دنیا خانه آرزوهایی که زود نابود می‌شوند + فیلم

به گزارش ایکنا، به مناسبت ایام ماه مبارک رمضان امسال، پای درس‌گفتار «گزیده‌هایی از نهج‌البلاغه» از زبان عماد افروغ، جامعه‌شناس و پژوهشگر حوزه دین نشسته‌ایم.

عماد افروغ در بیست و چهارمین قسمت این مجموعه با موضوع «مؤلفه‌های مرتبط با دنیاگرایی» ضمن اشاره به خطبه‌هایی از نهج‌البلاغه، به تشریح دیدگاه حضرت امیرالمؤمنین(ع) در رابطه با ضرورت پرهیز از دنیاگرایی و هواپرستی پرداخت که مشروح آن را در ادامه می‌بینید و می‌خوانید.

محور بحث بعدی ما دنیا و مؤلفه‌های مرتبط با دنیاگرایی و نیز مباحث امام علی(ع) در مذمت هواپرستی و آرزوهای طولانی و دنیاطلبی است. امیرالمؤمنین(ع) در خطبه 45 نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «دنیا خانه آرزوهایی است که زود نابود می‌شود و کوچ کردن از وطن حتمی است. دنیا شیرین و خوش‌منظر است که به سرعت به سوی خواهانش می‌رود و بیننده را می‌فریبد. سعی کنید با بهترین زاد و توشه از آن کوچ کنید و بیش از کفاف و نیاز خود از آن نخواهید و بیشتر از آنچه نیاز دارید طلب نکنید».

ای کاش! همه ما به عفاف و کفاف قانع بودیم. قناعت همان حد عفاف و کفاف است، یعنی انسان باید زمانی که به حدی از استغنا رسید، تمنای بیشتری نداشته و قناعت پیشه کند. البته قناعت به معنای فقرپیشگی نیست، بلکه منظور از قناعت این است که زمانی که انسان به حدی رسید که بتواند یک زندگی به سامان و موجهی داشته باشد، دیگر نباید برای دنیا و مطامع آن حرص بیشتری بزند.

در رابطه با مذمت هواپرستی به خطبه 52 نهج‌البلاغه می‌رسیم که امام علی(ع) در این خطبه عبارات بسیار عبرت‌آموزی در رابطه با هواپرستی و دنیاگرایی دارند. ایشان می‌فرمایند: «آگاه باشید، گویا دنیا پایان یافته، وداع خویش را اعلام داشته است، خوبى‌هایش ناشناخته مانده، به سرعت پشت کرده، مى‌‌گذرد. ساکنان خود را به‌ سوى نابود شدن مى‌کشاند و همسایگانش را به‌سوى مرگ مى‌راند. آنچه از دنیا شیرین بود، تلخ شده و آنچه صاف و زلال بود، تیرگى پذیرفت و بیش از ته‌مانده ظرف آب ریخته شده از آن باقى نمانده است، یا جرعه‌اى آب که با آن عطش تشنگان دنیا فرو نخواهد نشست. اى بندگان خدا از سرایى کوچ کنید که سرانجام آن نابودى است، مبادا آرزوها بر شما چیره شود؛ مپندارید که عمر طولانى خواهید داشت».

به نظر بنده ما می‌توانیم بهترین نوع دنیاشناسی را از نهج‌البلاغه به دست آوریم. این دنیاشناسی حکایت از یک جهان‌بینی و هستی‌شناسی ناب بوده و به اصطلاح همراه با آمیختگی دنیا و آخرت است. حضرت امیر(ع) در خطبه 82 نهج‌البلاغه این‌گونه می‌فرمایند: «چگونه خانه دنیا را توصیف کنم که ابتدای آن سختی و مشقت و پایان آن نابودی است؟ در حلال دنیا حساب و در حرام آن عذاب است. کسی که ثروتمند گردد فریب می‌خورد و آن کس که نیازمند باشد اندوهناک است. تلاش کننده دنیا به آن نرسد و به رها کننده آن روی آورد. کسی که با چشم بصیرت به آن بنگرد، او را آگاهی بخشد و آن کس که چشم به دنیا دوزد، کوردلش می‌کند».

همچنین، امام علی(ع) در خطبه 83 نهج‌البلاغه نیز در بیاناتی در رابطه با همین مضمون می‌فرمایند: «آب دنیای حرام، همواره تیره و گل آلود است. منظره‌ای دل‌فریب و سرانجامی خطرناک دارد. فریبنده و زیباست، اما دوامی ندارد، نوری است در حال غروب کردن، سایه‌ای است نابود شدنی، ستونی است در حال خراب شدن».

امیرالمؤمنین(ع) در خطبه 103 نهج‌البلاغه نیز در ارتباط با دنیاشناسی می‌فرمایند: «شادی و سرور دنیا با غم و اندوه آمیخته و توانایی انسان به ضعف و سستی می‌گراید، زیبایی‌ها و شگفتی‌های دنیا شما را مغرور نکند زیرا زمان کوتاهی دوام ندارد. خدا بیامرزد کسی را که به درستی فکر کند و پند گیرد و آگاهی یابد و بینا شود. دانا کسی است که قدر خود را بشناسد و در نادانی انسان بس که ارزش خویش نداند».

در ادامه موضوع دنیاشناسی، حضرت امیر(ع) در خطبه 114 نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «نشانه دگرگونی دنیا آن که، کسی که دیروز مردم به او ترحم می‌کردند، امروز حسرت او را می‌خورند و آن کس را که حسرت او می خوردند، امروز به او ترحم می‌کنند». در این خطبه به نکته بسیار ظریفی اشاره شده است. ممکن است که ما به بسیاری از افراد ترحم کرده و ایشان را از خود پایین‌تر بدانیم، در حالی که زمانی که پرده‌ها کنار برود، حسرت آن‌ها را می‌خوریم و برعکس حسرت کسانی را می‌خوریم که اگر پرده‌ها برداشته شود، این افراد جزء کسانی بودند که ما باید بیشترین ترحم را به آن‌ها می‌کردیم.