İlahi Sünnə Nədir?
"Qanun" sözü lüğətdə adət, metod, vərdiş, təbiət və xarakter mənasını daşıyır. Bu söz "sənn" kökündən götürülüb və təkrarlanmanı və davamlılığı ifadə edir. Müqəddəs Quran buyurur: "Kafir olanlara de ki, əgər küfrə son qoysalar, olub-keçənlər onlara bağışlanar. Yox, əgər küfrə qayıtsalar, əvvəlkilərin başına gələn aqibəti gözləsinlər." (Ənfal/38). İlahi qanunlar, Allahın əməllərində mövcud olan qaydalar və ya Uca Allahın aləmi və insanı idarə etmək üçün əsas götürdüyü metodlardır. Bir "ilahi qanun" haqqında danışıldıqda, məqsəd bir xüsusi əməlin birbaşa və vasitəsiz Uca Allahdan qaynaqlanması deyil, əksinə, təbii və qeyri-təbii, görünən və gizli çox sayda səbəb və vasitə işə qarışmış ola bilər və buna baxmayaraq əməl Uca Allaha aid edilir.
Müqəddəs Quranın ayələrinə, o cümlədən Fəth surəsi, ayə 23-ə əsasən: "(Ya Peyğəmbər!) Allahın əvvəldən qoyduğu qayda-qanun (adət) belədir. Sən Allahın qayda-qanununda (adətində) əsla bir dəyişiklik görə bilməzsən!" ilahi qanunların üç xüsusiyyətini qeyd etmək olar: 1- İlahi qanunlar təsadüfi deyil, əksinə bir axın və əvvəlcədən planlaşdırılmış bir qanundur. 2- İlahi qanunlar zaman və məkanın, insan ağlının məhdudiyyətlərini aşır və təcrübə və səhvlərə əsaslanmır, buna görə də ümumidir və dəyişməzdir. 3- İlahi qanunlar zamanla köhnəlməz və təsirsiz olmaz.
İlahi qanunların bəziləri axirətə, bəziləri isə dünyaya aiddir. Dünyəvi qanunların bəziləri fərdi, bəziləri isə ictimai xarakter daşıyır. İctimai qanunlar "ümumi" (şərtsiz) və "xüsusi" (şərtli) olaraq iki yerə bölünür. Ümumi qanunlar insanların iradəsinə bağlı deyildir və həm haqq, həm də batil qruplarına aiddir, lakin xüsusi qanunlar yalnız haqq və ya batil qruplarına aiddir: Ümumi (şərtsiz) qanunlara aid olanlardan bəziləri, bütün ümmətlərə və insan qruplarına peyğəmbərlər göndərməklə hidayət qanunu; xoşbəxtlik və bədbəxtliklərlə sınaq və imtahan qanunu; möminlərə və kafirlərə cəza verilməməsi və möhlət (rahatlıq) qanunu. Xüsusi qanunlara aid olanlardan bəziləri isə, şükr etməkdən sonra nemətlərin artması və naşükürlük nəticəsində nemətlərin azalması; peyğəmbərləri rədd etmək nəticəsində cəmiyyətlərin gücünün çöküşü və batil əhlinin addım-addım zəlalətə düşməsi qanunudur.
