İstidrac sünnəsi nədir?
Quran terminologiyasında İstidrac, Allahın dəyişməz və geniş yayılmış ilahi Sünnələrindən biridir ki, insanın itaətsizlik və günahda israrı nəticəsində o, tədricən həlakətə və tənəzzül uçurumuna sürüklənir. İstidrac sünnəsində, ilahi cəza təkzib edənlər və kafirlər kimi qruplara şamil olur. Bir çox ümmətlər ki, peyğəmbərlərinin çağırışlarına qarşı çıxdılar, İstidraca məruz qaldılar. İstidrac, bəzi ilahi cəzaların birdən baş verməsinin əksinə olaraq, tədrici bir şəkildə həyata keçirilir. İstidrac mövzusu Quranda iki ayədə diqqətə alınmışdır: 1. Əraf surəsi, ayə 182: “Ayələrimizi yalan hesab edənləri haradan olduğunu özləri də bilmədən tədriclə məhvə yaxınlaşdıracağıq (dərəcə-dərəcə aşağı endirəcəyik)!” 2. Qələm surəsi, ayə 44: “(Ya Peyğəmbər!) Artıq bu kəlamı (Quranı) yalan sayanları Mənə tapşır. Biz onları özləri də bilmədən tədriclə əzaba giriftar edərik.” Bu ayələr izah edir ki, insan ilahi ayələri təkzib etdikdə İstidrac tələsinə düşür və tədricən elə günahlara batır ki, onun qurtuluşuna artıq ümid qalmır.
Qurani-kərimdə İstidrac anlayışı, insanların tədricən və addım-addım öz məqsədlərinə doğru sürüklənməsini və ya Allahın zikrindən qafil olduqları üçün həyatlarının dolaşıq bir hala gəlməsini ifadə edir. Allahın təbii və şəriət yolu ilə hidayətlərindən və müxtəlif sınaqlarından müsbət təsir almayanlar, nəticədə tamamilə Allah tərəfindən tərk edilir və hətta onların düşməsi və tənəzzülə uğraması üçün şərait yaradılır ki, bu da onların pis sona doğru yaxınlaşmasına və qəfildən Allahın cəzasına məruz qalmasına səbəb olur.
İstidrac Sünnəsinin bəzi əlamətləri vardır ki, onlara diqqət yetirmək vacibdir. İstidrac Sünnəsi çətinliklərdə və sıxıntılarda işə düşmür, əksinə, tənəzzül etməkdə olan bir cəmiyyətin nemət içində olduğu vaxtda işə düşür. Allah, İstidrac sünnəsinə uyğun olaraq, zalımlara axirət cəzalarının daha şiddətli olması üçün vaxt verir. Əlbəttə ki, nemətə sahib olmaq cəza deyil, əksinə, şükr etməyi tələb edir və əgər şükr edilməzsə, Allah həmin şəxsi öz halına buraxır və onu İstidrac sünnəsinə uyğun olaraq cəzalandırır.
İstidrac sünnəsinə əsaslanan cəzanın bir əlaməti budur ki, şəxs dünyəvi müvəffəqiyyətdə olduğu halda Allahdan tamamilə qafil olur və həyatında mənəviyyatın və ilahi təsirin heç bir nişanəsi yoxdur. Buna görə də, əgər dünya bir şəxsə üz tutarsa və o, Allahı xatırlayarsa və həmin nemətləri ilahi məhəbbət yolunda istifadə edərsə, bu İstidrac sünnəsi olmayacaqdır.
