İslamda təfəkkürün dəyəri
Əllamə Məclisi bu barədə deyir: "Bəzi böyüklər deyirlər ki, təfəkkür o cəhətdən üstündür, ürək işidir. Ürək ən üstün üzvdür və funksiyası digər üzvlərdən üstündür. Allah: "Məni zikr etmək üçün namaz qıl" dedikdə, namazı qəlbi yad etmək üçün vasitə etdi. Hədəf vasitədən daha qiymətlidir".
O təfəkkür ki, ibadətləri daha kamil yerinə yetirməyə səbəb olur. O, Allaha fikir vermədən və bütün işlərə riayət etməklə qılınan namazdan daha fəzilətlidir Çünki ürək işidir və ürək işi fiziki əməliyyatdan üstündür. Namaz da qəlbi zikr etmək vasitəsidir, əgər onda həqiqi diqqət və dəqiqlik və təfəkkür olmasa, düzgün olar, lakin qəbul olmaz. Bu o demək deyil ki, namaz və ibadətlər yerinə yetirilməməlidir. Daha doğrusu, hər şey öz yerində yaxşıdır və vəzifə kimi zəruridir. Deməli, bu o deməkdir ki, təfəkkür prinsipi təfəkkürsüz ibadətdən üstündür və daha çox təsirə malikdir.
İslama görə, hər təfəkkür ibadət deyil, insanın təkamül yolunda olan təfəkkür ibadətdir. Quranda təfəkkürdən çox danışılmışdır. Hər şey haqqında düşünməyin öz nəticələri var ki, onun bəzi nümunələrinə işarə edirik:
Yaradılışda təfəkkürün bəhrəsi şüurlu imandır. " O kəslər ki, ayaq üstə olanda da, oturanda da, uzananda da Allahı xatırlar, göylərin və yerin yaradılması haqqında düşünər (və deyərlər): “Ey Rəbbimiz! Sən bunları boş yerə yaratmamısan!". (Ali-İmran surəsi, ayə 191).
Başqalarının tarixi və hadisələri haqqında düşünməyin bəhrəsi ibrət almaqdır. "(Ey Peyğəmbərim!) Bu əhvalatları söylə ki, bəlkə, (lazımınca) düşünsünlər!". (Əraf surəsi, ayə 176).
Dünyanın faniliyi və onun təzahürləri haqqında düşünməyin nəticəsi zahidlik və təqvadır. "Onlara söylə: Dünyanın ləzzəti və faydası azdır, lakin müttəqilər üçün axirət daha xeyirlidir". (Nisa surəsi, ayə 77).
İlahi nemətlər haqqında düşünməyin faydası Allaha şükür etməkdir. "Yadınıza salın ki, o zaman Rəbbiniz bunu bildirmişdi3: “Əgər (Mənə) şükür etsəniz, sizə (olan nemətimi) artıracağam. Yox, əgər nankorluq etsəniz, (unutmayın ki) Mənim əzabım, həqiqətən, şiddətlidir!". (İbrahim surəsi, ayə 7).
İlahi yardımlar haqqında düşünməyin faydası ümiddir. "Möminlərə kömək etmək Bizə düşər!". (Rum surəsi, ayə 47).
