حسن‌بیگی: گلایه نویسندگان از نبود زیرساخت‌های پژوهشی/ نگارندگانی که خود پژوهشگرند
گروه ادب ــ نویسنده پیشکسوت کشورمان با اشاره به اینکه بسیاری از نویسندگان و پژوهشگران کشورمان از نبود زیرساخت‌های انجام پژوهش و دسترسی به اسناد و مدارک دفاع مقدس گلایه دارند، افزود: در این رابطه نویسندگان ناچار هستند که خود در نقش پژوهشگر به کسب اطلاعات و دست‌مایه نوشتن اثر بپردازند.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ آنچه که در حوزه آثار منتشر شده با موضوع دفاع مقدس مشاهده می‌شود، نشان از آن دارد که بسیاری از آثار به چاپ رسیده در این حوزه در بخش رمان، تاریخ شفاهی و خاطرات جای دارند. حال آن که سال‌هاست در حوزه پژوهش با مشکلاتی روبرو هستیم و نویسندگانی که در این عرصه فعالیت می‌کنند در اکثر موارد از در دسترس نبودن اطلاعات در این حوزه گلایه داشته‌اند. در این رابطه با ابراهیم حسن‌بیگی، نویسنده پیشکسوت انقلابی و دفاع مقدسی کشورمان و خالق رمان «محمد(ص)» به گفت‌وگو نشستیم که متن آن از نظرتان می‌گذرد؛
ـ معمولاً در جشنواره‌هایی که برگزار می‌شود، بخش اندکی از آثار ارائه شده به حوزه پژوهش اختصاص دارد و بسیاری از پژوهشگران در این حوزه گلایه‌مند هستند از این موضوع که اسناد و مدارک در اختیار آنان قرار نمی‌گیرد. آیا در این باره قائل به ضعف در حوزه آثار پژوهشی هستید؟
موارد اندکی را دیده‌ام که نویسنده در نگارش اثرش با مشکل روبرو بوده باشد. اصولاً تالیف اثر در حوزه دفاع مقدس با رویکردهای خاص و به غیر از مواردی که در بازار به وفور یافت می‌شود، تنزل پیدا کرده است. وقتی تمایلی به نوشتن اثر در این حوزه‌ها نباشد و گامی برداشته نشود، قطعاً موانع راه کمتر دیده می‌شود.
این احتمال وجود دارد که نویسنده‌ای قصد داشته باشد که رمانی بنویسد و از منابع ناگفته و کمتر گفته شده که دسترسی چندانی به آن وجود ندارد استفاده کند و شرایط فراهم نباشد. این اسناد در دست افراد و سازمان‌هایی است که بنا به دلایل مختلف آنها را در دسترس قرار نمی‌دهند. البته این اتفاق برای من روی نداده است.
بخشی از منابع و مدارک در این باره منتشر نشده است و ما اطلاعی از این موضوع نداریم که جنس مطالب به دلیل عدم انتشار، چیست تا بتوان آنها را بر اساس نیاز نویسنده طبقه‌بندی کرد، اما بخش قابل توجهی از اتفاقات جنگ مکتوب شده و به صورت کتاب منتشر شده یا در آستانه انتشار است.
افرادی مانند مرتضی سرهنگی و هدایت‌الله بهبودی در این حوزه نسبت به جمع‌آوری اطلاعات و تاریخ شفاهی به نحو مطلوب کار کرده‌اند. بسیاری از اطلاعاتی که استخراج شده، هنوز منتشر نشده است و شاید برخی از ناگفته‌ها در این مطالب باشد که اجازه انتشار داده نشده است.
اینکه اگر این اطلاعات موجود منتشر شود و در دسترس نویسندگان قرار بگیرد می‌توان شاهد آثار مطلوبی بود، انکارناپذیر است. ناگفته‌هایی وجود دارد که ممکن است اطلاع چندانی درباره آنها نداشته باشیم و مراکز تاریخ شفاهی دفاع مقدس قطعاً ناگفته‌هایی را دارند و پژوهش‌هایی انجام داده‌اند که ناگفته و نانوشته باقی مانده است.
ـ آیا این احتمال وجود دارد که برخی از مراکز دارنده اسناد و مدارک در دسترسی دادن به آنها بین نویسندگان تبعیض قائل شوند؟
ممکن است نویسنده‌ای برای گرفتن اطلاعات به نهاد دارنده اسناد و مدارک مراجعه کرده باشد و آنها اطلاعات را به او نداده باشند.
ـ همان‌طورکه در صحبت‌های خود اشاره کردید، نویسندگان حوزه هنری در عرصه دفاع مقدس و قالب‌های رمان و تاریخ شفاهی پشتیبانی خوبی به‌عمل آوردند و فعالیت خوبی در این باره انجام شده است. آیا در حوزه پژوهش دفاع مقدس نیز با همین حجم آثار روبرو هستیم؟
نه متاسفانه. پژوهشگران این حوزه همگی گلایه دارند و شاکی هستند. این موضوع فقط مختص به حوزه ادبیات نیست و در همه حوزه‌های دیگر حتی موسیقی نیز این گلایه‌ها دیده می‌شود؛ زیرا نیازمند پشتوانه پژوهشی هستند و در این راستا صدای اعتراض برخی از دوستان شنیده می‌شود.
در این باره حتی نمایندگان مجلس از کمبود بودجه فعالیت پژوهشی گلایه می‌کنند و این داستان سال‌ها تکرار می‌شود. در حوزه پژوهش‌های علمی نیز بسیاری از پژوهشگران شاکی هستند. شاید بخشی از گرایش‌ها و علاقه‌هایی که پژوهشگران برای رفتن به خارج از کشور دارند از همین موضوع نشئت بگیرد که مبنای فعالیت علمی، ادبی و هنری جدی گرفته نشده است و خیلی از مسائل پژوهشی را اهمیت نداده‌ایم.
ـ آیا شما هم در این حوزه با مشکلاتی از این دست مواجه شده‌اید؟
بله؛ من سال‌ها پیش پیشنهاد انجام پژوهشی درباره رمان‌های نوشته شده با موضوع جنگ را دادم که در قالب یک اثر پژوهشی مورد بررسی قرار بگیرد. این کار از آن رو بود که بدانیم در حوزه رمان چه اتفاقاتی افتاده است و ما بدانیم که در حوزه رمان تا کجا توانسته‌ایم پیش برویم و در چه مراحلی نتوانستیم خوب عمل کنیم و این گونه پژوهش‌ها باید ادامه‌دار باشد. این اثر به کوشش انتشارات سوره مهر منتشر شد.
ـ آیا اگر این رویه ادامه پیدا کند با آسیب روبرو می‌شویم؟
قطعاً اکنون هم مواجه شده‌ایم. بخشی از کاستی‌هایی که در مسیر است از نبود این پایه و اساس برای انجام فعالیت پژوهشی نشئت می‌گیرد که پایه عمارت‌هایی را که مورد نظر ماست فراهم می‌کند که اگر شخصی بخواهد زیربنا را بسازد، باید بداند که در این جا چه وضعیت وجود دارد و چه ظرفیت‌هایی کاری موجود است.
معمولاً فعالیت‌های پژوهشی توسط پژوهشگران انجام می‌شود، ولی از آنجا که این گونه فعالیت‌ها در کشور ما تعطیل است و کار خاصی در این باره اتفاق نمی‌افتد، نویسندگانی که می‌خواهند کتابی بنویسند، باید مقدمات پژوهشی را نیز خودشان انجام دهند.
اگر نویسنده‌ای بخواهد درباره موضوع دفاع مقدسی به نگارش اثر بپردازد باید مقدمات و زمینه پژوهشی آن از پیش آماده باشد. برای این کار ما سال‌ها پیش به سفر می‌رفتیم تا بتونیم این مقدمات را تهیه کنیم. برای مثال من مجبور شدم برای نوشتن رمانم دو بار به ایرانشهر سفر کنم.
اگر نویسنده بخواهد رمانی درباره شخصیت خاصی بنویسد، باید به دنبال شخصی باشد که با شخصیت مورد نظر همرزم بوده است و در گوشه‌ای او را پیدا کند. من برای نوشتن اثر درباره چمران، بسیاری از دوستان و نزدیکان چمران را جستجو می‌کردم.
در عین حال باید دانست که پژوهشگرانی هستند که به انجام این کارها علاقه دارند. بسیاری از اتفاقاتی که نویسندگان ما باید رقم بزنند روی نمی‌دهد. برای مثال من هرگز نتوانستم آنچه را که می‌خواستم درباره چمران بنویسم، به رشته تحریر درآورم، زیرا زمینه پژوهشی کار آماده نبود.
انتهای پیام
