درس‌گفتار گزیده‌ای از نهج‌البلاغه/ ۱
جهت‌گیری‌های الهی اندیشه‌های امام علی(ع) را کشف کنیم + فیلم
جامعه‌شناس و پژوهشگر حوزه دین معتقد است امام علی(ع) قدسی است، چون اندیشه‌هایش بزرگ و الهی است. قدسیت او به جهت‌گیری‌های الهی و معنوی اندیشه‌هایش برمی‌گردد و این را باید کشف کرد، نه اینکه مفروض گرفت.
به گزارش ایکنا، به مناسبت ایام ماه مبارک رمضان امسال، پای درس‌گفتار گزیده‌هایی از نهج‌البلاغه از زبان عماد افروغ، جامعه‌شناس و پژوهشگر حوزه دین نشسته‌ایم.
در اولین قسمت این مجموعه با موضوع «نهج‌البلاغه و سنت آگوستین» عماد افروغ به ارائه بحث پرداخت و گزیده‌هایی از کتاب خود با نام «نهج‌البلاغه» را خواند که از سوی نشر نیستان منتشر شده است. مشروح آن را در ادامه می‌بینید و می‌خوانید.
ضمن تبریک ماه مبارک رمضان، قبل از ورود به موضوع نهج‌البلاغه، باید عرض کنم در میان کتاب‌هایی که مطالعه کردم دو مورد از کتاب‌ها توجهم را جلب کرد؛ نخست کتاب «اعترافات» و دیگری «شهر خدا» نوشته سنت آگوستین بود. با مطالعه این کتاب‌ها، احساس کردم فرصت مناسبی برای مرور نهج‌البلاغه باید به دست بیاورم.
ارتباط و نسبت بین این کتب قابل توجه است. سنت آگوستین جایگاه ویژه‌ای نزد مسیحیان دارد و امیرالمؤمنین نیز جایگاه ویژه‌ای میان مسلمانان و شیعیان، هر دو به گونه‌ای پای اعترافات را به میان آورده‌اند. مضامینی که در دعای کمیل است، حکایت از نوعی اعتراف می‌کند. البته تفاسیر ممکن است متفاوت باشد.
آنجا که می‌فرماید: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَهْتِکُ الْعِصَمَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُنْزِلُ النِّقَمَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُغَیِّرُ النِّعَمَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَحْبِسُ الدُّعَاءَ ...» این نمی‌تواند صرفاً به این دلیل بیان شده باشد که به ما یاد بدهد چگونه دعا کنیم. حسب همان عبارت «حسنات الابرار سیئات المقربین» تفسیر این دعا نیز می‌تواند متفاوت باشد. آن چیزی که برای ابرار حسنه است برای مقربان ممکن است گناه تلقی شود. اگر امام علی (ع) احساس گناهکار بودن را نداشت، به این مقام بالا نمی‌توانست دست پیدا کند. در ادامه به ذکر چند نکته پیرامون شخصیت حضرت امیر(ع) می‌پردازم.
برداشت من این است که برخلاف سیره برخی عالمان دین که به نظر می‌رسد چندان شور و حرارتی نسبت به مشکلات و درد‌های مردم ندارند و حتی آرام با مشکلات برخورد می‌کنند و اگر نگوییم بی‌تفاوت، اما آن چنان تب و تابی در ارتباط با مشکلات مردم ندارند اما از سیره نهج‌البلاغه و امیرالمؤمنین علی(ع) این‌گونه برداشت می‌شود که نسبت به مشکلات و بی عدالتی‌ها و بی‌دینی‌ها بسیار ناآرام است و به لحاظ محتوایی همانند اسپند روی آتش است و نمی‌تواند با خونسردی از کنار مشکلات مردم بگذرد.
امروز متأسفانه در شرایطی هستیم که این گونه منش‌ها و سلوک‌ها زیر سوال می‌رود و شخصیت‌های آرام و متین و بی‌توجه به دردها، ستایش و ترویج می‌شوند. اگر کسی شور و هیجان داشت و نسبت به تظلمات ناراحت شد، شخصیت او زیر سوال می‌رود و شخصیت‌هایی تبلیغ می‌شود که آرام باشند.
بنا به دلایل و ریشه‌هایی، نتوانسته‌ایم شخصیت ایشان را خوب فهم کنیم. امام را باید کشف کنیم، یعنی امام علی(ع) و آثار منتسب به ایشان را باید به عنوان موضوع مطالعاتی قرار دهیم و کشف کنیم. علی را باید انسانی متعالی دید و به اندیشه‌های او رجوع کرد و یاد گرفت که برخورد استعلایی و قدسی و فرا انسانی ما را از رسیدن به اندیشه‌ها و افق دید و منظر متعالی او باز می‌دارد.
علی قدسی است، چون اندیشه‌هایش بزرگ و الهی است. قدسیت او به جهت‌گیری‌های الهی و معنوی اندیشه‌هایش برمی‌گردد و این را باید کشف کرد، نه اینکه مفروض گرفت. اگر بیاییم حضرت را به عنوان موضوع مطالعه قرار دهیم متوجه خواهیم شد با چه شخصیت بزرگی روبرو هستیم. شخصیتی که امام علی و دغدغه‌ها و سیره نظری و عملی را باید در عمل جستجو کنیم.
(علی جان! درد اصلی اینجاست که یادشان رفته است که تو مرد عملی نه حرف، تو حکومت را نپذیرفتی که مردم فقط سخنان خوب را بشنوند تو آمدی که مردم عمل خوب و عادلانه ببینند. علی جان در ثنای تو کتاب‌ها می‌نویسند و در مدح تو شعر‌ها می‌سرایند، اما کسی نیست که نشانه‌های تو را در عمل و واقعیت جستجو کند؛ واقعیت آزادی‌خواهی، واقعیت حریت، واقعیت عدالت‌خواهی و توزیع عادلانه بیت‌المال و واقعیت اخلاق و معنویت).
مطالب مرتبط
