نگرش دیالکتیکی حضرت امیر(ع) به قدرت لایزال الهی + فیلم

به گزارش ایکنا، به مناسبت ایام ماه مبارک رمضان امسال، پای درس‌گفتار «گزیده‌هایی از نهج‌البلاغه» از زبان عماد افروغ، جامعه‌شناس و پژوهشگر حوزه دین نشسته‌ایم.

عماد افروغ در بیست و هفتمین قسمت این مجموعه با موضوع «نگرش دیالکتیکی به قدرت الهی» ضمن اشاره به خطبه‌ 186 نهج‌البلاغه به عنوان یکی از شاهکارهای امام علی(ع)، به موضوع تفکر دیالکتیکی در مورد قدرت الهی در کلام حضرت امیر(ع) پرداخت که مشروح آن را در ادامه می‌بینید و می‌خوانید.

امروز به خطبه 186 نهج‌البلاغه امیرالمؤمنین(ع) می‌پردازیم. این خطبه یکی از شاهکارهای امام علی(ع) است. بنده به عنوان کسی که سال‌ها در حوزه دیالکتیک تدریس داشته و کتاب‌های زیادی را نیز در این حوزه ترجمه کرده‌ام، با توجه به دغدغه‌ای که در این زمینه داشته و دارم، این خطبه حضرت امیر(ع) را خطبه‌ای بسیار شگفت‌انگیز و راهگشا در تعریف و بیان مسئله دیالکتیک می‌دانم.

تعریف بنده از مفهوم دیالکتیک، «هم‌وقوعی تمایز در عین اتصال» و «هم‌وقوعی تفاوت در عین ربط» است. زمانی در کشور بر روی این مسئله بحث فراوانی وجود داشت که آیا تضاد منشأ حرکت و یا حرکت منشأ تضاد است؟ به نظر بنده هر دو می‌توانند منشأ دیگری باشند.

امام علی(ع) در مورد این تفاوت‌ها و اتصالات به زیبایی در خطبه 186 نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «هستی او برتر از زمان و وجود او برنیستی مقدم است و از ازلیت او را آغازی نیست. با پدید آوردن حواس، روشن می‌شود که حواسی ندارد و با آفرینش اشیای متضاد، ثابت می‌شود که در آن ضدی نیست و با هماهنگ کردن اشیا دانسته می‌شود که همانندی ندارد. خدایی که روشنی را با تاریکی، آشکار را با نهان، خشکی را با تری، گرمی را با سردی، ضد هم قرار داد و عناصر متضاد را با هم ترکیب و هماهنگ کرد و بین موجودات ضد هم، وحدت ایجاد کرد و بین آن‌ها که با هم نزدیک بودند فاصله انداخت. خدایی که حدی ندارد و با شماره محاسبه نمی‌شود».

بنده آن‌چنان از عبارت فوق که بیانگر نگرش منظومه‌ای و دیالکتیک، تفاوت در عین ربط است، شگفت زده شدم که روی ادامه مطالعه‌ام اثر گذاشت و وقفه‌ای در آن ایجاد شد. مدام به این عبارت فکر می‌کردم، هم باور به اضداد در عالم و هم ربط و وحدت بین آن‌ها، چقدر این عبارت امام علی(ع) بر روحیه و ادامه اهتمام من تأثیر گذاشت.