگاه تهران، تاکید کرد: هوسل میگوید پیشرفت علم تنها این نیست که به نحو سوار شونده و جمع شونده دادههای علمی صورت بگیرد بلکه نقاط عطف مهم در جایی است که در مورد مفاهیم پایه سخن گفته شود مثلا این همه در مورد ماده حرف زدیم و کسی بپرسید بالاخره ماده و یا مفهوم انرژی چیست که الان با آن سر و کار داریم.
وی افزود: هوسل میگوید پیشرفت واقعی هنگامی است که در این بحرانها پرسش بنیادین پیش آید و از نو طرح شوند؛ حالا که توسعه خودش پا در این وادی گذاشته است ما باید بدانیم در چه زمانی در مورد توسعه میاندیشیم و حالا باید ببینیم ما کجا هستیم و مسائل ما در نسبت با آن کجاست؟
انتهای پیام مطالب مرتبط
